Þjóðólfur - 24.07.1878, Blaðsíða 3

91
ötull maður. Fyrst lengi gekk mikill starfi til þess að grafa
til vatns, sem heppnaðist ekki fyr en eptir margar tilraunir voru
gjörðar. Byggingarmennirnir búa í tjöldum og verður allt til
þeirra að flytja all-langan og slæman veg. Guðmundur sýslu-
maður Pálsson var nýlega sendur þangað með tveim úttektar-
mönnum, til þess að taka út og mæla stæði fyrir bæ þann, sem
jafnframt er bygður við vitann til íbúðar umsjónarmanni. Her-
skipið Fylla tekur hér kalk og flytur til vitans. Má landssjóð-
ur vor, að sögn, búast við að hið ánafnaða fé til vitagjörðar
þessarar endist miður en ætlað var.
i
«Isafold» .Kand. Björn Jónsson, ritstjóri þessa blaðs, aug-
lýsir ( síðasta blaði fsaf., að hann mnni «fara utan og verða
erlendis um hríð», en að ritstjórn blaðsins á meðan koroi (
hendur dr. Grími Thomsen á Bessastöðum.
JElmbsCtti veitt 3. þ. m. af konungi: læknisembæltið í
18. l.héraðinu (Bángárvallasýsla) Boga læknir Péturssyni á Sjáv-
arborg; er því laust 9. l.héraðið (Skagaf.s.), árslaun 1500 kr.
25. f. m. veitti landshöfðingi Tjörn (Svarfaðardal sira Kristj-
áni E. þórarinssyni á Stað ( Grindavík. — 13. þ. m. Hvann-
eyri í Siglufirði kand. theol. Skapla Jónssyni.
Fnndir amtsraðanna. Amtsráðsfundur var hald-
inn ( suðuramtinu 18.— 20. júní ( lleykjavík, og í vesturamt-
inu 11.—13. júlí að Hjarðarholtí í Stafholtstúngum. Á fund-
um þessum mættu í þetta skipti, auk amtmanns B. Thorbergs,
þessir kosnir fulltrúar: í suðuramtinu Dr. phil. Grímur Thom-
sen og sira Slcúli Gíslason á Breiðabólstað, og í vesluramtinu
sýslumaður Sigurður Sverrisson og alþingismaður lljálmur
FHursson (varamaður). Amtsráðin höfðu til meðferðar hin
venjulegu málefni, sem eptir sveitarstjórnarlögnunm koma fyrir
þau á ári hverju, svo sem endurskoðun jafnaðarsjóðsreikning-
anna og annara reikninga fyrir þá sjóði, sem heyra undir stjórn
amtsráðanna: búnaðarskólagjaldssjóðanna, leiguliðasjóðs suður-
amtsins og búnaðarsjóðs vesturamtsins ; útbýting verðlauna af
hinum síðast nefnda sjóði; áætlun um tekjur og gjöld jafnað-
arsjóðanna fyrir næstkomanda ár; yfirskoðun á gjörðabókaút-
skriptum sýslunefndanna. Auk þessa höfðu ráðin ( þetta skipti
ýms sérstakleg málefni til meðferðar, og skal hér að eins geta
þeirra tveggja sem voru yfirgripsmest: jákvörðun um sýsluvegi
í báðum ömtunum, samkvæmt lögum um vegina á íslaudi 15.
okt. 1875, og málefnið um byggingu þjóðjarða og leigumála á
þeim, sem sett var ( hreifingu á síðasta alþingi og borið hafði
verið undir hreppsnefndir og sýslunefndir, að þvf er snertir
þjóðjarðir í hverjum hreppi og sýslu, og nú kom undir álit
amtsráðsins. Fullnaðarumræða um hið síðarnefnda málefni
var skotið á frest í suöuramtinu til aukafundar á næstkom-
anda hausti.
„Um andlegt 1 íf Norðurlanda“
heitir bók, sem nýlega er samin af Dr. Rósenberg, og sem
er þess verð, að hennar sé getið í blöðum vorum, með þvf
vér eigum þar eigi all-lítinn þátt í, og ekki s(zt ( þv( er forn-
öldina snertir. Eptir því sem á stendur hjá oss, er ekki til
neins að rita slíka bók hér, jafnvel ekki þóttöllu væri slept nema
sjálfum oss, því fámenni vort og hin litla löngun til þekkingar
og mentunar hamiar öllu þess konar, og veldur þvl, að gáfað-
ir og lærðir menn hafa hér Ktið sem ekkert að gera, þar sem
fólk hér ekki hugsar um neitt annað en peningana, sem því
samt ekki tekst að græða. Sönnun fyrir þessu liggur fyrir
augum allra manna; menn eru allt af að heimta skóla, en
því nær enginn hirðir um bók (nema ef vera kynni eptir Eirík
á Brúnum); jafnvel I lærða skólanum er þvf nær allt kennt á
dönskum bókum, og fæstir þar læra til aunars en að komast (
embættin sem fyrst. Þar sem börnum ( öllum dönskum skól-
um eru kendar sögur vorar og fomaldarfrægð, þá veit enginn
neitt um þetta hér, nema einstöku menn sem hafa farið að gefa
þv( gaum á fullorðins árum; ( skólanum hér eru íslendinga-
sögur og fornaldarlíf Norðurlanda svo að segja ókunnugt;
utargir skólapiltar hafa aldrei heyrt getið um Jónsvíkínga eða
Ólaf Tryggvason. Það hefir raunar lengst af við brunnið, að
útlendir rithöfundar, og einkum norskir og danskir, hafa ým-
■®t hleypt íslendingum fram af sér, eða þá varla nefnt þá nema
«1 þess að hnýta í þá; en eins og guð hefir opt upp vakið
einhvern til að sveia hundasægnum, sem gjammar að ókunn-
ugum manni, er kemur á bæ, eins hefir hann stundum látið
mann upp rísa til þess að taka málstað niðurrifinnar þjóðar.
Dr. Rósenberg er hið sama eða Kkt fyrir oss f Danmörku sem
Konráð Maurer er ( Þýzkalandi; og bæði í þessari bók og
ferð'abók sinni þjóðhátiðar-sumarið hefir Rósenberg ritað um
oss — ekki aðfinningarlausf — en svo réttvislega og vel,
kann ske stundum heldur vel, sem ætla má af þeim sem er
gæddur skáldgáfu, lærdómi og góðri sál.
Vér getum nú ekki gefið lánga lýsingu á þessari bók, því
hún felur svo margt í sér. Fyrsta bindið, sem út er komið,
nær einungis yfir heiðindóminn og er 500 blaðsíður. Höf-
undurinn byrjar á steinöldinni og kemst þaðan út í smíðis-
gripi og listaverk Norðurlandaþjóða. Öll frásaga hans lýsir
djúpum lærdómi og sýnir að hann hefir sett sig inn f efnið
með lífi og sál ; hann er jafnvígur á báðar hendur bæði hvað
lærdóminn snertir og skáldasmekkinn, því þetta tvennt er ein-
um manni mjög sjaldan gefið. það er mjög gleðilegt að Rós-
enberg skuli hafa dottið ( hug (á bls. 77) með tilliti til rúna-
stoinanna, að þeir menn, sem ristu rúnirnar, kunnu ekkert að
stafsetja, eða láta orð taka sig út með bókstöfum (rúnum), og
að þar af leiðir, að í rúnamálinu hlýtur að vera fulit af vit-
leysum, sem málfræðingarnir eru að bisa við eins og Sisyphus
við steininn. En það mun lítið hjálpa að koma fram með
slíka hugmynd; þar eru allar vitleysur sannleiki, og málfræð-
ingarnir finna út nýjar túngur, eins og þeir fundu út úr gull-
hornsletrinu, sem enginn stafur sannar að sé nokkurt vit i.
Að Wimmer og Bugge fengu báðir sömu hugmynd um
rúnirnar, án þess að vita hvor af öðrum, sannar ekkert; því
tveir menn geta verið jafn vitlausir, þótt hvorugur viti af öðr-
um. þannig voru gufuvagnarnir álitnir ónýtir til alls fyrst bæði
á Englandi og Frakklandi, án þess Englar og Frakkar töluðu
sig saman um það fyrirfram. Uér með er ekki sagt, að ekkert
vit sé ( rúnasteinunum yfir höfuð, því þeir eru merkileg og ó-
metanleg minnfng liðinna alda; og allar rannsóknir málfræð-
inganna nm þenna hlut hefir Dr. R. gagnskoðað og framsett
á jafn skemtilegan sem djúpsæjan hált.
Á bls. 42. gefur Dr. R. mjög víða lýsingu á hvað «list»
sé. Hann kallar allt það »list» (konst) sem sýnir Kfið með
myndum, hversu laklegar sem eru. En sjálf listin hefst samt
ekki fyr en einhver fegurðartilfmníng ræður verkinu. Aptur á
móti er það rángt', að álíta að ekkert sé listaverk nema það
sem sé óaðfinnanlegt; «að öllu má eitthvað Gnna», og fæstir
liafa farið varhluta af aðGnningum. Fæstar af myndasmíðum
Norðurlanda eru listaverk; samt er margt þar á meðal, sem lýs-
ir sterkri fegurðartilfinníngu og jafnvel óvenjulegu valdi yfir
hugmyndinni) svo sem t. a. m. hin fræga Valþjófstaðahurð,
sem geymd er á forngripasafninu í Khöfn ; þar á móti er Ba-
yeux-tjaldið, sem R. segír að allir hafi furðað sig á, ekkert
annað en hrá, alveg listalaus og smekklaus ímynd riddaralífs-
ins; því það er sitt hvað, að einhver hlulur sé fagur, og að
hann sé merkilegur. Á bls. 64 er talað um Angeln (Aungull,
( Aungli), hérað í Slésvfk, sem Engilsaxar áltu að vera runnir
frá, og er tekið fram að frá svo litlu héraði hafi eigi getað
komið svo margir menn; en það hafi getað orðið með löng-
um tíma. En það var einnig annað land sem hét «Angeln»
suður við Saxelfi, og stórt land þar ( nánd hét og «Engern»;
og sumir láta Angeln vera alt Slésvíkurland. Þar sem vísað
er til þýðingar Smiths á Ncstor 1869 um fossaheitin sem finn-
ast rituð með grískum stöfum úr norrænu (t. a. m. Baruforos
= Bárufors), þá er þetta fundið miklu fyrr en 1869; þess er
er getið í Annálum fornfræðafélagsins 1853, bls. 211—212 og
líklega einhversstaðar áður. Á bls. 127 stendur um rúna-
letrið: «borg um brotna ok um barða», að «barða» geti ekki
verið af «berja», því part. pass. sé «barinn» en ekki «barðr»,
en höf. hefði ekki þurft annað en fletta upp lex. poeticum til
að sjá myndirnar; þar að auki getur maður ekki þýtt «barða»
= skáld, því slíkt orð kemur aldrei fyrir í norrænu máli, eins
og heldur ekki verður sagt «að brjóta skáld» (o: drepa, eyöi-
leggja), þó menn geti sagt «að brjóta borg».
Á bls. 141 snýr höfundurinu sér til íslands — það loptar
undir hann og vængirnir bera hann út yfir hafið. Hann segir
svo: «Vér höfum nú farið yfir liinn breiðfelda grafarreit heið-