Þjóðólfur - 05.11.1872, Qupperneq 6

— 6
Lifandi hneptu þeir hann í fjötra með vopnum og
stjórnkænsku, en það var þó nokkurn veginn náttúr-
legt, því að þeir stóðu framar flestum öðrum þjóð-
um á þeim tírnum. En eftir að þeir eru liðnir
undir lok, eru þeir hálfu verri, því dauðir hafa
þeir svínbundið andlegt frelsi og þjóðlíf þeirra
þjóða, er láta nefna sig mentaðar; þetta er ónátt-
úrlegt, því hver er sá, er vil'i jafna Rómverjum
við þjóðir Norðrálfunnar 1872 eftir Iírists burð?
J>etta járnok latínunnar hafa margar þjóðir
þegar brotið af ser, eða eru að brjóta af sér, en
þessu er eigi svo varið um lærða skólann á ís-
landi. J>ví ef vér lítum á niðrjöfnun kenslunnar
f lærða skólanum, þá sjáum vjer, að latínan ein
hefir jafnmarga tíma í viku, sem íslenzka, saga,
náttúrusaga, eðlisfræði, landafræði, enska og frakk-
neska samtaiið. Eg spyr nú alla heilvita menn:
er þetta ekki misjöfnuðr? því ef saft skal segja,
ætti niðrröðunin að vera svo, að íslenzkunni og
latínunni væri að minnsta kosti gert jafnt undir
höfði. J>ví hvað hefir latínan frarn yfir íslenzkuna,
norrænuna, eða hvaða nafn sem menn vilja gefa
þjóðtungu vorri? Er ekki íslenzkan eins fullkomið
mál og latínan? jú, fullkomnara, þvíhún sameinar í
sér tvo aðalkosti latínunnar og griskunnar; hún hefir
hina alvarlegu hátign latínunnar sameinaða hinni
beygjanlegu mýkt griskunnar. Auk þess er ís-
lenzkan lifandi mái, og geymir í sér óendanlegt
frjóvgunarefni, og getr því ávallt auðgazt og fuil-
komnazt; latínan þar á móti er dautt mál, og er
eins og steinninn, sem ávalit heldr þeirri lögun
sem hann hefir fengið, þegar ekkert afl verkar á
hann er geti breytt henni.
Islenzkan er að öllu leyti eins vel löguð tii
að vera undirstöðumál eins og latínan; þvfþómenn
geti sagt, að latínan hjálpi til að læra þau mál,
er af henni eru komin, þá leyfi eg mér að spyrja,
á ekki íslenzkan líka dætr, eins og latínan, eða
skyld mál, svo sem sænsku, dönsku, ensku og
jafnvel þýzku? Og má'eg spyrja, hvort er meira
komið undir fyrir oss íslendinga, að læra þessi
mál, er nú voru talin, eða ítölsku, spönsku og
frakknesku, dætr latínunnar? Menn hafa sagt,
að latínukunnátla hjálpaði til að rita önnur mál
fagrlega, það er nú langt frá að svo sé, þvf. að
ef að er gáð, mun hún fremr spilia; en þó að
svo væri, þá vil eg spyrja, hvert hjálpar betr til
að skrifa fagra íslensku — og um það ætti oss
mest að vera hugað — að hafa lært latínu og geta
lesið Ciceró, eða að hafa lært norrænu og lesa
Njálu?
Fyrst að nú íslenzkan er að öllu leyti, að
minnsta kosti eins göfugt mái og latínan, og hefir
það fram yfir, að hún er þjóðmál vort, hvað kemr
þá til þess, að hún nú um svo margar aldir hefir
verið undirtylla hinnar suðrænu systur sinnar?
J>að hefir komið til af aldarhættinum En látum
oss þá eigi að eins fylgja aldarhættinum, þegar
hann er vondr, látum oss nú hefja móðurtungu
vora til þess sætis, sem hún er kjörin til; því nú
hefir aldarháttrinn breyzt.
En það er eigi nóg með það, að þjóðtunga
íslendinga sé í minni metum í íslenzkum skóla,
en forntunga, er töluð var fyrir 1800 árum síðan
suðr á Ítalíu, en sem tíminn nú er búinn að
bera til grafar. þjóðfræði íslendinga er og látin
lúta suðrænum fornfræðum. (Niðrlag síðar)
f
GUÐRÚN MAGNÚSDÖTTIR ÓLSEN.
Á engi grær
hin unga rós, og vorsins blær
sér leikr hægt að Ijúfu blómi,
og lífið kveðr ástarrómi, —
en rósin hlær.
Svo grerir þú,
ó, Guðrún, sem eg harma nú;
þér kysti lífsins vorblær vanga,
og vorið kvað um daga langa —
þá brostir þú.
Ein hrímköld nótt
og nýgræðingr fölnar skjótt;
haun fyllir lífnns lögmál, dauða,
og litum skiftir blómið rauða
svo skjótt! svo skjótt!
Ein ísköld nótt!
og unga hjartað stöðvast skjótt —
þú fylltir lífsins lðgmál, dauða,
og litum skifti kinnin rauða
svo^skjótt! svo skjóttl
J>ótt falli blóm
og fylli lífsins skapadóm,
þá sprettr önnur fjóla’ á foldu
fölnaðrar upp af rósar moldu,
þótt blikni blóm.
J>ótt dæir, mær,
á dauða þínum lífið grær;
og 6uð þinn ljúfi lofar rómr,
þvf \íf er heljar skapadómr
þú lifir, mær.
í