Þjóðólfur - 16.10.1880, Page 2

106
leggist á eitt með reltri uðferð í aðalefninu. En sú
rétta aðferð er sú, að menta sem best verður hverja uppvax-
andi kynslóð — helzt þar sem mest liggur á að útrýma fornri
ólyfjan og sá góðu útsæði. þessvegna skorum ver hérmeð
sérstaklega á sjóplássin — á alla bestu menn í þeim, sem
sjálfir sjá með sorg og gremju, hve seint og báglega þar
gengur með alla sanna menníngu — að gjöra allt, sem þeim
er enn auðið að gjöra, með lempni, með atorku, með ráðum
og dáð, til þess að koma á stofn barnaskólum. J>að eru sérstak-
lega tvö pláss á vesturlandi, sem með engu móti mega lengur
láta dragast úr hömlum að stofna sér barna- eða unglinga-
skóla, og hann duglegan. Annað plássið er Neshreppur
undir Jökli. J>ar hefir lengi verið þörf á slíkri stofnun,
enda fremur en á flestum öðrum stöðum á landinu, enda
hefir í mörg ár mikið verið talað um, að sú stofnun
þyrfti að komast þar á, og Clausen etatsráð (hirin göfugi
eigandi hinna gömlu, grænlenzku verzlana beggja megin Jök-
ulsins), heiir þegar fyrir mörgum árum lofað eigi litlum styrk,
ef skólinn yrði stofnaður. Einn hinn helzti framfaravinur þar
í héraði, Tómás bóndi Eggertsson á Ingjaldshóli, hefir aptur
og aptur kvartað við oss í bréfum, hve bágt þar gengi með
samtök til þessa bráðnauðsynlega fyrirtækis, er og máske
málinu mest að tálma fiskileysi þaö, sern þar fer sívaxandi
og árlega eyðir plássin, samfara gömlu og nýju ólagi, illri
verzlun og undirokun af skuldum. Nú er þó í ráði að senda
bænarskrá þaðan til þings og heita á styrk úr landssjóði, og
efum vér ekki góðan árangur, því til þess að hjálpa öðrum
eins sveitum við með landsfjárstyrk, hvetur ekki einungis
jafnrétti og sanngirni, heldur þvingandi skylda, og vildu for-
mælendur landssjóðsins ekki kannast við það, ekki styrkja
slíkar stofnanir af alefli og leggja mest fram þar, sem mest
er þörf, já, þá vildum vér helzt leggja til, að enginn maður
á landinu legði framar einn eyrir í þann sjóð.
Hitt plássið á vesturlaudi, þar sem sérstaklega þarf strax
að stofna góðan barnaskóla — úr því það er ekki búið —
það er í Bolunt/arvík við ísafjarðardjúp, hinni annari mestu
veiðistöð á vesturlandi. J>ar í víkinni er að vísu ekki mikil
bygð, að eins ein kirkjusókn, en hún er mjög afskekt og þó
hálft árið ofurseld solli, ef ekki ágangi, þeirra 60—100 skips-
hafna, sem liggja þar við veiðiskap mestan hluta vetrar. Eit-
stjóri fjóðólfs kom þar í sumar og átti tal um þetta efni við
helztu menn þar í víkinni (Ölaf bóuda á Ósi, Halldór bónda
í Turigu o. fi.), og kvörtuðu þeir rnjög yfir, hve erfitt þar
væri, bæði með að hafa hernil á uppeldi unglinga sökum
glaumsins, og þeim átroðningi og ónæði, sem leiðir, og hlýtur
3
«Vertu nú duglegur, Siggi minn, meðan eg er í burtu».
Guð gæfi það yrði ekki oflengi», sagði Ólöf, en svo lágt
að maður hennar heyrði það ekki.
Sigurður litli var þá 10 vetra.
Á suðurleiðinni drukknaði Grímur í Hvítá í Borgarfirði.
«En hvað hann hefir falleg hljóð, hann Siggi litli á
Grund, sonur hans Grhns sáluga», sögðu menn ári síðar, þeg-
ar menn komu heim frá kirkjunni að Vatni, sem Grund átti
kirkjusókn að.
«Já, þar er nú söngmannsefnið. J>að eru einhver þau
unaðslegustu barnsldjóð, sem eg hef heyrt. Gamli Iliugi má
annars vara sig á houum síðar meir, þegar Sigga litla vex
fiskur um hrigg, að hann taki ekki frá honum forsöngvara-
tignina.
«|>etta er satt. Ef Siggi er ckki forsöngvaraefni, þá veit
eg ekki, hver það ætti að vera af drengjum hér nærlendis.
Annars gjöri eg ráð fyrir að Illugi gamli rnuni naumast
hætta við það, meðan hann tórir. Eg býst við að hann
mundi kunna betur við það, karlsauðurinn, að aðrir boluðu
honum ekki frá, enda finrist mér það hafi farið fulllaglega hjá
honum hingað til, þó að hann hafi bara sungið gömlulögin».
«Illa þætti mér Sigurður launa honum fóstrið þá, ef hann
að leiða, af svo miklum utansveitarsæg, sem hefst þar við í
verbúðunum rétt við bæina; kváðust þeir fegnir æskja, að
einhver barna- og unglingaskóli gæti komizt þar á, en aptur
báru þeir fyrir fámenni sitt og féleysi til þess að geta af
eigin ramleik stofnað skóla. Sóknin má og heita sár-fátæk, og
er það all-eptirtektavert, ef ekki stæði eins á víðar, að það
pláss skuli vera öðrum ver statt, þar sem hin mesta auðs-
uppspretta annara sveita liggur. En hvernig er með innsveit-
isauðlegðina í Leiru, á Álptanesi, Akranesi og víðar á suður-
landi, eða á Skaga fyrir norðan? Ritstjóri J>jóðólfs lagði til,
(sem vér og hér með gjörum) að reynt yrði til að koma
Þeirri reglu á í kringum ísafjarðardjúp fyrir fulltyngi hreppa-
og sýslunefnda, ctð hvert far, sem sent er lil Boluncjár-
vikur til vetrarróðra, borgi lítið árleyt tiltag til c/óðs
fyrir mentun unylingu par. Fyrir þessu mælir full sann-
girni; því þótt þeir, sem skip og fólk hafa þar, eigi full ráð
á búðum, sandi og sjó, eru þeir, þótt óbeinlínis sé, þoss
valdandi, sem bændur í víkinni kvarta yfir, en það er ónæði
fyrir hina eldri og misjafn sollur og eptirdæmi fyrir hina
yngri. Vér getum og ekki efað, að jafn-drenglynt fólk og al-
ment finst við Djúpið, álíti þessa tillögu ósanngjarna; vér
efum ekki, að sé þetta mál laglega borið upp þar innauhér-
aðs, að það fengi beztu undirtektir. f>ótt tillag þetta yrði
ekki meira en sem svaraði 25 a. af hlut eða 1 — 2 kr. af
skipi, þá mundu gjaldendur lítið finna til þess (enda mætti
borga það í blautum fiski og börnin sjálf, sem þess ættu að
njóta, gætu hirt sinn afla), en lítinn barnaskóla fyrir 10—12
bæi munaði það stórmiklu. jpessa tillögu felum vér svo Djúp-
mönnum sjálfum, í von um góðar undirtektir allra skynsamra
manna, um leið og sama bending er send öllum öðrum
plássum, þar sem líkt hagar til.
far sem strjálbygt er og unglingamentun þarf umbóta
við — og hvar þarf hún þess ekki? — þar þekkjum vér
ekkert skárra ráð, en að velvaldir menn séu fengnir til að
fara um sveitirnar og segja ungliugum til, tíma og tíma, til
styrktar foreldrum og viðkomandi prestum í þeirra upp-
fræðslu-skylduverki.
Að endingu getum vér ekki — úr því vér mintumst á
mentun á Vestfjörðum — látið vera að óska Isfirðingum til
lukku með prentsmiðjuna. Reyndar heyiist sagt, að seint
gangi þar með samtökin til þeirrar stofnunar. Lítil prent-
smiðja, og dálítið leiðandi blað fyrir þann útkjálka landsins,
er öldungis nauðsynlegt orðið. Náttúran hefir gjör't sitt til
að stofna hjá Vestfirðingum jafnmargar þjóðir eins og firð-
irnir eru og skagarnir, neytt hverja sveit til að hugsa um
sig eina og þar með innrætt einræni og hleypidóma. Blað,
4
færi að bola honum frá sem forsöngvara», sagði gömul kona,
sem enn hafði ekki tekið þátt í umræðunni. »þ>að er svo
sem engin furða, þó að gamli Illugi vilji halda í þann heiður,
sem hann á með réttu. Eg segi fyrir mig, að mér finnst
það ekkert betra, að taka frá honum að vera forsöngvari,
heldur en að taka frá honum rétt hvern hlut, t. d. hest eða
kú, sem er hans full og lögmæt eign; og allra sízt sýnist
mér að Sigurður ætti að gjöra það, sem Illugi hefir reynzt
eins vel og hann hefir gjört og mun gjöra, þar sem hann
gjörir ekki nokkurn minnsta mun á honu'm og henni Gunnu
litlu dóttur sinni».
«Ætli Sigurður sitji nú ekki nppi með Gunnu og allan
Grnndarauðinn ?» gall einn við.
«Seint skyldi það verða, ef eg væri í Illuga sporum, og
Sigurður hefði af honum forsöngvaraembættið», sagði konan,
sem áður talaði.
«Mér þykir þó nærri líklegast, að svona fari», sagði einn.
«Illuga fannst það standa sér næst að forða drengnum frá
sveit, af því að Grímur heitinn hafði farið þessa ferð, sem
varð honum að bana, fyrir Illuga; síðan hefir hann farið með
hann alveg eins og barnið sitt, og mér fyrir mitt leyti þykir
það sjálfsagt, að hann hafi þetta í höfðinu».
«þ>að er nú annars enginn munur á þvi fyrir föður- og