Þjóðólfur - 02.11.1874, Blaðsíða 1

27. ár.
Reykjavík, 2. nóvember 1874,
3. blað.
.A.Il<lvftri og stjörnarskráin.
I etta nýja tímarit hins íslenzka þjóðvinafjelags — eða
ijett.na uð segja: þessi nýji andvari vors gamla, kappsnúna,
oþreytandi þjóðhöfðingja, Jóm Sigurðssonar, er nú kominn út
°g sendur pjóðvmum til útbýtingar um land allt. Ilit þetta
er líkt og Fjelagsritin hafa verið, að öllti nerna nafninu. Frá-
gaiipur þess er hinn bezti. Aðalefnið er hin rnikla rilgjörð
Sig. nm stjórnarmál vort. í’ar næst er stutt en ágætlega
'el iituð grein um þúfnasljettun, eptir hinn gáfaða og upp-
Jggilega jarðfræðing Guðmund Ólafsson á Fitjum. Þá koma
0 brjef eptir Eggert Ólufsson varalögmann, og ern þau, þótt
efnið sje lítils hátlar, velkomin, eins og hver önnur orð þess
llns Dóða og ágæta manns. Þá fáum við Titlingslcvœði, sem
61. urnt a|kunnugt alþýðukvæöi, og loks koma nokkrir hœzta-
að Unciar ÞVI óókin við það að »Jón Einársson á
'nefð vaudarhöggum« Virðist oss sem smekklegra
fe. 1 'e,ið setJa dórna þessa annarstaðar í kverinu, t. d.
gæzlule'Ti30 kvæðiö um tiHinginn. það er og óheppilegt að-
staða-máhnut8efen<íanna’ að par Sem fyrst er sa8l fra Skára-
yfirdómsins0' °S UÍns par sem lilfærðar eru (orðrjett?) ástæður
þeim ákærð’u fZZZZ ÍÓ"™°" ka'laðUr JÓn Kinarsson’ °K
íaramál vor, eða LZ marg'blandað saman' Um fram'
færir rilið oss ekki tl '°rS frÍðar heyrir nú með nýíum tíma>
7 vjer ekki við miklu '?Ú Kr ‘a‘Íð Uf>P’ enda bjUggUm8t
* og fremst í pólitHkurn r, I'Joðvlnafjela8ið var stofnað fyrst
fylgt til þessadags, os þeirri Stefnu hefur jjað
enn þá svo heitt um hjartarætur 'T ^ 6r auðsjáanlega
eru enn svo lítið vinveittir VOrri m SljÓrna,'Þref VOrt' Þeir
mega ekki ætlast til að þeir nem " stjórnarskrá, að menn
felt sig við þær skoðanir, sem ^ ***
eru nú að ryðja sjer til rúms á l,Z\ Í™ já 608 nCÍ’
skoðunir? þær, að nú sje nóg barUt Jer' Hverj“r e,'U ^
rilum um pólitiska iærdóma- að n’ -Um stuncl með ræðum °S
fyrir höndum, og hann sje’sá að leZZ'l
lega rækt við þessa fengnu „ J , skynsamlega °« 8tilli-
hennar reynast meiri eða ,n«IS ra’ hvort sem 8aHar
«■ aö 6 Jjta pelm- Sú stZn e, *,T“ ^ *>**«•
. u skoðan erað komasta — og Guð veri
a 111 ’ a 'Jei ei8l|m núað leggja niður deilur og tlokka-
drætti en taka samhuga til starfa - já pjóö og stjórn sam-
hu9a- Ef vjer sem blaðamaður erum tii nokkurs hæfir, skul-
utn \jer styðja þessa stefnu, en alls ekki þá stefnu, sem vjer
sumpart álitum óþarfa og skaðlega, eins og nú stendur á, og
sumpart rangltita. Þótt sumir sem þetta lesa, misskilji oss eða
þa ma ske reiðist oss, verður svo að vera; vjer skulum ekki
f i ey u menu á mikhim röksemda rekstri, því vjer erum þess full-
i S11. a, meira en helmingur allra viturra manna á landinn
osar 1 ika stefnu og vjer, hvort sem þeir kannast við það
, ,n et.ef>a eða eklít- í fljótu máli að segja, getum vjer ekki
. T Sje ’ en að Það sje satt, sem vjer sögðum í Þjóð-
1 a Ul’ að Það verðnr oss sjálfum að kenna ef rjetti vorum
óui misboðið úr þessu, enda verður meining Jóns Sigurðs-
scmar hin sama þegar öllu er á botninn bvolft. Vjer ætlum
skili |ekk‘ fUra lan8t ut 1 ritgjörð J S. — hún er auð-
nr sk’ a88Uð * etnum og sama anda, og efninu Ijóslega nið-
eða aðr 'Jör ætlum hei(fur ekki að fara að þrefa við hann
hann íZuL »að’ hvort stjð|,narskráin sje valdboðin (eins og
eptir alltsem 1 °S °SS Sð',,iSt, rnfjÖ8 eðlile8a 111 orðin’
meiri hlutinn ^ einkum eptir það að
falUist. Nú sem stend'r L?' ’ íyrra’ CÍQS °8 °rðið Cr
minni hluta í vor,i póUtik /’ !? VJe‘' hv0rki m6ÍrÍ nje
________________________ 1 k, fyr en likir flokkar koma aptnr
1J Liiggefandi þingi mun varu TT.......... .................7
órnarskrí b r e y 11, en rábgefasdi bi, T*’ naub8yn krofur’ ab fi
« 5lt rjettindi voru óákvoMn og allt í Wb * k * P 8 hana 1 fyr8tu’ meb-
O > bolba Og þrasi.
upp, því sú mikla breyting sem orðin er og til stendur, hvað
stjórn vora og þjóð snertir, gjörir oss lífsnauðsynlegan þann
kost, að leitast við að halda saman hogum og kröptum þjóð-
arinnar þangað til eitthvert skipulag kemst á þjóðfjelag vort,
þangað til ekthvert fast og eðlilegt samheldi er komið á milli
þings og þjóðar annarsvegar og stjórnarinnar hins vegar. En
það fyrsta stig í þessa ált er það að fella niður fornan fjand-
skap, ríg og tortryggni við sljórnina, og hætta að ætla henni
ójöfnuð og ófrjálslyndi í hverju einasta efni. Því það cr ó-
mögulegt að nokkrar verulegar framfarir verði hjer ó landi —
þótt landið byggist að nafninu til -- nema því að eina að
lýður og stjórn starfi i sama anda. Vjer skuluin engar ger-
sakir gjöra neinum einstökum — sjaldan veldur einn þegar
margir deila — en vjer álítum þá menn hafa háskalega rangt
fyrir sjer, sem vilja kenna leiðitamri og einfaldri alþýðu að
stjórn sú sem nú er, leiti til sálta og sarnkomulags við oss
einungis að yfirvarpi. Þetta er ósatt mál, en hitt er víst, að
vjer eigurn eptir að læra að leita sátta og samkomulags við
hana betur en vjer höfum gjört um hríð. Eins og oss er
nauðsynlegt að eiga oss frjálslynda, cinarða og framfaragjarna
nienn, eins, og þó fremur, er oss nauðsynlegt að eiga fasta
og framkvæmdarsama stjórn, en þessi stjórn festist ekki með
lögum eða konungsvaldi, sízt hjá frjálsri þjóð, nema að forminu
til, hún verður að festast fyrir fylgi, traust og fúsa hlýðni
landsmanna sjálfra. En nú svara inenn: það verður ávallt
erlitt að fá naenn til aö leggja rækt við þá stjórn, sern ekki
er í landinu sjálfu; nú á ráðgjafirm í Höfn að stjórna oss; nú
á stjórnin að skamta sjer launin sjálf; nú eiga <1 konung-
kjörnir- að sitja fastiri efri deiid þingsius; —hitt sumt sem
Andvari þó kaliar aðalkröfur vorar, eiður kgs að halda stjórn-
arskrá vora, og friðhelgi þings vors á pappírnum, — slíkar siná-
kreddur töium vjer ekki um. En hinu svörum vjer þessu: það
er ómögulegt að segja, hvort oss liggur svo mikið á að fá
þessum greinum breytt. Sje lýðfrelsið (demokratisminn) ekki
komið enn úr vöggunni eptir 100 ár í Bandaríkjunum, eins
og einn mikill spekingur hefur sagt fyrir ári síðun, þá er það
víst, að okkar frelsi er ekki enn þá komið í reyfana, því siður
úr þeim, og á meðan þarf stjórn vorri engin kúgun að ganga
til, þótt hún með dæmin fyrir augunum upp á sundrungii hjá
oss, praktiska vanþekkingu og viðvaningsskap m. ö. fl. — þótt
hun vilj. tryggja sig og vald sitt gagnvart oss, eins vel og hún
getur, hun býst við töluverðu óðagoti af frelsis- og framfara-
fysn nývaknaðrar, fjarlægrar þjóðar, og úr þvi hún — danska
stjórmn — er ófáanleg til að sleppa valdi sínu með öllu, og
lofa oss að verða sjálfstætt ríki, eins og Norðlendingar vilja(I)
þá hljótum vjer fyrst um sinn að una við svo búið, og hugsa
að svo komnu fyrst um, að gæta nú þess sem aflað er, og
snua augum vorurn frá fornum skjölum að framrás tímanna,
snua þeim að fósturjörðunni sjálfri, sem liggur nakin undir
iótum oss — eins og hún segi: »gjörið nú annaðhvort: farið
þið at mjer, eða ofan í mig, ellegar gjörið þið eitthvað fyiir
mig!» Hvernig líður löggjöf vorri í svo ótal greinum? hvernig
líðui samgöngum vorum? hvernig liður atvinnuvegum vorum?
hvernig iíður kirkjunni? og hvernig líður skóla- og menntnnar-
málmn vorum? þegjum nú fyrst um allt annað en þetta — að
mmnsta kosti sex daga vikunnar! Einn nierkilegur íslendingur
sagði við oss fyrir skemmstu, að vjer hefðum nóga alþýðu-
inenntun, og alþýðuskölar á landi þessu væru bæði óþaríir og
ómögulegir; við læsum sögurnar, og það hefði dugað hingað
til. Nei! vor gamla alþýðumenntun er orðin nærri því ónýt,
og án alþýðuskóla fylgjum vjer aldrei með tímanum. En —’
rúmið leyfir ekki meira að sinni.
2) Vor stoudur á bjá Diinum sjálfum: á laudoþiugiuu sitja 12 kouuug-
kjbruir oK þar atl auk maig(r nálega sjálfkjiiruir ríkismenn, sem rába hjer
um bll heluiingi atkvaila hiuna þjótkjórnu.
9