Þjóðólfur - 08.05.1878, Qupperneq 2

62
helzt ef hann var fljótur. Af þessu leiddi, að þegar eg var
16 og 17 vetra, var eg léður ýmsum ferðamönnum, sem
meðreiðarmaður og hestasveinn. Eg fékk þá bezta orð fyrir
umhyggjusamlega aðgæzlu og umhirðingu hrossa þeirra, sem
voru á ferðum þessum, og sjaldan fór svo nagli úr hesthófi,
að eg ekki jafnskjótt vissi það. Nú var eg fenginn af fleir-
um þeim, sem langt þurftu að ferðast lausríðandi. í þeirri
sveit, sem eg átti heiina í, bjó sýslumaður, sem var frábitinn
víndrykkju, án þess að hafa skrifað sig í bindindi. Með hon-
um fór eg nokkrum sinnum, þegar hann fór embættisferðir
um sýsluna, og var eg þá ekki síður frábitinn víni en hann,
og var mér þó boðið það á hverjum þingstað, hverjum næt-
urstað og víðar, og þáði eg það lengi ekki; en þó leiddist eg
loks til, að bera það að munni mínum ogláta drjúpa átungu
mína, og þótti mér það ærið hart aðgöngu, ef það kom í
kverkarnar; aftók eg þá með öllu, að það gæti komið á mína
daga, að sækjast eptir því. Nú kom það fyrir, að sýsl'umað-
ur vildi ferðast norður í Eyjafjarðarsýslu, og fékk hann mig
til að ríða með sér; mun eg þá hafa haft tvo eða þrjá yfir
tvítugt; á þeim árum var eg kátur, og hafði fengið nokkurt
líkams-þrek. Á þeirri leið voru kátir drengir, sem höfðu
góða hesta, og fannst mér stundum eg verða frá mér num-
inn af því að horfa á, skeiðferðir þeirra; því alltaf voru
nokkrir, sem riðu með okkur lengra eða styttra, og smáfjölg-
aði opt í hópnum, því lengra sem var riðið hvern, daginn.
En Húnvetningum og Skagfirðingum virtist mér ekki nægja
þessi skemmtun eins og mér, og höfðu flestir brennivínsglas
í vasa sínum. Hinir eldri og ráðsettari riðu á eptir með
sýslumanni, ræddu við hann, supu á glasi sínu og buðu
honum að súpa á milli hinna unaðarfullu spretta ; en hann
tók við og hallaði að munni sínum, því þá þótti ókurteisi, að
t>i£gja það ekki. Hinir yngri mennirnir riðu með mér á und-
an, buðu mér að koma gæðingum sínum á bak — sem eg
þáði — tóku upp vasaglasið, supu á, og réttu að mér, og
lézt eg súpa á, en forðaðist að láta renna í kverkar mér;
tóku þá sumir eptir því og fríuðu mér hugar, að súpa á, en
því verr og miður þoldi eg ekki fríunaryrði þeirra, og fór að
láta mér vel- renna niður, og fannst mér það þá ekki eins ó-
þolandi í kverkum mínum og áður. far sem við gistum, var
jafnan flaska og staup á borði, renndi húsráðandi opt á staup
og bað okkur drekka; en með því mér fannst hugur minn
vera í einhverjum unaðardvala, sem eg nú veit, að var hreint
og beint andvaraleysi, þá fór eg smátt og smátt að súpa
frekara úr staupi þvi, sem mér var boðið, og eg áleit það þá
framför mína, að vera kominn upp á lag með að «verameð».
pegar við riðum norður af Yxnadalsheiði og ofan Yxnadal-
inn, fann eg til þess, að eg saknaði fyrri daga glaðværða, og
hefði þá feginn viljað hafa fullt brennivínsglas í vasa mín-
um, og var það í fyrsta sinni, sem eg fann til þess, og höfð-
um við þó opt riðið lengra tveir einir og í verra veðri, því
sólskin var og svalandi sunnanvindur, en með okkur var rið-
ið norður á miðja heiði. í Eyjafjarðarsýslu komum við á fáa
bæi, því sýslumaður var þar fáum kunnugur, en mörgum í
Skagafirði, og drakk eg þar ekki vín nema lítið eitt á Ákur-
eyri. J>egar við fórum til baka, var hinu sama að mæta í
Skagafirði og Húnavatnssýslu og áður, og þáði eg þá — þó
með nokkrum innvortis mótmælum — með kurteisi og var-
kárni það vín, sem mér var boðið, og var mig þó stundum
farið að langa í það, cn allur viðbjóður farinn; varð eg nú af
því hress, glaður og fjörugur, en heldur þóttist eg daufari á
morgna, en eg hafði áður verið, og hresstist eg fljótt af kaffi
með brennivíni, og var víðast hægt að fá það. í stuttu máli:
eg hafði farið að heiman með viðbjóð við víni, óvild og fyr-
irlitning á drykkjuskap, en kom heim aptur þrælbundinn
fangi víndjöfulsins, og þetta var í fyrsta skipti, sem eg kom
heim með meitt, halt og járnalaust hross, og þó þóttist eg
aldrei verða drukkinn í ferðinni, sem stóð yfir að eins í 12
daga. |>ó eg ætti allan heiminn, þyrði eg að setja hann í
veð fyrir þvi, að hefðu mér aldrei mætt þær ginningar, sem
mér mættu í þessari ferð, þá hefði eg alltaf verið og væri enn
eins fráleitur víndrykkjum, eins og eg var um tvítugs aldur
og áður; en nú hefur víndrykkjan rænt frá mér heilsu, æru
og fjármunum, og eg á nú ekkert nema það, sem ginning-
arnar komu mér til að afla mér með ofdrykkjunni þá og sið-
an: nagandi samvizku af illri brúkun lífstímans, góðra gáfna
og krapta, hraustrar heilsu og talsverðra Qármuna; af missir
virðingar, tiltrúar og vinfengis manna, og af óvissu um guðs
náð og miskunnsemi, sem eg þannig hef sjálfur svipt mig-
J>ó mig af hjarta iðri, að eg lét ginnast á þennan glötunar-
veg, og mig sárlangi til, að rífa mig lausann úr þrældóffli
víndjöfulsins, þá tekst mér það ekki, einmitt af því, að aðrir
bjóða mér vín, og eg veit að öðrum er boðið vín, þá kviknar
hin aflmikla löngun hjá mér, svo eg stilli mig ekki um,
biðja um það». |>annig lyktar þá þessi saga, og getur hún
gefið margar sorglegar hugvekjur».
Vínveitingarnar freistuðu þannig þessa manns og gjörðu
hann að drykkjumanni, sem hann annars hefði aldrei orðið;
þær sviptu hann öllu góðu, og þar á eptir varna þær honuffl
að bæta ráð sitt, og neyða hann til, að dreklca á óguðlegan
hátt í forherðingu; og megi vínveitingarnar hafa sínar eðli'
legu afieiðingar hjá honum, þá deyr hann í örvæntingu, sení
guð af náð sinni afstýri frá öllum! J>annig munu flestir hafa
byrjað drykkjuskapinn af annara en ekki eigin livöt í fvrst-
unni, þó framhaldið hafi orðið misjafnt, þá hefur það orðið
of mikið hjá of mörgum. Sæll er sá, sem gætti sín í tíma
og með Guðs hjálp hætti víndrykkjum! En það er ekki freist-
aranum (vínveitaranum) að þakka, þó hann hafi ekki getað
sigrað alla. Hefði enginn boðið öðrum vín á íslandi, þá vseri
hér enginn drykkjumaður, og þá væri í mörgu betur ástatt
meðal manna, en nú er. Hefði mönnum aldrei verið talin
trú um það, sem nú er margfullsannað, að er argasta lýgii
að brennivín t. d. væri nauðsynlegt fyrir líf og heilsu manna;
hefðu yfirvöld og heldri menn aldrei haft það um hönd til
veitinga og eigin brúkunar, og hefði hin danska stjórn aldrei
keypt af kaupmönnum, að reyna til að gjöra íslendinga að
örgum ónytjungum, með því að veita verðlaun fyrir að færa
þeim það, þá mundu brennivínsveitingar hafa orðið langtum
minni, eða jafnvel engar, og þá lrefði ofdrykkja aldroi komizt
á í landi þessu. Nú er það orðið fullsannað bæði á vísinda-
legan hátt og af margra ára daglegri reynslu, að vínanda-
blandnir drykkir eru eitruð og skaðsamleg lyf, sem æsa heil-
ann og veikja taugarnar, að brennivín er vondur drykkur,
sem gjörir mann heilsuveikann, fávísann, dofinn og dáðlaus-
an; að það drepur bæði innri og ytri frið manna; að það
bilar líffærin og styttir mörgum mönnum aldur; að það gjör-
ir nýtustu menn að verstu ónytjungum; að það eins og
brennir af manni heiður, tiltrú og sanna velvild, og að það
sviptir manninn, sem iðuglega brúkar það, allri sannri sælu-
von, hér og síðar. J>etta allt er hægt að sanna, og því hef-
ur Guðs orð, óvilt skynsemi og velvildartilfinning sú, sem
hverjum manni er meðsköpuð innst í oðli hans til allra
manna, orðið samtaka með vísindunum (efnafræði og læknis-
fræði) og reynslunni, til að vara menn við því afarmikla
tjóni, sem af ofdrykkjunni leiðir; en sannkölluð hófsemi er svo
sjaldgæf, að hún má heita að sé engin til, nema á leiðinni
til ofdrykkjunnar að eins um lítinn tíma; því er sá sæll •
mörgu tilliti, scm aldrei smakkar áfengan drykk! Ef það
veldur tjóni, að drekka vín, eins og sagt er og sannað, því
er þá ekki tekin burt orsökin, annaðhvort með lögum, sam-
tökum eða fyrirlilningu á henni, einkum þar hún má vera
öllum augljós, sem athugar byrjun og framhald drykkjuskap'
arins hjá hverjum manni, að aðalorsökin eru hinar af flest-
um rangt skoðuðu, rangt útilátnu, og rangt nefndu góðgjörð-
ir: veitingar áfengra drykkja. Látum hvern, som vill, gjöra
sjálfum sér tjón og smán með víndrykkjum, en reynum tih
að fá sem flesta, til að gjöra það ekki öðrum með því a^
ginna þá með vínveitingum til að verða drykkjumonn, °S
leiðum þeim fyrir sjónir ábyrgð þá, sem hvílir á þeim í þcssU
tilliti, bæði fyrir Guði og mönnum. Ef yfirvöld og helztu
monn í hverju byggðarlagi og einkum á verzlunarstöðuui
tækju sig saman um, að veita ekki vín, af því það liefði il|a
verkun og afleiðingar, þá mundi alþýða fljótt breyta eptn
þoim, nema hún vílji ekki missa þann orðróm: að sveitafól ,
einkum stúlkur, taki allt eptir kaupstaðabúum, einkum Þa
sem miður hentar. a. þ.