Þjóðólfur - 29.05.1861, Blaðsíða 2

- 102 —
Lengi býr jafnan ab fyrstu gerb, og þetta á aí>
miklu leyti rót sína í hinu lögákvebna en öfuga
fyrirkomnlagi, er hefir til brunns ab bera þetta
gamla vöggumein kanselí-stjórnarinnar, ab allt yfir-
lit væri ónýtt og óhafandi í hverju sem er, nema
því ab eins ab stiptamt- og amtmenn hefbi þab á
liendi; og fengistþab Iögákvebib, ab þessi æbstu yfir-
völd landsins skyldu hafa málefnin meb höndum, hvab
mörg sem væri, margbrotin og vandasöm, og ofvaxin
þeim ab komast yfir, þá átti öllu ab vera vel borg-
ib, framkvæmd málsins og rétti þegnanna. En vér
Íslendíngar höfum helzt til of mörg og of hátalandi
dæmi þess, yfir höfub ab tala, hvern ávöxt þetta
fyrirkomulag hefir haft, ab dengja svona öllu upp á
yfirvaldib, og'ætla yfirvaldinu ab sjá um allt, regla
allt nibr, hafa vit fyrir alla, gjöra álit og uppá-
stúngur um allt og framkvæma allt. Svona hafa
vegirnir og vegabæturnar verib undir almennri yfir-
valda umsjón nú um nærfelt 90 ár, og sýna veg-
irnir sig sjálfir urn allt land, nema þeir kaflarnir,
sem „Fjallvegafélagib" tók ab sér; svona er um
eybileggíngu bitvargsins, hann elzt npp og fjölgar
eins og fénabr í bezta ári og vinnr óbætanlegt tjón;
svona er um fjárforráb ómyndugra, og er sú lög-
gjöf eigi eldri en 14ára; þar er amtmönnum uppá-
lagt eindregib eptirlit, en vér ætlum ab fáir sem
engir sýslumenn í Subramtinu og Vestramtinu, —
hvab sem líbr í Norbaustraaitinu, — hafi, mörg ár
undanfarin, haldib yfirfjárforrábabók sinni í reglu,
eba sent amtmönnum þá yfirfjárforrábareiknínga ár-
lega, scm lögin beinlínis skipa. Svona er um svo
margt; þab er mikils vert ab hafa gób og glögg lög
í landi, en meira er vert um hitt, ab þeim sé feng-
inn fullr framgángr samkvæmt tilætlun laganna;
ella verba lögin þýbíngarlaus og til athlægis, hvab gób
sem eru.
En hér er nú ab taka því sem er, hvort sem Al-
þíng vort þolir þab lengr eba skemr ab láta vib svo
búib standa; en um alþíngistollinn erum vér búnir
ab sjá þab, ab stiptamtib, sem lögin hafa trúab fyrir
því máli, og álitib einhlítt ab eiga þab alveg undir
þessu æbsta yfirvaldi landsins, liefir ab undanförnu lagt
vib þab svo framúrkeyrandi alúbarleysi og skeytíngar-
leysi, ab þab fer nú opinberlega ab leitast vib ab rétt-
lætanibrjöfnun sína og heimtíngu á alþíngiskostnabi,
sem er lángt framyfir hehníngi meiri heldren fjárhags-
lög sjálfs konúngs vors heimila ab þessu sinni, og
helmíngi meiri heldren órækt verbr sýnt og sannab
ab standi í skuld af undanförnum kostnabi. Og sé
svo búib látib standa, þá er aubsætt, ab réttaróvissa
gjaldþegnanna eykst ár irá ári og tortryggni þeirra,
sem enganveginn verbr sögb tilefnislaus, á því ab
háyfirvaldib hafi hér eigi rétt vib.
Þab virbist helzt þrent í þessu máli, sem brýn
naubsyn beri til fyrir Alþíng ab skerast í sem ein-
dregnast, en þab er þetta, fyrst ab Alþíng kvebi
nefnd manna til þess ab rannsaka nákvæmlega, hvab
mikib hafi í raun réttri hlotib ab gjaldast af jarba-
afgjöldunum ab undanförnu eptir hvers árs nibr-
jöfnun stiptamtsins, af samanlagbri afgjaldaupphæb
allra þeirra jarba í landinu, sem alþíngiskostnabinn
eiga ab bera, svo ab komizt verbi ab fastri og ó-
rækri nibrstöbu f því, hvort meira ebr minna standi
eptir ónibrjafnab eba ógreitt af gjaldþegnum, af
kostnabi undanfarinna þínga; þarnæst, ab hinni
sömu nefnd sé falib ab yfirfara afgjaldskrár hrepp-
stjóranna yfir allt land, eigi til þess ab leibrétta
þær sjálfar hverja fyrirsig, því þab væri bæbi þíng-
nefnd og Alþíngi ofvaxib, heldr til þess ab hlut-
abeigandr valdstjórn gæti fengib naubsynlegar og
áreibanlegar bendíngar um hvaba gjaldskrár þyrfti
ab leiörétta og endrnýja og íá síöan þciin leibrétt-
íngum framgáng beint eptir því, sem lagt er fyrir
í löggjöfinni frá 1848 um alþíngiskostnabinn. í
þribja lagi virbist l'ull og brýn naubsyn til þess,
ab Alþíng riti konúngi bænarskrá um, ab fá lög-
gjöfinni frá 1848 breytt ab því leyti, (og fáum vér
þó reyndar eigi séb, ab þab væri móthverft henni
eins og hún er, þó ab þab kynni ab þykja gagn-
stætt því sem viö gengizt hefir síöan), aÖ stiptamt-
manni væri gjört aö skyldu, í hvert sinn sem hann
ákveör niörjöfnun alþíngiskostnabar endrgjaldsins
árlega, ab bera sig áör saman um þaö vib alþíng-
isforsetann er síöast var; því forsetinn, er einn hefir
lögheimilaÖan rétt til ab ávísa þeim alþíngiskostn-
abi sem landsmönnum ber ab endrgjalda, verbr
jal'nan færastr og bærastr urn aÖ upplýsa stiptamtiö
um hina sönnu upphæb þess kostnaöar, er niör skal
jafna á landsbúa, enda mundu menn bera meira
traust til niörjöfnunar stiptamtsins og miklu síör
vefengja hana eÖr tortryggja, ef svo væri gjört.
Hitt er fráleitt, og getr eigi annab en vilt stipt-
amtib af réttum vegi á rángan og leitt til ástæbu-
lausrar niörjöfnunar, eins og raun gefr nú vitni
um, ab fara í þessu efni eptir jarbabókarsjóÖsreikn-
íngum iandfógetans og byggja á þeim, hvab gjald-
þegnarnir eigi ógoldib, eba hve miklu þurfi ab
jafna nibr hvert árib fyrir sig.
— Herra-Bogu' Thorarensen, sýslum. íDalasýslu,er
kvaddr af stiptamtinu til þess ab þjóna amtmanns-
embættinu í Vestramtinu ámeöan þaberóveitt.