Þjóðólfur - 11.12.1879, Blaðsíða 1

32. ár.
Kostar 3kr. (erlendis 4kr.), ef
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjavík, 11. des. 1879.
Sé borgað að haustinu kostar árg.
3 kr. 25 a., en 4 kr. eptir árslok.
fllannirða- og snnnndagAskólar.
J>að er lofsvert að sjá, hvernig konur höfuðstaðarins í
seinni tíð, eldri og yngri, keppast við með samtökum að efla
atvinnu hinna fátækari heimila og menntun stúlkubarna
bæjarins. fannig kostar ullarvinnufélagið og heldur
stöðugan vinnusköla í vetur handa fjölda barna, og láta hin-
ar heiðruðu frúr þar á ofan kenna þeim ýmsar bókmenntir á
sunnudögum — allt ókeypis — og ganga sjálfar dagsdaglega
til þess að stýra þessu og stjórna með konu þeirri, sem þær
kaupa til að kenna. Aptur hefir yngiskvennafélagið, er kallar
sig Thorvaldsensféiag, haldið samskonar skóla á sinn
kostnað fulla þrjá mánuði í senn nokkur umliðin ár, og mun
tala kennslubarnanna optast hafa náð 40. Hefir nú þetta
félag haldið tombólu þessa daga til þess að auka efni og
framkvæmdarafl sitt, enda langar það líka til þess, að reyna
til að koma á sunnudagaskóla. fess er vert að geta, að
yngisfrúrnar, sem eru í þessu félagi, hafa alla kennslu og um-
sjón skóla síns á hendi sjálfar, og leggja óspart fram vinnu-
gripi sína og önnur efni til viðgangs félaginu, sem nú muu
eiga í sjóði um 1000 krónur, og mun hávaðinn af því vera
tekjur af sjónarleikjum og tombólum, því enn hefir því ekki
verið stórum gefið svo oss sé kunnugt, en aptur hafa bæjar-
menn og aðrir skotið töluverðu fé til unnarvinnufélagsins. Vér
skulum snöggvast taka það fram hér, að þótt vér einu sinni
kölluðum tombóluhaldið ísjárvert fyrirtæki, þá neitum vér því
ekki, að það (með góðri stjórn og eptirliti náttúrlega) geti
verið nauðsynlegt og jafnvel óumflýjanlegt til styrktar góðum
fyrirtækjum, sem ekki fæst fé til á annan hátt. J>að er auð-
vitað, að tilgangurinn helgar ekki meðalið, en hitt er líka
auðvitað, að miklu sldptir, hvernig á stendur, og mesti munur
er, hvort ísjárvert meðal er notað til góðs eða til ills, og
betra er að eyða nokkrum aurum fyrir «núll», sem auðga
unglinga að þrifum og þroska, en að eyða þeim í drykk eða
drabb. J>essi samtök og skólahöld gjöra nú Reykjavík í þessu
tilliti að því, sem hún á að vera : fyrirmynd sveitanna. (|>ví
miður vantar á að hún sé það enn að öllu leyti). |>ó vantar
bæinn enn að mestu leyti sinn Niinnnda^aNlióIa.
Að vísu hefir liandiðnamannafélagið nokkrum sinnum, tíma
og tíma í senn, látið veita slíka tilsögn, — eins og sama fé-
lag er einmitt nú að bjóða mönnum til — en til fastra, al-
mennra og verulegra nota hefir sú stofnun enn ekki komizt
á. Sunnudagaskólar finnast nú í flestum borgum, bæjum og
enda þorpum hinna menntuðu landa, og þetta skólaleysi hér
í bæ má ekki lengur viðgangast. Heiðruðu bræður ! herrar
jarðarinnar, höfuð kvennanna! skyldum vér láta konurnar,
sem ekki eru taldar fjár síns ráðandi, ekki fullveðja til að
greiða eitt einasta atkvæði í mannlegu félagi, — eigum vér að
láta þær fylla bæinn með félagsskap og skólum og hafast ekki
að sjálfir? Eiga pœr að stofna sunnudagaskóla en ekki ver?
Að vísu vantar hús og fé, en það er annað meira, sem hing-
að til hefir vantað, það er áhuginn, það er félagsskapurinn,
uppoffranin, áreynslan, fengist þetta þá, bættist hitt smámsaman.
Aðalmálið er, að fá hús og hlýindi, kennslan ætti að fást ó-
keypis — hér sem annarstaðar — og bæknr og áhöld mun þá
fást líka og koma hvaðanæva frá. Ver leyfum oss pví að skora
á alta pá,sem til pess finna köllun hjá sér og manndóm, að
ganga í félag til pess að koma á stofn föstum sunnudagaskóla
fyrir Reykjavík!
Prófessar Fiske og; Time»-blaðið. í Times
1. okt. stendur grein eptir próf. Fiske (sem þá var hér) vel
samin, oins og líklegt var, og til sæmdar landi voru ogþingi.
Rétt á eptir færði hið sama allshorjarblað langa grein um
ísland, eptir einn í blaðstjórninni; er þar djarflega drepið á
sögu vora og samband við Dani og stjórn þeirra til forna
brugðið um misjafna meðferð á oss. Times spáir oss fljótum og
fögrum þroska og árnar oss allra heilla. Prófessórinn segir
mest frá þingi voru. Á einum stað segir hann: «Enginn efi ■
er á því, að stór blessunarvegur fyrir landið hefir byrjað við
breytingu ráðgefanda þingsins í löggjafarþing. Báðar málstof-
urnar cru skipaðar duglegum mönnum, málin hafa verið rædd
með sæmd og siðprýði og afgreidd eptir því fljótt og með
fullri skipan». Hann lofar örlyndi þings og þjóðar í að fram-
leggja fé og telur tvíára leifarnar (50 til 100 þús. kr.) öll-
um vonum meiri. Hann hrósar og samgöngu- og atvinnu-
framförum vorum síðan 1874 og fer þá að telja hin helztu
þingmál vor í sumar. «Forseti efri deildar er hinn æruverði
öldungur og biskup íslands, dr. P. Pjetursson. Forseti neðri deild-
arinnar hefir verið hiun gamli forseti þingsins, hra Jón Sig-
urðsson, stjórnvitringurinn þjóðholli, sem landið á stórum að
þakka sín fengnu landsréttindi, með því að hann hefir vakið
anda þjóðarinnar og síðan viturlega stýrt honum. Heilsa hans
er nú þrotin eptir 40 ára stríð og starf við stjórnarmál og
vísindi, og fyllir nú sæti hans nafni hans, fráhær fyrirmynd
frjálsborinna óðalsbænda» (Admirable specimen of the better
class of rural yeomanry). *«Maður, sem kemur snöggvast til
landsins, fær varla metið framfarir þær, sem nú er verið að
gjöra í landinu, enda styður þar að ýmislegt íleira en stjórn-
arskráin ein». Síðan telur hann upp: hestaverzlun Skota, þil-
skipafjölgunina, framfarir landbúnaðarins, einkum meðferð
sauðfjárins, laxveiðanna o. fl.; byggingar, aðbúnaður og heilsa
vor segir hann fari síbatnandi, og að bæir séu að myndast
hér og þar (nefnir sérstaklega Akranes, sem bæjarefni): «þ>að
sem landið helzt vantar — segir hann síðast — er, ef til vill,
aftaka láns- og skiptiverzlunarinnar, sem hinir dönsku kaup-
menn hafa komið á og alið í landinu, þeim til mikils ábata
en landsmönnum til stórskaða. Sama verzlunarlag viðgekkst
á skotsku eyjunum allt til þess, er viturlegri löggjöf nýlega
tókst að taka það af. Næst endurbót á þessu böli, vantar
íslendinga útbreiðslu hinna nýju þjóðvega og innfærslu vagna
og hjólsleða í öllum landsins sýslum og sveitum. Eitt af að-
almeinum landsins cr, að samgöngumeðölin, sem þar, eins og
hvervetna annarstaðar í norðurálfunni, hefði átt að undirbúa
á síðari hluta hinnar fyrri aldar og framan af þessari, þau
verður nú af nýju að skapa».
Trófessor lordenskjöld. Mikið var um
dýrðir meðal Svía, þegar allt í einu eptir heilt ár hraðfrétt
kom sem sagði, að «Vega» væri komin með heilu og höldnu
til hafnar í Yokohama í Japan. Til þess menn í sem styttstu
rnúli heyri fiásögn þessarar frægu ferðar, og undir eins fái
hugmynd um, hvernig hraðfrétt or stíluð, setjum vér hér
orðrétta þýðingu á hraðfrétt fréttaritara stórblaðsins «New
York Herald», dagsettri í Yokohama 4. sept. síðastl.: »Vega
komin. Talað við Nordenskjöld. Segist hafa farið frá Gauta-
borg 4. júlí 1878. Fjóra daga í Tromsö; grávara, nauðsynjar.
Milli Waigatch og meginlands íslaust. Kariska hafið, fjóra
daga i Dicksons höfn. Frá Jenesei í norðaustur; ístálmi. Ept-
ir fjóra daga Taimur-höfði 19. ágúst. Tsejdskin, norðuroddi
Asíu; stutt viðdvöl. Fram með nesinu; nokkur ís. 26. ágúst,
Lenu-mynni, Ný-Síberíueyjarnar ókannaðar sökum ísa. Kolymu-
mynni, auður sjór; andstreymið byrjar, óx daglega, tafir stór-
ar. Cookstangi. Vankarema, þvert yfir Koljutskinvík 27. sept.
Inniluktir þann 28. Tschutschi-bær 67,7 norðl. breiddar,
174,24 vestl. lengdar.
Veturseta lU mílu frá landi. Heilsa, gott skaplendi, eng-
inn skyrbjúgur. Stytztan dag 3 stunda dagsbirta; efri rönd
sólar sýnileg. Vísindalegar iðkanir. 4000 íbúar, nefnast Tschik-
tschíar. Fundum ýmsa bæi, fiskimenn, selveiðara; birnir,
hreinar. Kuldi mikill, 36° C. meðaltal. Villibráð gnóg, villi-
1