Þjóðólfur - 09.01.1862, Qupperneq 2

- 2Ö -
virtu og elaknlu alla kennarana sem þar voru, eins
og maklegt var, þá mun víst, ab ást sú og virbíng,
er þeir báru til Schevings, hafi gengib næst son-
arást og sonarvirbíngu til góbs föburs. Ilann var
einstakr ibjumabr og lærdómsmabr, og má segja, aí>
hann hafi helgab alla ií>ju sína og æfi því tvennu:
ab gegna sem rækilegast embætti sínu, og ab hreinsa,
upplýsa, aubga og umbæta mál vort Islendínga, ekki
meb nýgjörvíngum, tilgerb og prjáli, heldr eptir
náttúrlegri rás hinnar tæru lindar túngu vorrar. l’ab
er alkunnugt, ab þegar fyrir 1820 var hann farinn
ab safna til íslenzkrar orbabókar meb latínskri þýb-
íngu, og varbi til þess verks öllum stundum, enda
hélt öbru hverju menn til ab vinna ab því. Yæri
þab því grátlegt, ef svo reyndist sem sagt er, ab
ávöxtunum af svo margra ára einstakri ástundun
og ibjusemi eins hins lærbasta manns og bezta Is-
lendíngs þessarar aidar, hefbi verib snarab á bálib
ab tilstublun eba fyrirlagi sjálfs hans. — Jarbarförin
á ab verba 16. þ. m.
■f- Jón Bjarna»on í Pórormstúngu.
Nú frétti eg, ab dáinn sé í norbrlandi, þann
20. nóv., einn kunníngi minn, sem eg álít ab lands-
menn mínir ætti ab veita eptirtekt. Þegar enskr
ferbamabr, svo sem Metkalfe, fann hér þessháttar
einstakan mann, sem hann hélt ab ómögulega gæti
á þeim stab til verib, þá sýuist mér oss Islendíng-
um ekki sóina ab sýna ekki einhverstabar á varan-
legu prenti, ab vér vissum þó hvab vér áttum, nl.
mann í ólærbri bændastétt, sem í náttúrufræbi, en
allrahelzt í stjörnuvísindum gekk lengra en skóla-
gengnir menn venjulega gánga, ekki cinúngis hér í
landi heldr í útlöndum. þab er Jón Bjarnason í
Þórormstúngu í Vatnsdal í Húnavatnssýslu, sem
mentagybjan Urania hefir svo undarlega lagt í ein-
elti meb gáfum sínum. En allrahelzt ætti eg ab
tala nokkub um hann, þar eg þekki þá hlib á hon-
um, sem abrir síbr geta lýst og þora ekki eins vel
ab lýsa. Eg óska samt og vona, ab ættíngjar hans,
kunníngjar eba sóknarprestr lýsi í einhverju af tíma-
ritum vorum æfiatribum hans, er eg síbr þekki. Ab
fabir hans lét hann ekki læra, minnir mig hann
sjálír (fabirinn) segbi mér, þegar eg var í Húna-
vatnssýslunni, hafi komib af því, ab sér þækti ekki
rétt ab láta of mikib fé gánga til han3 frá systrUm
hans. Annab hefi eg ogsvo heyrt tilfært sem or-
sök, nefnilega, ab fabir hans hafi fyrst haldib, ab
hann væri ekki meb öllu viti. En eg held, ab þeg-
ar drengir hafa fengib þann aldr, ab menn geti farib
ab kenna þeim latínu, þá inuni febrnir vera gengnir
úr skugga um, hvort þetta muni vera eba ekki.
Hér hefir verib nokkur líkíng milli mín og Jóns,
því lengi fram eptir úngdómsárum mínurn fréttist
úr fjarlægum sveitum, ab til væri menn sem héldi
ab eg væri ekki meb öllu viti. þab eru líka sömu
vísindin, einkum stjörnu- og mælifræbin, sem lokkab
hafa okkr bába meb fegurb sinni nokkub út fráal-
faravegi. En hvernig hefir Jón sál. komizt yfir vís-
indi sín, þar hann ekki lærbi? Dýra- og steina-
fræbi sína hefir hann fengib úr dönskum bókum;
stjörnufræbina líka, því hann fékk sér Bugges verk,
Ursins stjörnufræbi og matheinatik, Bodes stjörnu-
kortabók, hib berlinska safn stjörnufræbis taílna,
Mundts stjörnufræbi, Ursins ogLalandes logarithma.
Svo held eg megi líka telja þab, ab vib höfum opt-
ast meb hverri ferb skrifazt á, bæbi ábren eg sigldi,
meban eg var utanlands og síban eg kom inn, nú í
39 ár. Mér er og sagt hann hafi haldib saman
öllum mínum brél'um. Úr þessn öilu saman töldu
hefir honum orbib svo drjúgt, ab hann bjó sér til
almanök eba astronomiskar dagbækr, yfir himin-
túnglagánginn, lék sér svo ab reikna sólar- og túngls-
myrkva, ab hann ákvarbabi livar og hvenær túngls-
skugginn koni vestanab uppá jarbarlmöttinn og
hvernig hann færbist á hverri mínútu austreptir
löndunum, undir eins og jörbiir snérist og túnglib
færbist fyrir sólina, hvernig hálfskugginn beltabi
löndin, unz hann loksins yfirgaf jarbarhnöttinn ab
austanverbu. þá stób Jón í túnglinu meban hann
var ab virba þetta fyrir sér. þegar hann sá, ab
túnglskuggans mibja færbist ab vestanverbu uppá
jarbarhnöttinn, t. a. m. í Philadelphíu, brá liann
sér til jarbarinnar og horfbi frá Philadelphiu til
sólarinnar, og sá þá ab sólin var ab renna þar upp,
annabhvort hríngmyrkvub, er skínandi hríngr af
sólunni var utanum hib svarta túngl, ellegar al-
myrkvub, ef ekkert sást af sólunni nema geislar
hennar í krínguin túnglib. þegar hann eins sá frá
túnglinu ab túnglskuggans mibja ætlabi ab yfirgefa
jörbina ab austanverbu, svo sem í Peking, brá hann
sér þángab og sá ab sólin var ab gánga þar undir
hríngmyrkvub ebs almyrkvub eptir kríngumstæbum.
Halastjörnurnar lét hann og ekki í fribi, því hann
var ab elta þær meb reikníngum sínum. Metkalfo
sá uppdrætti hans yfir myrkvana og fékk hjá hon-
um almanak og kvabst mundu láta dæma uin þab
vib Öxnafurbu háskóla; því hann trúbi ekki, ab
Jón gæti gjört þetta. þab bar til, jafnvel optar en
einusinnni, ab misreikníngr eba prentvilla var í út-
lenzknm almanökum; var Jón þá viss ab sjá þab,
og skrifa mér til um þab. Eitt skipti varb þetta