Þjóðólfur - 18.05.1878, Blaðsíða 1

30. ár.
Reykjavik, 18- mai. 1878.
16. biað.
•Hægri> og «Vinstri» á síðasta ríkisjþing-i
Dana.
(Úr bréfi frá. dr. C. Rósenbcrg).
Hinn 8. nóvbr. 1877 skyldi dómurinn lesinn yfir bráða-
birgðarfjárlögunum frá 12. apríl. Kom þá þegar fram sundr-
ung í flokki vinstrimanna. Minni liluti þeirra, nálægt 20 að
tölu með Bergi í broddi fylkingar, vildi að menn skyldu
hrynda bæði bráðabirgðarlögunum og frumvarpi því til reglu-
legra fjárlaga fyrir 1877—78, sem ráðaneytið hafði framlagt;
reyndar lá þá ekki annað fyrir, en að engin lagaheimild yrði
fyrir einum eyri til nokkurra framlaga, og að öll landstjórn
yrði að gefast upp; en það — sögðu þeir — yrði stjórnin að
ábyrgjast. Meiri hluti þeirra, undir forustu Holsteins Hleiðru-
greifa vildi aptur á móti að eins hafna bráðabirgðarlögunum,
en ekki hafa í móti hinu nýja frumvarpi. Úrslitin urðu þó
að verða hin sömu, þar eð stjórnin yfir lýsti því, að yrðu
bráðabirgðarlögin ónýtt, áliti hún öllu með því eytt og hrund-
ið. En ofurlítil ívilnan var þó sýnd, er nota mátti til frek-
ari sáttaleitunar. |>egar því «niðurskurði» bráðab.fjárlaganna
var lokið, lögðu hægrimenn samdægurs fram á þinginu til-
lögu um, að veita bráðabirgðar-framlenging þeim sömu fjár-
lögum, sem Fólksþingið og Landsþingið höfðu ágreiningslaust
samþykkt í fyrra (og öllum ágreiningsatriðunum sleppt); og
þar sem Estrúp yfir lýsti því, að yrði slík veiting ekki veitt
innan 24 klukkustunda, mundu óðara birtast ný bráðabirgð-
ar-fjárlög, — þá samþykktu menn, eptir 13 fundi, á einum
og sama degi í báðum þingdeildum, þessa veitingu.
I>etta varð byrjun til samkomulags framvegis. Bergur
ætlaðist til, að stjórninni yrði líka neitað um fé fyrir 1878—
79. En meiri hluti íiokksins var sárþreyttur orðinn á stóryrð-
um hans, enda skildist mönnum, að með því athæfi neyddu
menn stjórnina til að taka þar fé, sem hún næði, og yrði þá
allt að lenda í lagaleysi og rángindum. Einnig sáu menn
fram á, að tæki menn aptur til sama bragðs og beitt var í
fyrra: að gjöra fjárlögin svo illa úr garði, að hvorki Lands-
þing né stjórn gæti samþykkt þau, yrðu hin sömu afdrif ofan
á. Loks var mönnum full-ijóst, að ekki myndi stoða, að
höfða sök á hendur ráðherrunum, þótt þeir í slíku tilfelli
íeyndu að bjarga sjálfum sér, þar eð ríkisrétturinn óðara
myndi dæma þá sýkna, með því svo yrði álitið, að ekki hefðu
þeir brotið lögin, heldur hefðu vinstrimenn neytt stjórnina til
að grípa til óyndis-úrræða, sem grundvallarlögin heimila í
itrustu viðlögum. |>á hófust samningar með vinstri- og
hægrimönnum beggja þingdeilda, sem í meirihluta voru, og
varð árangurinn fjárlög, sem að vísu eru ófullnægjandi í
augum allra ættjarðarvina — því þau sneiddu drjúgum af
framlögunum til landvarnanna, sem svo lengi hafa verið van-
ræktar, og rændu aptur í ár háskólann, þótt eignir hans væru
Mjög skertar undir —; en sem stjórnin þó gat aðhyllst og
Landsþingið látið sér lynda. J>egar samþykkja skyldi þessi
ijárlög í Fólksþinginu hófu þeir sín í milli rimmu mikla, for-
ingjarnir, Ilolstein og Bergur. Sagði Bergur, að sínir frá-
viltu bræður væru í rncira lagi ósamkvæmir sjálfum sér, því
þar eð menn hefðu einu sinni neitað Estrúps ráðaneyti um
fe, og þar cð það hefði tekið það (féð) undir sjálfum, þá ættu
Qienn enn sem fyr að neita. J>essu hefðu þeir heitið kjós-
ei>dum sínum,, og þess krefðist æra manna og drengskapur.
Holstein spurði þá Berg, hvað hann hefði ásett sér að taka
til bragðs ef neitunin ekki dygði, hvort hann þá ætlaði að
tefja uppreist í landinu. J>essu vildi hinn ekki játa, og þótti
þá auðsætt, að neitun þeirra Bergs hefði ekki leitt til meiri
sigurs fyrir vinstri, en að þeir hefðu mátt «bíta á jaxlann og
blóta í hljóði».
Fólksþingið lyktaði því með fullkominni sundrungu vinstri
fiokksins. Bergur fer sér með sína sinna. Hafa livorirtveggja
sent ávörp sínum kjósendum, og báðir forsprakkar eru teknir
að ferðast um landið til þess að draga saman kjósendaher.
Er broslegt að heyra, hvernig hinir «spakari» vinstrimenn
fara að sletta sínum fyrverandi flokksbræðrum í nasir þær
sömu kenningar, sem þeir sjálfir vildu aldrei heyra, t. a. m.
að menn ætti að athuga málefnið í sjálfu sér, líta á
landsins hag en ekki á ílokkanna, að mest ríði á, að koma
einhverju góðu til leiðar, en ekki að steypa ráðherrum af
stóli til þess að komast sjálfir til valda, o. s. frv. En hvern-
ig sem það er, þá er betra að fá vitið einhvern tíma en
aldrei. Hugsaniegt væri, að þessir vinstri flokkar næðu apt-
ur að sættast, en hingað til firrast þeir hvorir aðra daglega,
enda virðast æ fleiri og fleiri bændur að hallast að hinum
spakara flokkinum.
f»úsundára>afinæli Skallagríms-bygðar.
(Eptir gamlan bónda af Mýrum).
Mér var það allmikið gleðiefni, þegar eg varð þess ný-
lega var, að sýslunefndin í Mýrasýslu hafði á fundi í nóvbr.
f. á. fallist á þá uppástungu eins sýslunefndarmannsins, að á
næstkomanda sumri væri haldin í Borgarnesi í Mýrasýslu
þúsundára-afmælis-hátíð í minningu þess, að Skallagrímur
Kveldúlfsson kom árið 878 hér að landi við Knararnes á
Mýrum, kannaði að nokkru leyti héraðið, valdi sér bústað að
Borg, og nam land, eins og síðar mun frá skýrt. Eptir
nefndan fund sendi oddviti sýslunefndarinnar áskorun í alla
hreppa í Mýrasýslu (og að líkindum eins í Borgarfjarðarsýslu
suður til Hafnarfjalla) til undirbúnings þessu máli. Vil eg
nú leyfa mér, að fara fáeinum orðum um þetta lofsverða
fyrirtæki sýslunefndarinnar.
|>að mun engum, sem nokkuð hugsar til fyrri tímanna,
geta blandast hugur um það, að verðugt, sómasamlegt og
gagnlegt sé, að halda á lopt minningu þeirra manna, for-
feðra vorra, sem yfirgáfu eignir og óðöl í frjósömu föður-
landi, og drógu út á djúpið, það djúp, sem ekki varð — ept-
ir því sem þá stóð á — komist yfir nema eina leið á sama
sumri, til þess að nema hér land og búa hér að sínu, frjálsir
í fyllsta skilningi. Einir af þessum fullhugum 9. aldarinnar,
voru þeir feðgar, Kveldúlfur og Skallagrímur, og þó að Kveld-
úlfi auðnaðist ekki að líta hér land, verður því ekki neitað
að líkkista hans varð þó verkfæri í hendi alstjórnarans til að
vísa Skallagrími til bústaðar hér á landi, þó hann að lík-
indum ekki hafi þekkt þessa huldu ráðstöfun, heldur á að
geta eignað þetta einhverjum undra-krapti síns framliðna
föður. En hvað sem nú því líður, þá hefur Skallagrímur í
öllu falli haft það hugfast, að verða ekki ættleri feðra sinna
í stórmennsku og starfsemi, þar sem hann nam land: «Mýr-
ar allar út til Selalóns ok hið efra til Borgarhrauns, en
suðr til Hafuarfjalla og allt það land, er vatnsföll deila til
sjávar», (Egilssaga, 28. kap.). J>að er nú raunar óljóst, hvar
Selalón er, því það nafn hefur týnst á síðari tímum, en þó
getur ekki lijá því farið, að það hafi verið einhversstaðar ná-
lægt Jörfa í llnappadalssýslu, því sagan segir: til Selalóns
og hið efra til Borgarhrauns, og það er í beinni stefnu frá
Jörfa í Fagraskógarfjalls-enda, og liggur svo að segja fast
65