Þjóðólfur - 17.11.1880, Blaðsíða 2

114
hafa leyst það furðulega vel af hendi. Enn fremur hefir hún
samið og haldið fyrirlestra marga, þar á meðal heift bindi
um hina dönsku skáldkonu frú Gyldenbourg. fessir nefndu
fyrirlestrar hennar standa í sambandi við eina aðallífsstefnu
hennar og starfa í seinni tíð, sem er ab efla mentim oy
menningu kvenna. Er hún ein meðal hinna fremstu kvénna
í Danmörku, sem leggja áhuga á það hið mikla tímans spurs-
mál. Auk þess, sem hún bæði styður hinn nafnkunna, dug-
lega kvennaskóla, sem kendur er við Fröken Zahle, og eigi
síður ofélagið til verndunar dýrumn (for Dyrenes Beskyttelse),
er hún bæði forseti og heiðursfélagi í »Lestrarfélagi kvenna»
í Khöfn, og í því félagi starfar hún með mestum krapti. Vér
höfum nýlega lesið hinn síðasta fyrirlestur hennar um kvenn-
frelsi, og er hann svo vel saminn, að hann gjarna mætti sjást
á öllum tungumálum. Aðalskoðun hennar er þessi: Kvenn-
fólk á fyrst og fremst að kappkosta að vera sannar konur,
samkvæmt skaparans tilætlun, dætur, systur, mæður, heimil-
anna prýði, líkn og létlir, karlmannsins önnur hönd, og —
umfram allt — kynslóðanna fósturmæður. f’ær eiga að fá öll
þau jafnréttindi, sem þær enn vanta (t. d. jöfn laun fyrir lík
störf) og sem geta samþýðst þeírra eðli og lífsköllun. En þessi
réttindi eiga þær engu síður að taka undir sjálfum sér en
heimta af karlmönnunum, þ. e. þær eiga að stunda jafnframt
sjálfar framfarir og fullkomnun og félagsskap síns kyns. því
þá koma bræður þeirra (og landsstjórnirnar) því fyr og fljót-
ara þeim til hjálpar. oKvennfrelsi fer nú óðum fram í lönd-
unum, — segir hún — en eigi að sama skapi sjálfu kvenn-
fólkinu, en alt frelsi, sem á að verða að notum, stendur og
fellur með mannsins kunnáttu með það að fara». Hún leggur
því mesta áherzlu á uppeldið, að það sé gott og skynsamlegt,
og fyrst og síðast helgað guðsótta og góðum siðum, svo og
þeirri æru, sem hjá konum sem körlum, er leynifjöðrin í
allri sannri mikilmennsku. Af þessu má ráða í lífsskoðun
fröken B. og hvílíka kvennkosti hún hafi til að bera. Um
hana, sem skáld og lærða konu, gætum vér og sagt margt
fleira, en rúmið leyfir það ekki hér; einungis getum vér þess,
að eptir hana liggja ekki fá kvæði, sem vel eru kveðin bæði
að efni og formi, og sem lýsa því — sem mest er vert —
að höfundur þeirra er kona, gædd anda og hjarta til
að starfa dyggilega í fiokki hinna fáu útvöldu, sem helga
æfina binu góða og fagra. Bit hennar um ísland, sem áður
er nefnt, lýsir því á hverju blaði, að hún finnur lands vors
bezta blóð í æðum sínum og ann því eins og góð dóttir
móður sinni. Hina ungu kvennaskóla hér á landi hefir hún
1£T
minni gæti verið hætta búin, þegar eg færi að venja mig á
að segja ósatt um eitthvað eitt.»
»En sleppum nú öllu þessu. Hafðu ofurlitla þolinmæði
enn Guðrún, og svo skal eg þagna. Eg ætla að eins fyrst að
segja þér ofurlítið af æfi minni, sem eg hef'aldrei sagt þér
enn. Síðustu orðin, sem faðir minn sagði við mig, áður en
hann fór í suðurferðina, sem varð honum að bana, voru þessi:
»Vertu nú duglegur, Siggi minn, meðan eg er í burtu.» Ann-
ars hafði móðir mín ekki viljað að hann færi þessa ferð, og
eg heyrði þegar þau töluðu um hana. Nóttina áður en hann
sagði henni frá fyrirætlun sínni, hafði hana dreymt, að hann
kæmi á gluggann upp yfir sér og kallaði: »Vertu sæl, elskan
mín!»; en hún vildi ekki segja honum drauminn, því hann
hafði enga trú á draumum. Mér sagði hún drauminn eptir
að hann var látinn. Móðir mín sáluga var ein heima með
mig, barnið tíu ára gamalt, og hann átti náttúrlega við það,
að eg ætti að vera duglegur að hjálpa henni, sem alltaf var
fremur heilsutæp. Eg man allt af meðan eg lifi eptir henni
móður minni þegar hún frétti látið hans. Fyrst sagði hún
ekkert, en eg sá að hún fölnaði. Hún gekk þegjandi inn, og
eg á eftir henni grátandi. Ilún lagði sig því næst upp í rúm,
og sagði við mig óskýrt, en svo undurblítt: »Sæktu mér vatn
í bolla, Siggi minn.» Eg hljóp fram, en þegar eg kom inn
af alhuga reynt að styrkja og fylgir þeim með sama áhuga
eins og helztu vinkonur þeirra hér á landi.
— {*iughúsið er nú bráðum fullgjört að utan. og er bæði
fögur bygging og rambyggileg, svo að aldrei mun jafn vand-
að og sterkt hús hafa bygt verið á íslandi. yfirsmiðurinn
herra Bald fær almenningsorð fyrir framgöngu sína við þetta
vandaverk. Fjöldí innlendra manna — þó fáir úr öðrum
sveitum — njóta vinnu við bygginguna, og er það landi voru
ekki síður en þeim sjálfum, mikil hagsbót, því slík vinna undir
góðri umsjón, er hinn bezti iðnaðarskóli. Annars hefir hið
umliðna sumar verið stök byggingatíð í höfuðstaðnum, nálægt
20 hús og bæir hafa verið reistir frá grundvelli eða endur-
bættir. Hið fegusta og stærsta þeirra húsa, er hið uýja hús
þeirra mága Jónassens bæjarfógeta og M. Stephensens yfir-
dómara; það stendur hátt upp í Júngholtum og er því þaðan
fagurt víðsýni. J>að er byggt úr sænsku timbri (nema kjall-
arinn) og hið vandaðasta. (að sögn rúmlega 30,000 kr. virði).
Yfirsmiður: Helgi Helgason.
— Nýtt barnaskólahús, er geti orðið real-skóli um leið,
er í ráði að byggja hér í bænum (sbr. auglýsingu bæjarfó-
getans), sumpart fyrir bæjarfé og sumpart fyrir styrk og lán
úr landssjóði. Er þetta hið þarfasta fyrirtæki; hús það, sem
hingað til hefir verið barnaskólahús, rúmar ekki V* af börn-
um bæjarins, sem munu vera hátt á 4. hundrað.
— „ísafoI(l“ er æði-úrill við landshöfðingjann í sínu 27.
tbl. Hnútuna um alþingishússtæðið, skulum vér leiða hjá oss,
nema vér spyrjum : Hví kom blaðið eða ritstjóri þess ekki
með hana löngu fyr? En þar sem blað þetta veitir landsh.
álas fyrir það, að hann veitti 400 kr. af fé því, sem í 12 gr.
fjárlaganna er veitt til óvissra útgjalda, þá er það að öllu ó-
sanngjarnt. Samkvæmt embættisrétti sínum þurfti landsh.
enga sérskilda hoimild að fá til slíkrar veitingar, enda sýnir
það ljóslega bréf ráðherra Nellemanns frá 5. desember þ. á.,
þar sem segir, að það sé alveg á valdi landsh. hvort hann
vilji veita slíkan styrk til þessarar nefndar af téðu fé, enda
lofar ráðherrann í sama bréfi að sjá um, að það fé, sem
nefndin nauðsynlega þurfi, geti fengizt bæði með viðauka til
aukafjárlaga fyrir yfirstandandi tímabil og næsta fjártímabil,
1881—82. Ritstjórinn gleymir líka að geta þess — sjálfsagt
í velvildarskyni við nefndina! — að nefnd upphæð er ein-
ungis veitt til lúkningar ferðakostnaði, og aö sjálft
starfið hefir ekki enn kostað landið einn eyrir. Hitt gleymir
20
aptur, var liðið yfir hana. Eg hafði aldrei séð það fyr, og
vissi ekkert hvað um var að vera. Eg bar vatnsbollann að
munninum á henni, en var svo hræddur, að höndin á mér
titraði eins og hrísla og þessvegna skvettist út úr bollanum á
andlitið á henni; hún rak upp sárt hljóð um leið og hún
raknaði við, og yfirliðinu var lokið að því sinni; en eptir það
lifði hún engan dag heilbrigð, og þegar komið var fram á
haust, hætti hún að klæðast, því henni var þá ómögulegt að
vera lengur á fótum. J>á var það eitt kvöld sem oftar að eg
sat hjá rúininu hennar; tunglskiu var úti, en um stund hafði
dregið fyrir tunglið, og við vorum í myrkrinu. »Nú fer eg
bráðum að deyja»; sagði hún þá við mig. Eg heyrði að hún
sagði þetta grátandi, og eg fór svo líka að gráta, án þess eg
þó tryði því, sem hún sagði. Áður en faðir minn dó, hafði
mer aldrei komið til hugar að foreldrar mínir mundu nokk-
urn tíma deyja; en eptir að liann dó, gat eg ekki ímyndað
mér, að móðir mín gæti dáið öðruvísi en í vatnsfalli. »I>ú
verður að fara til vandalausra,» hélt hún áfram. þ>á hafði
eg hvorgi hugmynd um hvað það værí að fara til vandalausra,
eða fara á hreppinn. »Veiztu hvað þú erfir eptir okkur, góði
minn» sagði hún. Nei» sagðieg; eg vissi ekki einusinni hvað
það var að »erfa». »|>að er óflekkað mannorð okkar beggja,
og síðustu orðin hans föður þíns: «Vertu duglegur». Mundu-