Þjóðólfur - 10.05.1856, Blaðsíða 2

82
sannleika búinn að selja viðskiptafrelsi sittvið
alla aftra. Hvernig eiga {)á slíkir menn að getn
haft nokkurn verulegan eða beinlínis hag af
frjálsri verzlan og írísiglíngu, þó hún sækti hér
að? 'það er órnögulegt! knupinaðurinn, sem |>eir
eru háðir, hann á einn alla vörn þeirra, og það
áður en hún er orðin að verzlunarvöru: órúinn
lagðinn af kindinni, þorskinn óinnbyrtan, lísið
óbrædt úr lifrinni; kaupmaðurinn á ekki einúng-
is þannig alla vöruna, heldur er það og að öllu
komið undir honuin og hans vilja, hvaða verði
hann vill taka hana og með hvaða prís hann
vill láta nauðsynjarnar og munaðarvörur á ný.
Jieir sem svona stendur á, virðast mér vera svo
lángt frá því að geta jiotað sér frjálsa verzlun
með nokkrum verulegum eða beinlínis hag fyrir
þá sjálfa, að þeir geta ekki svo mikið sem sætt
betri kostum hjá öðrum kaupmönnum þó þeir
byðist.
En á þessa leið er þó, því miður, varið á-
standi og efnahag mjög margra landsmanna; hin-
ir eru sjálfsagt miklu færri, víst að minnsta kosti
hér sunnanlands, sem eru svo óbundnir af kaup-
staðarskuldunum, að þeir geti verzlað við hvern
kaupmanninn sem býður bezt kjör, en þessa
fæstir eru þó þeir er hafi svo verulegt verzl-
unarafl að sjálfra þeirra ramleik að þeir geti,
svona hver út af fyrir sig, keppt um þá verzl-
unarkosti er þeim megí verða til beinlínis og
verulegra hagsmuna í svipinn.
Eg geng nú að því vísu að menn spyrji hér
til: til hvers er þá frjálsa verzlanin, fyrst að
svo er, að svo fáir Iandsmenn geta haft hennar
heinlinis eða veruleg not, hver út af fyrir sig?
Úr þessari spurníngu leysi eg fyrst og fremst
með annari spurníngu, og hún er þessi: hafa
landsmenn haft nokkurn beinlínis og veruleg-
an hag af verzlunarbreytíngunni hér á landi
1786—7? Ekki sáust þeir hagsmunir í lófum
landsmanna, svona hvers út af fyrir sig, hvorki
að 10 né 20 né 30 árum liðnum frá því breyt-
íng þessi varð; — fæstir landsmeun höfðu efni
á og enn færri þor og þrek tíl að kaupa kon-
úngsverzlanirnar með svo góðum kjörum sem
þær þó buðust, og hafa hér svo aðalatvinnu af
verzlun sem fastir kaupmenn, en þetta var þó hið
eina meðal fyrir einstaka menn til þess að liafa
verulegan og beinlínis hag af þeirrí verzlunar-
breytíngu. En þó að máske einginn einn ein-
stakur landsinanna virtist að neinu fjölskrúð-
ugri eða ríkari' að völdurn þessarar verzlunar-
breytíngar eptir 20—30 ár frá því hún komst
á, þá er samt nú sjón sögu rikari um það, að
landslýöurinh yfir höfuð að tala, er ineir og
miklu meir en helmíngi auðugri heldur en hann
var þá, og miða eg þetta ekki einúngis við hið
miklu sælla líf og aðhúnað er landsmenn nú
hafa hjá því þá, heldur og við það, að bæði
lausafé og fasteignir og allur arður hvorstveggja
er nú í meir en lielmíngi hærra verði heldur
en þá var. Jietta virðist mér sýna og sanna,
að sérhver eðlileg og frjálsleg verzlunarbreyt-
ing leiðir smámsaman með sér, þegar fram líða
stundir, velmegun og aðra hagsmuni fyrir hvert
laiul sem er, nýja atvinnuvegi og umbót og
eflíngu hinna eldri — eins og líka reynslan hefir
sannað í öllum öðrum lönduin, — og það enda
þótt meginhluti verzlunaraflsins og ágóðans af
henni dragist út úr landinu, eins og hér hefir
verið síðan 1787, þarsem flestir kaupmenn vorir
hafa verið búsettir utanlands og dregið þángað
og ráðið þar heima allan hinn mikla beinlínis
ágóða af íslenzku verzlaninni. Hversu mundi
þá hafa orðið og enn mega verða ágóðinn af
svo frjálslegri verzlunarbreytíngu sem nú er á
kominn, ef numin væri gjörsamlega úr lögum
þau ólög, að kaupmenn vorir megi vera bú-
settir erlendis og draga þángað allan arð og á-
góða verzlunarinnar og eyða honum þar; það
er vonandi, að ekki líði svo mörg alþíng hér
frá, að þessum ólögnm verði látið óhreift, og
gerð verði ný uppástúnga um, að allir kaup-
menn sem hér vilja eiga fasta verzlun, skuli
vera skyldugir til að vera her búsettir sjálfir.
(Niðurl. í næsta b!.).
— Til minnisvarða yfir Dr. Jón Thor-
stensen hafa enn fremur gefið: konsúl M. W.
Bjering 8 rdl., amtmaður Havstein 10 rdl., íngi-
björg Jafetsdóttir 2rdl., apothekari O. Thoraren-
sen 20rdh, Sigvaldi Gíslason á Hreiðurborg 8 sk.
Saintals nú inn komið: 06 rtll. 56 sb.
Svar upp á ritgjörðina í 8. árgángi *5jóð-
ólfs“ bls. 49—61. „Um /aupafólk kaup-
yjald pess o. fl“.
Undir ritgjörðinni stendur „Nokkiir snnnlendíngar“.
því dyljið þér nöfn yðar vesælíngar, voruð þér svo margir
að „þjóðólfur“ gæti ekki rúmað nöfn yðar? eður vissnð
þér í þeli niðri, að þér fóruð með ósannindi, svo þér
þcss vcgnn vilduð dyljast? ellegar voruð þér liræddir um,
að hjú yðar eður þér sjálfir, munduð ekki fá Uaupavinnu
í Ilúnavatnssýslu næslkomandi sumar, ef þér ekki skýld-
uð yður mcð nianntjöldanuin á suðurlandi; liali þctta
síðast nefnda verið orsökin, þá vorkennum vér yður,
þó þér vilduð dyljast, þvi vér sjáuni fram á, hve sælu-