Þjóðólfur - 22.05.1858, Blaðsíða 3

99 -
um, aíi hafa þaíi á einhverjum þeim sta.<&, þar allir
gæti haft gagn af því. Eg þykist sannfærbr um,
ab kostnabrinn fyrir hverja veiSistöhu yrbi sára lít-
ill, jafnvel þó menn í hverri veifeistöfeu heffci eina
tvo slíka loptþýngdarmælira, þar nú má fá þá gófca
og áreifcanlega í Kaupmannahöfn, fyrir 8 efca lOrdl.
Hver sá, sem vanr er loptþýngdarmælinum,
getr af honum séfc, hvernig breytíngin verfci á vefcr-
inu, einkum hvafc storma og hægvifcri snertir, og
mætti þetta opt verfca afc miklu gagni fyrir sjómenn,
sem mefc þessum hætti opt geta séfc stórvifcri fyrir,
laungu áfcr þau á detta, og þar afc anki fengifc hug-
mynd um hvafc lengi óvefcrifc mundi vara.
Eg hefi fyrir nokkrum árum ritafc hinar helztu
reglur fyrir brúkun loptþýngdarmælisins í dönskum
blöfcum, og var þeim snúifc á íslenzku í „Norfcra“
fyrir nokkrum árum sífcan, eg mundi og fús á afc
auka þær og láta prenta þær á lausu blafci mönn-
um til hlifcsjónar, ef formenn veifcistafcanna vildi
gángast fyrir þyí, afc útvega sér loptþýngdarmælira,
en þetta virfcist mér þeir ætti hægt mefc, ef þeir
beiddi kaupmenn afc panta þá lianda sér nú þegar
í vor, og vil eg en fremr geta þess, afc þafc eru
einkum tveir menn í Kaupmannahöfn sem búa tii
gófca og áreifcanlega loptþýngdarmælira, en þafc eru
„Instrumentmager" Julius Nissen og Korfitzen, og
vil eg ráfca hverjum og einum til, sem kynni afc
vilja útvega sér þetta verkfæri, afc þeir hafi þafc í
skilyrfci, afc þafc sé keypt hjá öfcrum hvorum þess-
ara manna, því illa gjörfcr loptþýngdarmælir verfcr
allajafna óáreifcanlegr.
Reylcjavík, 22. fcbr. 1858.
J. Hjaltalín.
Uppástúnga.
þafc er nú orfcifc tilreynt um þafc, afc hvafca
notum landi voru hefir orfcifc mentun sú, er ali-
margir mannvænlegir Islendíngar, hafa fengifc er-
lendis í jarfcyrkjufræfci, á opinberan kostnafc, fyrir
stjórnarinnar velmeintu tillilutun; þeir hai'a komiö
heim aptr, eins og þeir fóru, flestir snaufcir og fé-
lausir, og mentun þeirra hefir vart orfcifc þeim sjálf-
um, því sífcr öfcrum, til teljandi nota, því þeir hafa
von bráfcar gipt sig, og fátæktar vegna, orfcifc afc
gefa sjáifa sig vifc sérhverju búhnauki, sem heimilifc
hefir þarfnazt, kraptlausir til afc iialda hjú, til marg-
breyttra heimilisþarfa; því þeir hafa ekki haft afl
þeirra hluta sem gjöra skal; og mundi ekki líkt
verfca upp á, af jarfcyrkjuskóla á íslandi, þó hann
væri stofnafcr, ef afc gagni ættí afc verfca, mefc þeim
kostnafci, er ókljúfandi væri? mundi ekki hugsandi
afc ráfca úr þessari afarmiklu landsnaufcsyn, á ann-
an kostnafcarminni og affarabetri hátt? Eg leyfl
mér hér mefc afc stínga upp á, hvort ei mundi kostr
á, afc fá, úr líku lopts- og landslagi, og hér er, frá
Noregi, reyndan, dugandis og efnagófcan bónda efca
herragarfcsmann, giptan, mefc þessum efca líkum
kostum:
1. Afc liann fengi til leigulausrar notkunar, ein-
hverja mefc betri sveita stórjörfcnm, 10 — 20 ára
tíma, sem væri mefctækileg fyrir stórkostlegar
endrbætr, sem þá gæti orfcifc margfalt vifc þafc,
sem hún nú er, en gæti þó, sem liún nú er,
fram fleytt stórbúi í naut- hross- og saufcfénafci.
2. Afc hann heffci, auk allra bús-áhalda mefcferfcis
híngafc, 4—6 dugandis norsk hjú, karla og kon-
ur, sem í sainvinnu, undir hans og konu hans
yfirumsjón, utanhúss og innan, gæti kent allt
verklag, svo mörgum karl- og kvennhjúum ís-
lenzkum, frá 18 — 20 ára, sem honum þækti
hæfa, án nokkurs kaupgjalds, einasta fyrir föt
og fæfci, i 4 ár, en úr því væri þau frjáls aö
vinna hjá honum efca öfcrum, fyrir umsamiö
kaup, og stofna búskap nær sem vildi og gæti;
gjöri eg þá ráfc fyrir, afc hann á sama hátt gæti
aflafc sér hjúa, í skarfc þeirra sem færi, efca eptir
þörfum, fyrir kcnsluna, er í hinu„teóretiska“ færi
fram á vetrna; hæfilegan fénafc ájörfcina mundi
hann geta innkeypt í landinu sjáifu mefc miklu
léttara verfci en erlendis.
3. þegar þessi áratala væri útrunnin, sem ákvefcin
væri til jarfcarinnar leigulausrar brúkunar, mætti
liann njóta ábúfcarinnar fyrir sig og sína upp á
lífstífc, fyrir þafc árlegt afgjald er ákvefcifc yrfci,
eptir óvifckomandi manna mati; en hann sé an-
svarlegr fyrir, afc hún hafi tekifc þeim endrbót-
bótum, sem hún væri hæfileg fyrir, nema því
afc eins, afc hann annafchvort vifc flutníng sinn
afc jörfcinni efca eptir þá Ieigulausu ábúfcartífc,
gæti samifc vifc eiganda jarfcarinnar um kaup á
henni — hvort hún værl opinber efca „prívat"
manna eign, og í sífcara tilfelli borgi stjórnin
þángafc til eiganda jarfcarinnar eptirgjaldifc, eins
og jörfcin er leigfc þá hann tekr vifc henni, mefc-
an hann nýtr afgjaldslausrar ábúfcar, en sífcan
borgi eigandi stjórninni aptr árlega þetta cptir-
gjald til baka á jafnlaungu tfmabili, ef jörfcin
leigist þeim mun betr en áfcr var.
4. Lagaleigu fær hann af lOOOrdl. árlega, af því
opinbera, á mefcan liann er ekki jarfcarinnar eig-
andi, fyrir húsaleigu.
5. Ekki má hann frá jörfcinni víkja, fyr en hún