Þjóðólfur - 29.05.1880, Síða 1

32. ár.
Kostar 3kr. (erlendis 4kr.), ef
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjavik, 29. mai 1880.
Khöfn 17. aprílm. 1880.
Yer munum hafa síðast getið um, að þ. 2. d. marzmán.
hélt Rússakeisari afmælisdag 25 ára stjórnar sinnar, og að
honum hafi verið ógnað með morði, án þess þó að gert væri
nokkuð í þá áttiua þann dag. Daginn eptir var gjörð morð-
tilraun á Loris Melikoff, sem er alræðismaður settur um þess-
ar mundir í Pétursborg; er það duglegur maður, og þykir
hafa frjálslegri ráðagjörðir með höndum, enn hinir fyrri ráð-
gjafar keisara. í>eim sem framdi tilræðið, tókst eigi betur enn
svo, að kúlan gekk eigi inn úr kápu Melikoffs, og liann tók
sjálfur manninn, sem var kristnaður Gyðingur, höndum, og
hann svo hengdur daginn optir, að mörgum mönnum ásjá-
öndum, og urðu engar óspektir við það tækifæri. Annars er
ástandið í ríkinu enn sem fyrr hörmulegt; níhílistar bera enn
jafnhátt höfuðið sem fyrr; en þó er það ætlan manna, að þeir
verði kúgaðir um síðir, enn til þess þarf eigi svo lítið; mjög
misjafnlega eru þeir dæmdir í blöðum og atgjörðir þeirra;
sum níða þá freklega, sum tala vægilegar um þá. Eptir orð-
um þeirra sjálfra, sem þeir rituðu Frakkastjórn, út af framsali
Hartmanns þess, sem á að hafa veitt keisara banatilræði í
vetur, þá vilja þeir að eins, að þeirri kúgun og ánauð sé létt,
sem legið hefir á Rússum allt í frá tímum Péturs mikla, og
eptir því verður ekki annað sagt, enn að mark þeirra sé gott,
enn hitt getur líka verið, að þeir fram fylgi þessu marki
á nokkuð freklegan hátt og of geyst; yfir höfuð er
vandaverk, að dæma atgjörðir þeirra enn, svo að rétt
sé. Eitt Austurríkis blaðið fer svo felldum orðum um á-
standið: «felmtur hefur gagntekið alla þjóðina, allt fjelagslíf
er að þrotum komið, því að enginn trúir öðrum. Leikhúsin
eru fámenn, einkum þá er eitthvað af hirðinni ætlar að vera
þar. Viðsjár ríkja jafnt hjá æðri sem lægri mönnum». Af
atgjörðum níhílista er það eitt, að þeir hafa nýlega sprengt í
lopt upp nokkurn hluta klausturs, af því að munkar vildu eigi
leggja fé »tilþess að leysa Rússaþjóð úr ánauðarlæðingi» eiusog
níhílistar sögðu. Hartmann sá, sem áður er getið, fór brott
úr landi og kom í Frakkland; sendiherra Rússa á Frakklandi
sagði að hann væri sá, sem hefði verið valdur að morðtilraun-
inni í Moskwa, og heimti hann fram seldan. |>að kom hik á
Frakkastjórn, og það því fremur, sem hún vissi ekki hvort mað-
urinn var sá seki, enda kom bónarskjal frá 2000 stúdentum
um, að hann væri látinn ósnertur, og svo fór, að stjórn Frakka
neitaði að framselja manninn, en vísaði honum úr landi og
leitaði hann undan til Englands, og þar er maðurinn nú.
Rússa sendiherrann varð reiður við, og þótti sjer misboðið, og
veik brott og heim. Eigi ætla menn þó að þetta muni valda
neiuum stórtíðindum milli líússa og Frakka framvegis.
A Frakklandi hafa verið samþykkt laganýmæli Ferrys
um kennslu-tilhögun, nema 7. grein sem var felld; um hana
höfum vér áður talað; hún fór fram á, að takmarkað væri
kennsluleyfi klerkalýðs. Enn fremur hefir þingið ákveðið, að
allir trúarflokkar, sem ekki hefði heimild sína af stjórninni,
yrðu að láta veita sér hana, ella færi þeir sömu för sem fé-
lag Kristsmunka, sem nú hefir verið uppleyst og allir þeirra
skólar lagðir niður; þessir trúarfiokkar vilja eigi ganga að
þessum kostum, og þykjast sem hver annar eiga heimting á
laganna verndan móti ágangi. Nú eru hér um bil 114,000
nunnur í 406 óheimiluðum trúflokkum, og eiga 950 skóla.
sjúkrahús, munaðarleysingja stofnanir o. fl. Allir biskupar
hafa látið útganga umburðarbréf harðorð um stjórnina. Menn
efast um, að páíinn muni nokkuð skerast í mál þessi. Aptur
eru aðrir af klerkalýð mjög frjálslyndir, og munkur einn að
Sé borgaðað haustinu kostar árg. jr li.i
3kr. 25 a., en 4kr. eptir árslok. niau*
nafni Didon hefir opt haldið ræður og sagt meðal annars,
að kirkjan hafði ekkert saman að sælda við einn stjórnflokk
fremur enn annan, og að kirkjan ætti sem bráðast að sættast
við ríkið, og ekki að eins að sættast við það, heldur skipa sér
undir merki þess. Annars þykir allt í góðu gengi á Frakk-
landi um þessar mundir.
Á fýzkalandi hafa komið til tals nýmæli um að
stofna einokunarverzlun með tóbak, er hafa þegar vakið illan
kurr um allt, og þykir viðurhlutamikið, því að þá mundu
margir verzlunarmenn missa mikils í, og'gæti það því valdið
töluverðum hnekki fyrir þrifnað og velgengni margra manna.
(Vér þurfum eigi annað en líta á ísland undir kvalræðisokun
Dana, sem náði reyndar yfir fleiri greinir verzlunarinnar [þ. e.
allar,] en sú, sem her um ræðir). Að líkindum verður þeim
ekki framgengt. [>að hefir verið látið ófriðlega af viðskiptum
Rússa og jájóðverja á seinni tíð, en það þykir ástæðulaust,
því að Vilhjálmur keisari sagði til hermanna, er komu að
heillæskja honum á fæðingardegi hans: «Eg held, að eg megi
fullyrða yður um, mínir herrar, að öll líkindi séu til, að
þér þurfið eigi í bráð að taka til herfræða yðvarra á verklegan
liátt, því að allur ótti við styrjöld er nú horfinn». J>að þótti
tíðindum sæta, er það fréttist þ. 7. að Bismark hefði sótt um
lausn frá sýslu sinni, en keisarinn svarað því með: «aldrei».
Orsökin til þessa á að hafa verið sú, að sambandsþingið felldi
nýmæli um toll af «stimpluðum pappír», sem stjórnin lagði
fyrir það; en atkvæði eru greidd svo á sambandsþinginu, að
hvert smáríki greiðir eitt, og hvert stórríki eitt, án þess tekið
sé tillit til íbúafjöldans, og þykir það ójafnlegt, og þannig voru
þessi nýmæli nú felld svo, að Prússland, Bæjarland, Saxland
og Waldeck urðu að lúta fyrir öllum smáríkjunum, eða som
er það sama, að 7V2 miljón manna gat ráðið niðrlögum 33
miljóna, en við þetta er ekki svo gott að eiga. En þetta
sýnir að Bismark hefir ekki það almættisvald, sem geipað
hefir verið af.
England. Á þinginu komu svo megnar misklíðir og
flokkadrættir fram, að því var slitið og nýjar kosningar látnar
fram fara. Við kosningar þessir hafa hinir «líberölu» unnið
sigur yfir stjórnarsinnum, og eru, sem enn er komið, 120
mönnum fleiri enn hinir; orsökin til þess er sú, að stjórninni
þykir í sumu miður hafa tiltekist, til dæmis í styrjöldum þeim
sem háðar hafa verið bæði í Afríku og Asíu. í Afganistan
varð hlje á friðnum um stundarsakir, en er nú byrjaður aptur
og gengur lítið né rekur enn, og munum vér síðar segja, ef
eitthvað ber þar við, er tíðindum sætir. Að öðru leyti er
fréttadauft og viðburða lítið annarsstaðar.
Sameining Bókmenta- ojf fajóðvlna-
íelaganna.
Vér skulum játa að vér í 13. bl. þjóðólfs nefndum í of
miklu fljótræði 1. bindi af íslenzkum Fornsögum
(Glúmu og Ljósvetningasögu). Eins og allar bækur, sem
bókmentafélagið gefur ut, er einnig þetta bindi hið vandað-
asta. Að útgáfunni hefir unnið vor ungi fornfræðingur kand.
Guðmundur Porláksson; lýsir formálinn því, að hann hefir
enga alúð sparað eða lærdóm til þess að útgáfa þessi yrði svo
vísindalega nákvæm, sem unt var, enda verður hún honum
að sama skapi til sóma. í annan stað skulum vér taka fram,
að full þörf var orðin á, að íslenzkar fornsögur yrðu gefnar út
eins og samstætt og samkyhja ritverk. Hvað því þetta bindi,
sem vísindalegt verk snertir, höfum vér fátt að athuga, nema
57