Þjóðólfur - 27.09.1858, Blaðsíða 3

- 151 -
sömu vetrarhörkur og vorhörkur vofa hvívetna yfir;
og þar viö bætist, ab í ár hafa engir búendr ann-
ab fóbr ab bjóba sjúku fé heldr enn þab, sem er
spilt og hrakib, og er fásinna ab hngsa til aí> fóbra á
því mart sjúkt fé sem hver íorsjáll búandi sér í hendi,
ab ekki er til annars en aö treyna ineb lífib í íá-
um kindum alheilum.
Hina si'mu villu leibir á hinn béginn af því, ab blanda
saman því tvennu: nibrskurbi og fyrirskurbi; fyr-
irskurbr heflr hvorgi verib reyndr en sem komií) er, en
nibrskurbr viíia; hann var vib hafíir á Svínhaga og Sperbli
og bæjunum þar umhverfls, og Iivab stobabi sá nibr-
skurbr ? uokkrar sveitir í Arnessýslu hafa alskori?) nibr
fe sitt, og fyrir þaí) hafa þær sveitir fengií) ás)á bjá riorþlíng-
um, um ab fá keyptan nýjan fjárstofn, en hitt er er enn ó-
séí>, hve farsæll og affaradrjúgr sá fjárstofn veríir Árnesíngum
til frambúbar, úlandvanr og umkríngdr á alla vega af þeim
sveitum sem ekki eru nærri kláþalausar, en ckkert verulegt á-
hald í milli til ab verja samgaungum. þá er nibrskurþrinn
í Húnavatnssýslu sá í vetr og vor, svona á þeim og þeim bænum
eptir því sem klábinn komíljós; fyrirskurfer er þab ekki,
nema aí) því leyti ab óllu fjallfe var iógab; þetta atribi er
líka hií) eina verulega í niþrskurbi Húnvetnínga og ekki ó-
líkiegt, ab fyrir þaþ tefist fyrir klábafaraldrinu norþryflr Blöndu,
meb iiþrum sterkum vórþum og skynsömum ráíístöfunum, en
hitt leiíiir tíminn og reynslan bezt í ijós, hvort þessi nibr-
nibrskurbr ab öþru leyti nægir til aí) uppræta klábariri í vest-
ari hluta sýsiunnar einkum fyrir vestan Víþidalsá, þar sem
hann er nú a?) koma upp sem óbast hir og hvar, enda þótt
frambaldií) yrbi þar samkynja nibrskurþi hiu næstu missiri
eins og haf%r var £ fyrra. Hvern endir gjórir sá niþrskurbr
á klábanum og hvenær? Fjárlausu bæjunum vestan Blöndu
er nú leyft aí) kaupa fjárstofn til lífs þegar í haust úr hverj-
um hinna hreppanna, sem vijl, fyrir vestau ána; eru þá ekki
þar meí) opnabar óslítaudi tjársamgaungur, fjárleitir og fjár-
rekstrar, yflr þver og endilaung herubin vestan Blóridu? og
ef þó ekki skal uppræta klábann öbruvísi á öllu því svæbi,
heldr en meb því, aí> skera jafnótt og á sér, þá vildim ver
spyrja Húnvetníuga, hvcnær þeir veríli búnir aþ uppræta hann ?
þessleibis nibrskurþr er ekki annaþ en kák eitt, engu betri
en iækm'ngakákiþ, sem kaila% lieflr verií, meb hvorugu verbr
klábanum útrýmt, alveg, meí) hvorugu eru skorbur reistar vib
frekari útbreiíislu hans, og hvort um sig, eingaungu viþ haft,
er ekki tii annars en ,,a?) ala og vibhalda klábanum í land-
ínu“. — þab er og verfir óskiljanlegt, og þar í eru norblend-
íngar áþreifanlega í sjálfum ser snndrþykkir, ef þeir hafa ekki
fram í haust algjörlegan nibrskurb á öllu fe milli Hrútafjarb-
arár og Víiidalsár, og leggja jafnframt bann vií) ab nokkr
fjárstofn se þángaþ fluttr fyr en aí) sumri, hvaþan sem er.
Vér getum því hvorugt lagt til, hvorki eingaungu ni?r-
skurb, áþekkt því sem hann heflr veri?) haftr til þessa, og
heldr ekki eingaungii lækm'ngar; þær verba aldrei her á landi
oinhli'tar til ab uppræta klábann og aptra æ frekari út-
breibslu hans, því þessu má alls ekki blanda saman vi?) hitt,
aí) þær hafl heppnazt einstöku mönnum á fáu fe, meb því ab
leggja margfalt flelra í sölurnar, og met) einstakri alúb og
yflrlegu, sem fæstum er ætlandi, og tilkostnaþi og laungum
tíma.
Klábinn kvaí) nú g^ysa um gjörvalla Uángárvaliasýslu austr
aí> Affalli eba Markarfljóti; þó voru þar margir mcnn er lögþu
hug á lækm'ngarnar í vor, en þetta einstaka illvibra vor og
sumar og hinn mikli fjárgrúi, hafa gjört þarallar lækníngatil-
raunirnar árángrslausar, menn höfbu hvorki ráílrúm ne tök ué
mannafla til aij ba%a þann fjárgrúa svo rækilega sem naníisyn
kraffsi, tíbin meinabi þaþ jafnframt; nú er allt féþ eins og óbaí)-
ab, og klábinn eykst og ágjörist dag frá degi í þessum illviþra-
ham. Hva?) eiga nú Kángvellíngar a? af rába ? Lækning-
unum geta þeir ekki hugsa?) til a?) halda áfram, nema ef vera
skyldi á sárlitlum stofni — frá 10 —15 ám, hver bóndi ab
mebaltali; en þetta mun liggja héraþsmönnum miklu fjær en
hitt, a?) strádrepa allt iiiílr í haust; og þab veríir ekki varib,
ab nibrskurþr í gjörvallri Kángárvallasýslu, eba allt austr ab
Markarfljóti, þegar í haust, ef klábalanst reyndist meb öllu
undir Eyjaijöllum, þaí) vœri verulegr fyrirakurfcr fyrir klá%-
ann aí) austanv erbu, svo framarjega sem Skaprártúngu-
mönnum hefbi tekizt aí) verja honum austr á síua afrétti í
sumar, en um þab veríir útséþ á uæsta vetri.
11 in vestari tnkinörk kláðans eru mi álitln í Mýrasýslu,
en lianiíngjan má ráða livar þau veröa þeiin inegin lands-
ins, þegar fram á líðr og þegar af eru gengnar þar vestra
t haust allar rétlir allir sainrekstrar og suudrdrættir geld-
ijárins, og allr sá usli og samgaungur er þnr af leiðir,
og liver er búinn að lieimta sitt. Mýramenn ætluðn í vor
að liafa Ijallfé sitt í vöktun sumarlángt, og sumir liafa
vaktað það mæta vel, t. d. ýmsir bændr ( þverárlilið, en
úrliendis hefir það farið fyrir suinum, eins og við mátti
búast og sýnilegt er orðið af þv(, að vörðr Húnvetnínga
liandsamaði á fjórðúnganiótuin 4(5 sauði er Björn bóndi
Guðmuiidsson J Hjarðarholti átti, láku þá norðr af og
drápu1. Enda segja nú hinar siðustu fregnir, að kláðans
sé orðið vart hór og hvar um Mýrasýslu; en liin vissu tak-
mörk kláðans að vestanverðu koina ekki Ijós fyr en á út-
máiiuðum í vetr; því er vafalaust, að bæði Mýramenn allir
og að ininnsta kosti allr eystri helmingr Dala- og Snæ-
fellsnessýslu ætti nú vel að gæta sín lyrir yfirgángi kláð-
ans og lóga þegar í liaust öllu fjalllé sínu — hollr er
haustskaðinn, — og svo miklu afám, að ekki væri, á vetr
settr ncma hælilegr vísir til viðkomu, er liægt veitti að
hjúkra og viðlialda, ef kláðinn brytist út og við liann yrði
ráóið, en miklu ininni skaði í að lóga eða missa ef liann
reyndist óviðráðanlegr.
Keynsla undanfarinna ára er búinn að sýna það á-
þreifanlcga, að læknfngarnar einar megna ekki að stöðva
æ frekari og frekari framrás og útbreiðslu kláðans, hitt
liefir ckki verið reynt neinstaðar, sein Alþíng stakk npp á
og þetta var þó hið eina cr reynanda var, að stöðva út-
breiðsluna með niðrskurði á öllu geldlé og ineginhluta á-
sauðarins svo að ekki væri cptir nema vísir einn til við
komu og reyna að lækna hann. . En þó að þetta að voru
áliti væri vel reynanda enn, bæði i Kángarvalla- og Mýra-
sýslu, þá verðr ekki varið að þær tilraunir eru því óað-
gengilegri sem lengr líðr frá og svæði kláðans vikkar meir
og stækkar á alar hliðar; enda eykstlíka vantraust manna
á læknínguntim að því skapi, sem þær sýna sig ónógari
til aö vinna bilbug á kláðanum. En eilt hvað má til að
af ráða, eitt hvað verðr að reyna, og vér sjáuin ekki
það er flestuin óskiljanlegt, hvernig Nordlingar, sent
kosta til varðar á fjöllunum til þcss að vcrja kláðafé norðr
yfir, fara að taka grunað lé að sunnan á fjórðúngamótam
og reka norðr yfir.