Þjóðólfur - 02.09.1878, Page 2

102
í manna minnum. Má ske þar eystra sé minstur ís, þegar
mestur ís er í Grænlands og íslands höfum!
ili nopska gtól^lsg, sem endaði í sumar, fékk engri
breytingu fram komið Kskatta- og fjármálum ríkisins í þetta
sinn, og þykir «framfaraflokkurinn», eða Sverdrúpsmenn hafa
fremur farið halloka fyrir stjórnarflokkinum; klofnaði vinstri
hluti þingsins í tvær eða fleiri deildir, og sitja því skattalögin
við sama. Mestar tekjur Norðmanna eru fólgnar í tollum, en
hin síðustu ár hafa útgjöldin orðið mjög svo hærri en tekj-
urnar. Heimtu þá vinstri menn, að ný skattalög væri lögleidd
og einkum tekjuskattur, líkur þeim, sem alþingi vort heflr
komið á hjá oss, og í fyrra setti stórþingið nefnd í því skyni
þvert á móti vilja stjórnarflokksins. En eptir ársdeilu féll mál
þctta í sjálft sig á þessu þingi, og er svo að sjá, som stjórnin
ætli fyrst um sínn aðjafna tekjuhallann með viðlagafé ríkisins,
uns úr vandræðunum verður betur ráðið. í annati stað er
framfaraflokkinum borið á brýn, að þoir gangi linlega gegn
stjórninni í nokkrum öðrum málum, t. d. járnbrautar- og öðr-
um byggingar- og atvinnumálum, þar sem stjórnin þykir ýmist
of ráðrík eða of aðgjörðahæg: «apturhalds-ráðherrar hafi sjald-
an setið tryggara í sæti, og enginn tali um að reyna framar
til að ná veto- cða neitunar-rétti konungs úr stjórnarskránni»,
o. s. frv.
Aptur hcfir stórþingi þetta sýnt meira frjálslyndi en nokkru
sinni fyr í tveimur málum, er margir hugðu að mundu eiga
lángt í land. Annað þessara mála var nýja bókmálið;
það hefir nú fengið vernd og fylgi þings og ríkÍ3, og sömu-
leiðis lýðskólar Grundtvigsmanna (sem árlega fjölga um öli
norðurlönd); þeir skulu héðan af fá töluvert fé, hvar sem þeirn
er reglulega komið á fót, en þó með því skilyrði, að viðkom-
andi amtsráð ákveði fyrst að greiða einn þriðjung styrktar-
upphæðarinnar. Er þessi regla sett í því skyni, ,að trygging
fáist jafnóðum að styrkurinn veitist fyrir því að skólarnir söu
studdir af sönnum þjóðvilja, því í amtsráðunum sitja enn ná-
lega engir Grundtvigsskólamenn. Annað merkilegt alþýðu-
frelsismál, sem þetta þing hafði fram, voru: prestavals-
lögin; skulu héðan af söfnuðir í Noregi kjósa presta sína
sjálfir. Lögin verða þó (að því er oss skilst) ekki fullgild fyr
en búið er að senda þau til yfirlesturs og athugunar mcðal
safnaða og sóknarráða út um landið.
Höfuðmaður Grundtvigsmanna í Noregi, Kristofer Bruun,
kennari í Gausdal, hinn mesti skörungur, hefir nýlega gefiðút
bók, er hann kallar Folkelige Grundtanker (lífsskoðunarreglur
fyrir alþýðu). Hún er rituð í anda Grnndtvigs oghinnaungu
norsku snillinga og mjög ólík oða gagnstæð skoðunum þessara
tíma, er mestu ráða í stórborgunum, skapa lífsskoðun trúneit-
enda og «materialista», og móta meir og minna vitundarlíf og
andlega heilsu eða vanheilsu als þorra hins svenefnda mentaða
hoims. «Vér brosum að Kr. Bruun — segir eitt danskt blað
— og köllum hann sérvitring, en í raun réttri öfundum vér
hann sökum hans guðlega skilnings á lífinu».
Siiglslgillg I llIíliy’gllL John Steiner heitir loptsigl-
ari í Amenku. Hann steig upp í loptbát frá bænum Camden
í New Jersey andspænis Fíladelfíu, þá var veður hoitt og hoið-
ríkja mikil. pogar hann var stíginn 8000 fot upp frá jörðu
stöðvaði hann förina og litaðist um. Sá hann undir niðri
hvar hið undur fagra land blasti við í sólskininu eins og litað
landbréf, en fljótið Delaware, sem rennur milli nefndra borga,
eins og himinblátt silkiband gegnum endilangt landið, en
skipin á því eins og fuglar, flugur og fiðrildi. En er liæzt
stóð aðdáun hans, ser hann, hvar þrumuský ólga upp í vestri
og færast óðfluga austur á loptið. Nú sá loptfarinn að ekki
voru nema tveir kostir fyrir höndum, annaðhvort að leita nið-
ur sem skjótast eða stíga upp og hafa óveðrið undir sér; það
þótti honum fýsilegra því að aldrei hafði neinn loptfari séð
þrumuveður áður undir fótum sér. Hann létti nú á loptskip-
itiu og steig enn upp og nam staðar 12000 fet yfir sjávarflöt;
þá var orðið kalt mjög enda gekk þá ekki hærra. En nú er
að segja fráveðrinu: það hamaðist með dunum og stórbrestum
djúpt niðri í geiminum, land alt var úorfið, yfir honum gnæfði
sólheiður himinn en undir niðri gein hinn vofeiflegasti vell-
andi af hvítgráu stormskýjaróti slúnginn leiptrandi blossum;
upp úr þessu hafróti stigu og slaungvuðust hvaðanæva hvítir
tindar, eins og stórfeldir jöklar, sem jafnóðum hrundu og
hjöðnuðu aptur; þetta heljar-brim sótti hærra og hærra upp
til hans, og nú tók liið veika loptfar að þjóta og þirlast, en
glymjandinn og þórdunurnar urðu óþolandi. Jóhn Steiner
hugði heimslit kominn; hann varp akkeri bátsins og öllu sem
laust var en ekkert stoðaði, því í sömu svipan var sem bátur-
inu væri hrifinnafótal ósýnilegum höndutí! og kastað og þeytt
sem soppi aptur og fram; loptfarinn hélt sér dauðahaldi og
vissi sér nú eingrar lífsbjargar von, sá hann og ekki höndur
sínar fyrir svarta myrkri, nema þegar reiðarslögin flugu fyrir,
blóð streymdi úr nösum hans og eyrum og lá honum við ó-
viti eða andláti. En er minnst varir dynur yfir hann steypi-
regn; hresstist hann þá þegar og veit sig komin niður úr
skýjunum, enda er þá bjart orðið og sér hann skóg og land
skamt niðri, og því nær í sömu svipan þeytist báturinn til
jarðar og kastast loptfarinn úr honum og fellur í óviti á
mjúka jörð. J>egar hann raknar við hvílir hann í mjúkri sæng
og í góðra manna höndum. Brátt eptir varð hann heill heilsu
en aldrei framar kvaðst John Steiner skuli sigla þrumuleiði í
loptskipi.
lllsljili fundtir, pað er orðið tízka í ýmsum hinum
bezt mentúðu löndum að blaðamenn eigi fundi með sér. Er
tilgangur þeirra fyrst og fremst sá, að efia bróðernið, glæða
mannúðina og virðingu einnar persónu fyrir annari, hvað sem
líður meiníngum og skoðunum (heiðarlegustu menn berjast
opt fyrir gagnstæðustu skoðunum); þar næst eru slíkir fundir
haldnir í því skyni að semja um sameiginlega hluti, er efla
mega dagblaðavaldið (hið svo nefnda sjötta stórveldi
hoimsins), laga og greiða stjórn og fyrirkomulag blaða og þau
mörgu hlutföll, sem bundin ern við þetta ómælilega mentun-
armeðal nútímans. 7. og 8. júlí síðastl. héldu Svíar hinn 6.
ritstjórafund, í Jönköping, hinum gullfagra bæ við vatnið Vett-
ern; mættu þar nálægt 50 blaðamenn, og flestir blaðaskör-
ungar landsins, meðal þeirra Dr. S. A. Uedlund, ritstjóri
verzlunartíðindanna í Gautaborg, og var hann framsögumaður
á fundinum, en formaðurinn var hinn gamli ritstjóri og skáld
G. F. Itidderstad; frá Finnlandi mætti einn ritstjóri, frá Dan-
mörku tveir: P. Hamen, ritstjóri «Nær og Fjern» og ritstjóri
við Folkets Avis H. Wulff. Fundur þessi fram fór með friði
og samkomulagi, en að öðru leiti gjörðist ekkert það á honum
er tíðindum sætir.
FjSIJl saaikyislis. í júlímán. síðastl. færir stórblaðið
«Times« töflu um manntal í heiminum eptir nýjustu skýrsl-
um, og verður upphæðin 15 milljónum meiri í ár en í fyrra;
olla því einkum betri skýrslur. Telst nú alt mannkyn jarð-
arinnar: 1439 millj. 145,300 sálir. Af þeim lifa í norðurálf-
unni (Evropu) 312 millj. 398,480; í austurálfunni (Asíu) 831
millj.; í suðurálfunni (Afríku) 205 millj. 219,500; í vestur-
heiminum (Ameríku) 86 millj. 116,000, og í eyjaálfunni (Ast-
ralíu) 4 millj. 411,300. Langmannflest ríki jarðarinnar er
Kínaveldi: 405 millj. auk skattlanda keisarans or teljast hafa
45 millj. íbúa. Næsta ríkið er Austur-Indland Breta með
188 millj. íbúa; þá kemur Rússland með 72 millj. í Evrópu
Og nál. 10 millj. í Asíu; þá kemur þýzka keisaradæmið með
43 millj., þá Austurríki með 37 millj. þá Frakkland með tæpar
37 millj., þá Bretland hið mikla og írland með 34 millj. (af
þeim býr 'la í London eða 4*/s milljón manna!); þá Ítalía 27
millj., Spánn 17 millj. o. s. frv. Svíaríki og Noregur 6 millj.
236,237 og Ilanmörk 1 millj. 903,000, en með íslandi (71,300),
Færeyjum 10,600 og Grænlandi 7000, telur Danmörk nálægt
2 millj. íbúa. Minnst ríki er talið Lichtenstein á J>ýzkalandi
með 8664 manna.
La3kr.i5d2m.ut vli Blfykfeji. í ensku blaði segist mað-
ur nokkur hafa verið hinn mesti ofdrykkjumaður; hafi hann
þá fundið upp á snjallræði einu, sem sér hafi reynst ótrúlega
vel, og sem hann óskar, að sem allra-flestir vildu reyna. Ráðið
var það, að í hvert sinn, sem hann langaði í staup, þreif hann
vatnsflöskuna, og þambaði og þambaði þangað til hann þoldi
ekki meira. Segist hann hafa náð heilsu á tæpum hálfum
mánuði, og aldrei síðan vín smakkað.
«Oimlia®11 kom aptur frá Stotlandi 27. f. m. Með því
kom kaupm. P. Eggerz frá Borðeyri. Hún fór héðan aptur
(alfari) þ. 30. Með henni sigldi kapt. Coghill moð á 5. hundr-
að hesta; Mr. Paterson eldri og Miss Patorson, hinir ensku
ferðamenn, er nefndir voru í síðasta bl., og Mr. Donald J■
Kempson, frá Birmingham. (Hann hefir lofað að senda oss
bréf um atvinnu-ástand á landi voru, eins og enskum kaup-
manni lítist á það).
— Lög alþíngis um búsetu fastra kaupmanna, svo og lög
um fiskiveiðar þegna Danakonungs, ná ekki staðfestingu kon-
ungs. Sbr. Stj. tíð. 1878, B. 17. Færeyingar hafa einkum
orðið fljótir til að finna að þeirn síðarnefndu lögum og mót-
mæla þeim, sökum lestagjalds þess (4 kr. af lest), sem þíngið
vildi leggja á hvert þeirra skipa.
EsiS'JIBgJjL I sumar 12. júní fékk Tryggvi Gunnars-
son kaupstjóri, heiðursgripi tvo af gránufélagsmönnum, selD
viðurkenningu fyrir ágæta framgöngu fyrir félagið. Annar
gripuriun var úr með festi, hvorttveggja úr gulli og vandao
mjög og er fángamark Tr. grafið á gimstein við enda festaf'
innar, cn á lok úrsins er grafið: «menjagripur frá GránuuJ'
lagsmönnum til Tryggva Gunnarssonar 1878». Hinn gripur'