Þjóðólfur - 17.11.1880, Blaðsíða 1

32. ár.
Kostar 3kr. (erlendis 4kr.), ef
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjavík, 17. nóv. 1880.
Sé borgaö að haustinu kostar árg. nn u.i
3kr. 25 a., en 4kr. eptir ársiok. UlttO.
Benedicta Arnesen Kall.
I suruar stóð andlitsmynd þessarnr konu ásamt æfisögu-
ágripi í blaðinu «SkuId». Við það leyfum vér oss að bæta
fáeinum línum, því fyrir löngu síðan höfðum vér ásett oss að
geta þessarar andríku skáldkonu, ekki einungis fyrir þá sök,
að hún er kunn að því, að unna engu miður íslandi, ættjörð
feðra sinna, en Danmörku, þar sem hún er borin og bam-
fedd. Fröken Benedicta hefði verið merkiskona hverrar ættar
og hvers lands, sem hún hefði verið, enda þótt hitt sé satt,
sem æfisögur heunar taka fram, að hún, eins og annað
merkisfólk, á mikið að þakka ætt sinni og uppeldi. Hún var
borin 1813 í Slagelsi á Sjálandi, þar sem faöir hennar, hinn
nafntogaði málfræðingur Dana, Páll Árnoson, þá var yfir-
kennari. Páll rektor var einn af hinum gömlu íslendingum,
bverjum manni meiri og sterkari, og hinn mesti fræðimaður,
nokkuð skapstór, og þó viðkvæmur og hinu hjartabezti maður.
Benedicta var einbirni hans og unni hann henni mikið, lagði
og aha stund á að kenna henni alls konar menntir, enda
þær, er þá var fátítt að kenna yngismeyjum, svo sem kiassisk
visindi. Hún var og snemma námfús mjög og er mælt að
faðir hennar hafi einatt mælt þau orð: «Hefðirðu verið dreng-
ur, dóttir mín, hefði eg gjört úr þér gersemis-stúdent». Opt-
lega sagði hann beuni sögur, ýmist frá hinu merkilega landi
feðra hennar, kappanna og skáldanna, ellegar frá landi feg-
urðargyðjanna og listanna, hinu forna Grikklandi, og hvorar-
tveggja sögur vöktu þegar í barnæsku hennar skáldskapar-
anda, efiausta meir en faðir hennar þá leiddi í grun. fegar
hún var nokkuð komin á legg, komst hún í hús hins alkunna
sagna- og listafræðings, Abtuhams Kall, sem tók hana sér
í dóttur stað og arfleiddi að fé sínu. J>ar naut hún hins
mildasta og bezta uppfósturs. Var og það hús talið eitthvert
hið ágætasta í Kaupmannahöfn. Hér virðist hún að hafa séð
og numið hið sanna, fagra og góða í meiri samhljóðun en
hún áður átti kost á í húsi síns alvörumikla og önnum kafna
föður, enda var hjarta hennar og hugur upp frá því engu
síður helgað fósturhúsinu en föðurhúsinu. í húsi Kalls var
skáldskapur, listir og saga sífellt umtalsefni, og urðu því þeir
hlutir upp frá því hennar önnur lífsstefna. Fröken Arnesen
hefir síðan reynt margt og mikið, en aðalreynsla hennar hefir
eflaust verið sú, að verða ung að sjá á bak, fyrst föður sín-
um og síðan fóstra sínurn og öllum hans nánustu; var það
og hennar hlutskipti að vaka yfir flestum þeim sjúkum og
deyjandi. Eptir þá sorgardaga leitaði hún sér hressingar á
ferðalögum, og komst hún alt austur í Asíu og um flest lönd
Evrópu hefir hún f'erðast. Tvisvar hefir hún og vitjað hingað
til föðurlands síns og heimsótt fiesta frændur sína bæði fyrir
norðan (þá Briems frændur) og hér syðra. Að öðru leyti hefir
æfi hennar, sem annara hógværra kvenna, iiðið áfram stór-
breytingalaust; hefir hún ýmist búið á garði hins gamla
skáldvinar síns, Holbergs, sem heitir Terslösegaard, eða í
sjálfri Khöfn, og aðalstarfi hennar verið ýmist bókleg störf,
skáldskapur, kennsla og fyrirlestrar, eða þá kvennleg heimilis-
störf. Fröken B. er ekki ein þeirra «hávitru» iærdóms- eða
listakvenna, sem minnkun þykir að því, að vera kona í þessa
orðs afgömlu og góðu þýðingu; hógværar heimilisiðnir, fóstur-
störf og uppoffrun fyrir unga og auma, hefir ávalt verið
hennar önnur, eða jafnvel fyrsta og helzta köllun, og eptir
henni eru höfð þau ummæli: «Hefði eg verið karlmaður, hefði
eg orðið lærðari eu eg er, en eg hefi ekki viljað vera annað
en Guð lét mig vera, og það að vera sönn kona í mínu húsi,
er mér dýrmætara en öll frægð fyrir lærdóm oglistir». Fröken
B. hefir orkt og ritað allmikið af konu að vera, og skulum
vér nefna hið helzta af því. Hið fyrsta, sem kom á prent
eptir hana, voru nokkur ljóðmæli og fi. í tímariti því, sem
hét «Viutergrönt»: þar næst «Min Söns Breve», skáldsaga;
þá kom «Zillerdal», eins konar róman; þá kom kvæðasafnið
«1 Sorg og Glæde»,og eru þar í mörg fögur kvæði frá ferðalífi.
heunar; þá «Smaaskizzer fra en Islandsreise» og «Gjennem
Kirkeaarets Evangelier»; enn fremur leikritið «Robert Bruce».
Auk þessa hefir hún þýtt öll leikrit hins fræga franska skálds
Moliére’s á dönsku — bæði mikið verk og torvelt, og þykir
17
verið. Hann hefur engan kostnað af þessari ferð minni, og
honum er enginn bagi að missa mig í vetur. þú segir kannske,
að fyrst honum sé þetta á annað borð á móti, þá standi það
mjer fjærst að styggja hann. En setjum nú svo, að hann
bafi óbeit á öllum breitíngum, sem að jarðabótum horfa, eins
og hann hefur á breytíngum á söngnum. Svo skyldi eg vera
farinn að búa; ætti eg þá, að eins til að styggja hann ekki,
að forðast að gjöra nokkrar jarðabætur, þó eg hefði hið bezta
færi á því, og það er alls ekki íráleitara að standa á móti
framförum í því efni, en í söngnum, þær breitingar koma eins
ómjúklega við kyrrsetu fýsnina, eins og þessar breitingar gjöra;
Og meö þessum breitíngum gæti ungur maður eins rutt
gamla manninum úr sæti sem bezta búmanninum í sveit-
inni, eins og faðir þinn er nú hræddur um að eg muni gjöra
við sig. En mundi nokkur heilvita maður taka til greiua
slíka ásæðu fyrir því, að hrynda ekki því í lag, né taka þeim
framlörum, sem maður hefur færi á? Nei, það er eg sann-
færður um, að enginn mundi gjöra»
»f>ú hefur opt beðið míg um það, Guðrún,aðleyna því fyrir
föður þínum, hverjar skoðanir eg hafi á nýju og gömlu lögun-
um, og þú hefur allt af gjört það sjálf. Eins og eg hef sagt
þér, hefur mér verið það ómögulegt. Mér var lengi ekki
fulljóst, hverjar ástæður væru á móti því, en nú er eg farin
18
að gjöra mér fulla grein fyrir því, enguð sé lof, að hann hefur
til þessa forðað mér frá því; eptir því sem eg hef kynnzt mönn-
um betur, og lært betur að þekkja lifið, eftir því hef eg betur
sannfærzt um hve háskalegt það er. Mundu ekki vera meiri
framfarir hérna í sveitinni, ef fleiri þyrðu að láta meiningu
sína í Ijósi en nú gjöra, og þeir annahvort ættu ekki von á
eintómu háði og spotti eða væru svo kjarkmiklir, að þeir
þyrðu að bjóða því byrgin? Mundu ekki vera færri hleypi-
dómar og einstrengingslegar skoðanir, ef fleiri þyrðu að kveða
upp úr, svo eitthvert færi væri á að ræða málin og sýna
mönnum hvar þeir færu viltir vegar? væri þá ekki hægra að
leiðrjetta fyrir þá, sem betur vita? Jú. Og þessi andi, að
melta allt með sér, et'maður er að einhverju leyti frábrugðinn
öðrum mönnum, hann ber ekki að eins það meö sér, að allt
stendur í stað, og engra framfara er von, heldur eyðir hann
líka smásaman siðferðistilfiuningu og sannleiksást hvers ein-
staks manns. því hvað er það, að dylja það, sem maður þó
í raun og veru fremur, annað en þegjandi lygi ? Og eg fyrir
mitt leyti er ekki svo sterkur á vellinum í siðferðislegu
tilliti, að eg geti verið óhræddur um, að slíkt komist upp í
vana fyrir mér, ef eg gef því lausan taurainn að einu leyti.
Eg hef aldrei álitið mig betri en það, að sannleiksást
113