Þjóðólfur - 05.05.1873, Blaðsíða 2

— 110
fyrir og engi annar. Hverjum getr komið til hug-
ar að láta allt heimilið gjalda fyrir afbrot eins
einstaks heimilismanns?
Lærði skóli vor er heimili, það heirnilið,
sem mest er um vert í hverju landi og hjá hverri
þjóð, — hvað þá hér hjá oss, þarsem hér er um
þá einu aðalmentastofnun, þá einu aðalgróðrarstýu
mentanna að ræða. Skólinn er persóna, sú er hefir
sinn borgaralaga-rétt og sinn náttúrulaga-rétt við
að styðjast, hefir s í n réttindi og á s t n s fulla
réttar að reka, allt eins og hver fullveðja ríkis-
eðr landsbúi sem er.
það er hart og þaðermjög sorglegt, að verða
að taka fram svo augljósan sannleik, og að verða
að brýna hann fyrir — æðstu stjórnarvöldum lands
vors: Landshöfðingjanum og stiftsyfirvöldunum yfir
íslandi.
J>ví stiftsyfirvöldin, æðstu yfirstjórnendr lærða
skólans, sem og allra kirkju- og kennidómsmál-
anna hér á landi, þau áttu hér e i n, ef til þess
hefði þurft að koma, réttborið úrskurðaratkvæði að
máli. En Landshöfðingi? — ekki verðr það séð
né af oErindisbréfi Landshöfðingja ráðið, að hann
eigi neitt að sýsla um nein skólamálin né önnur
þau roálefni er liggja undir stiftsyfirvöld landsins;
það verðr eigi séð né viðrkent, að honum komi
þettamál neittvið, allrasízt á þvf stigi sem það var
með fyrsta. það sem hér er umtalsefnið gjörðist
innan shóla, innan skóla-heimilisins 4 veggja.
Hór er því um i n n a n s k ó 1 a-mál að ræða og
ekki annað; það lá undir r e k t o r skólans og að-
gjörðir h a n s e i n s frá upphafi, en kom yfir-
stjórnendum skólans ekkert við, — nema því að
eins að rektor bæri undir þá að fyrra bragði.
En bæði Landshöfð. og yfirstjórn skólans —
stiftsyfirvöldin yfir íslandi hafa haft alla aðra skoð-
un á máli þessu ; en vér ætlum að sú skoðun
þeirra sé eins fráleit einsog aðferð þeirra og til-
raunir til að komast fyrir upptök máls þessa og
fá það gjört lýðum ljóst, að «s k ó I i» landsins
liafi þar orðið svo sakfallinn, að hann hafi þarmeð
nrotið af sér og fyrirgjört 50 rd. fjárveitingunni
til hátíðarhaldsins þenna íæðingardag konungs.
Stiftsyfirvöldin fara til og rita skólastjóra
(rektor) 9. (heldren 11.) f. mán., »segjast þau hafa
heyrt(!) af ódæði þessu, að þegar komið væri fram
yfir miðnætti (kl. 12), þar í «skólarallinu», þá hafi
einn skólapilla horið upp og viljað mæla fyrir skál
Landshöfðingja, en þá hafi orðið ys og þys mikið
og hávaði meðal annars flokks pilta er fjær stóð,
og liafi þaðan verið jafnsnart kastað 2 glösum til
þess, er skálina bar upp og hinna er næstir hon-
um voru, hefði annað glasið hruflað einn þeirra
á ennið. Leggr skólastjórntn þar fyrir rektor að
rannsaka ítarlega mál þetta, komast fyrir það, hver
eða hverir sekir sé, svo að þeir geli fengið mak-
leg málagjöld, og skýra þeim svo frá hið fyrsta.
Rektor kveðr þá alla kennarana til fundar; eins
umsjónarmann skólans, þá umsjónarmenn alla úr
lærisveinaflokki, og þá er þeir höfðu kjörið tii
veizlustjóra, og tekr nú til að spyrjast fyrir og
grenslazt um, þar á fundi, hverir sekir sé; en
ekkert verið uppgötvað, engi gat neitt sagt um né
þóktist vita, hver eða hverir að glösunum hefði
sent. þessa niðrstöðu ritar skólastjóri aftr yfir-
stjórninni, en hún þ. e. stiftsyfirvöld landsins leggja
síðan þann úrskurð á, í bréfi til rektors 15. f. m.,
að þau geti elelci ávísað skólanum þeim 50 rd. sem
veittir sé í þetta sinn til kóngshátíðarinnar. Skóla-
stjóri fer þá til, — nokkrir segja að góðr maðr
einn mikilsháttar, er hann trúði, hafi fengið hann
til þess, — ritar Landshöfðingja, stiftsyfirvaldaleið,
og biðr hann fella úr gildi þennan skólastjórnar- ,
úrskurð og ávísa eðr leyfa að úvísað verði þeim
50 rd. þá svarar Landshöfðingi aftr 19. f. mán.
sömu embættisleið, leggr þar á málið svofeldan
úrskurð og staðfestir þarmeð eðr gefr fullt gildi
neiít/nar-úrskurði stiftsyfirvaldanna 15. Lands-
höfðingjaúrskurðr þessi er orðrétt þannig:
„Meb þ(Skn»nlegu biéfl beflr yflretjóru 6k6lans ient hing-
ab erindi const. rektors J. porkelssouar nm, af> lærisveinum
skdlans fyrir lírsknrt) Landshófviingjans niegi verfia veittr* ftO
rd. styrkr ttl hítíbarhalds í skiilanmn á fæfingardag konongs,
eem at> undaiiföriiu heflr verib veittr þeim ( sama skyni affe
þvf, sem lagt er til skólans me% hinni árlegn áætlun um tekj-
nr og útgjnld .íslaods, en sem jfiriimsjónin hefir
■ korazt uudan afi áv(sa, rnef) tillltí til þeirra af-
brota gegn góbri reglu og velsæmi, sem átt liaft sár staf) í
hátífarveizlii þeirri er skólapiltar hóldu 8. þ. m.
I brefl sínu heflr Rektor vlbrkent, ab á6tæí>a hafl
verifl til ab neita skólapíltiim nm hinn nmrædda styrk sök-
um umgetinnar óreglu, en tekib fram, af) eiriungis einstöku
«11 ekki allir skólapiltar hafl gjurzt sekir í umgetnu efni, og
gæti þaf) því virzt hart af) allir gjaldi liinna einstöku sem
sekir kunni af) vera, og af) flestir 6kólapiltar sé svo fátækir
af) þaf) verbi þeim tilflnnanlegt ef þeir yibi sviftir styrknum
sem þeir, einsog af) undanförnu, hafi bóizt vif> at> fá í þetta
siun, og heflr hann því lagt þaf) til af) litif) mætti verfa burt
frá kröfum strangasta réttlætis í þessu efui.
Eftir af) hafa kynt mér skýrslu Rektors af 11. þ. máu.
nm óregln þá sem átt heflr sér stab, skal eg hérmef) tjá hinuf
heifrufiu yfliumsjón þaf) er hér segir til frekari þóknaulegrar
rábstöfuoar.
Af> því er mér virfist, getr þaf) er fram fór vif> umgetib
tækifæri, — aí) þegar skólapiltr nokkur hérumbil kl. 1 um nótt-
1} Allar auþkenuingar ortanua eru eftir oss. Ritst.