Þjóðólfur - 18.06.1881, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUK.
B3.
ar.
Kostar 3kr. (erlendis 4kr.),
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjavík 18. Júní 1881.
Uppsögn á blaíinu gildir ekki, nema ninS
pað sé gjort fyrir 1. okt. árinu fyrir. lö>
fteikningsdómur og eptirlit með brúkun á landsfé.
í ísafold VIII. 12. hefir verið stungið uppá því, að tak-
ttiarka ávísunarvald landshöfðingjans með því að setja hér á
landi upp reikningsdóm, sem skrifi á hverja ávísun að hana
toegi greiða, en vanti samþykki reikningsdómsins sé ávísunin
ógild. ísafold fræðir menn um það, að slíkir dómar séu í
"Englandi, Belgíu, Frakklandi, Hollandi o. fl. löndum». Blaðið
stingur að síðustu uppá því, að löggjafarvaldið ætti að gjöra
yfirdóminum það að skyldu að vera reikningsdómur og skrifa
llPp á allar ávísanir landshöfðingjans, bæði af því að yfirdóm-
ararnir séu óafsetjanlegir, nema eptir dómi, og af því þeir
öJundu ekkí telja þetta litla ómak eptir sér. Höfundur grein-
arinnar álítur að endingu, að með þessu móti mætti byggja
fyrir að umboðsstjórnin brúkaði meira af landsfé enn fjárlögin
heimila í hvert skipti.
l>ar sem Isafold fræðir almenning um, að slíkir reiknings-
'lómar, — eða óafsetjanlegir menn (nema eptir dómi), sem geti
beitað því, að einn eyrir sé greiddur úr lands- æða ríkissjóði
fram yfir fjárlögin, — eigi sér stað í Belgíu, þá verð eg að
teyfa mér að gjöra athugasemd við það. Eg er svo heppinn að
hafa i höndum stjórnarskrá Belgíu 7. fébrúar 1831 og belg-
*sku lögin um reikningsdóminn 29. október 1846 eða þau lög,
®em nú gilda um hann. í 116. gr. hinnar belgisku stjórnar-
skrár stendur: »Meðlimir reikningsdómsins eru valdir af
neðri málstofunni fyrir svo langan tíma, sem ákveðinn er með
jögum». Lögin 29. október 1846, sem skipa fyrir um reikn-
mgsdóminn, ákveða í 1. gr.: «í reikuingsdómnum situr 1
formaður, 6 meðdómendur og 1 ritari».
«l>eir eru valdir (Ha hvert ár af neðri málstofunni, sem
bvenær sem vera skal getur vikið þeim frá embætti».—
Má eg spyrja: eru nú þessir menn aðeins afsetjanlegir með
^ómi? Eptir því sem ísafold segir verða menn að ímynda
ser, að hið belgiska ráðaneyti geti ekki farið fram yfir fjár-
lögin í neinu, því að reikningsdómurinn neiti þá að skrifa
!)Pp á ávísanir þeirra uppá þjóðbankann í Belgíu1, þá muni
t) JjóBbankinn í lielgíu annast alla fjárgreiðslu landsins, og veitir
móttöku öllu landsfé.
bankinn neita að borga þær út, og ráðaneytið komast í vand-
ræði. En reikningsdómurinn er ekki svo hræðilegur fyrir um-
boðsstjórnina. 14. gr. laga 29. október 1846 skipar nefnilega
svo fyrir:
«Enga ávísun má borga af ríkissjóði, nema samþykki
reikningsdómsins sé ritað á hana».
"pykist reikningsdómurinn ekki geta gefið samþykki
sitt, rannsakar ráðgjafafundur ástæðurnar fyrir þessari neitun».
“Sýnist ráðgjöfunum að útborgunin eigi samt sem áður
að fara fram uppá þeirra ábyrgð, gefur dómurinn samþykki
sitt með skilyrði».
“Hann gjörir grein fyrir ástæðum sínum í ársskýrslunum
til málstofanna».
Eptir þessu að dæma virðist heldur ekki vera rétt sem
Isafold segir, að með þessu fyrirkomulagi sé stjórninni gjört
ómögulegt að fara fram úr fjárlögunum.
pó ísafold vitni til Belgíu sínu máli til sönnunar, og
Belgía sé svo rustaleg, að hafa ekki getað vitað það fyrir fram,
hvernig ísafold mundi ímynda sér að belgiskur reikningsdómur
ætti að vera, og þess vegna búið til alt öðruvísi dóm, þá er
reikningsrétturinn ekki fallinn með því. En “pær sannanir,
sem ísafold sækir frá ástandinu í Belgíu, hafa hér eptir minni
þýðingu enn þær líklega höfðu áður; því getur ekki hver maður,
sem vill fara eins að og ísafold VIII. 12. hefir gjört í þessu,
sagt þegar hann vill blekkja fáfróðan almúga með ástæðu-
lausum uppástungum: »Svona er það í Belgíu»?
Til þess að gæta þess, að skattarnir séu heimtir rétt inn,
skattalögin séu skilin eins um alt land, og til að hafa eptirlit
með öllum reikningshöldurum landsjóðsins o. s. frv., hetir land-
ið hina umboðslegu endurskoðun. En til þess að gæta þess,
að hin æðsta umboðsstjórn fylgi fjárlögunum, að allar tekjur
séu taldar í landsreikningnum, og ekkert sé goldið út án
heimildar, þá velur alþingi jafnan 2 yfirskoðunarmenn sam-
kvæmt 26. gr. stjórnarskrárinnar. Sé landsfé brúkað án lieim-
ildar, þá eiga yfirskoðunarmennirnir að gjöra athugasemd um
það, sem síðan er lögð fyrir þingið; þingið sker úr. Nú vill
ísafold VIII. 12. setja nýan hiekk í keðjuna, og það-er yfir-
dómurinn, og hann ætti þá aðeins að passa uppá það sama
Ríkis-mein Rússlands og orsakir pess.1
(Dregið saman eptir J. Vilbort).
fað er ekki svo æði langt síðan, að menn í Evrópu hugsuðu
Ser Kússland eins og volduga hetju, vopnaða með kylfu Her-
^úlesar. fetta ógurlega ríki, sem breiðir sig út í þremur
leitnsálfum, var ógnandi fyrir ímyndun þjóðanna eins og hin
i°rna Svinys með sínar óleysanlegu ráðgátur, og þær hinar
0 milíónir manna, sem þræluðu undir hinum guðdómlegu
ú'aktarráðum alveldisstjórans, vöktu alment hjá mönnum eins
°nar hjátrúarlegan ótta. Eitt orð, ein bending frá Zarin-
W* ^ikolási’ kom kverri einustu hirð til að skjálfa, og í ang-
ý ar draumórum sá margur stjórnfræðingur hinn rússneska
ítlvarbai^ “-grúa g°ysast inn 1 Evrópu. vMenn trúðu þá í fullri
0r« á erfðaskjal Péturs mikla og þau orð þess, að undir-
jj Un iieimsins sé það heilaga ætlunarverk, sem eptirmenn
^^igi^að inna af hendi.
úú j ^ltgj°rð Þessi var rituð skömmu fyrir dráp Alex. II. og er sumt
r®kur srU h°rfi enn var> en hún er samt einkar fróðleg, af pví hún
1 hússland'0' ^1111 söguteSa aðdraganda að núlegu ástandi og atburðum
Hvort að Pétur mikli hati verulega alið slíkan jötundraum
í huga, þar um fræðir sagan oss ekki, en hitt kennir hún oss,
að hann hafi gengið í skóla hinna tattarisku sigurvegara,
sem í tíð fyrirrennara hans höfðu geysað um Kússland, ogað
hann hafi þaðan lánað stjórnarfyrirkomulag hins óbundna ein-
veldis. Til þess að safna allri makt ríkisins, bæði hvað hið
líkamlega og andlega snerti, í hönd eins einvaldsdrottins,
þá ruddi hann burt öllu því, sem í vegi stóð fyrir vilja hans
eða gjörræðis hugþótta: réttindum, einkaleyfum, stofnunum, þjóð-
siðum og þjóðvenjum, já, hann leitaðist jafnvel við að uppræta
náttúrugáfur og eðlishvatir þess þjóðkyns, sem í sinni dýpstu
rót var lýðvaldslegt (demokratisk), frelsi unnandi og á fram-
faravegi. Hann grundvallaði jöfnuðinn á sameiginlegum
þrældómi.
Hið rússneska einveldi er hið fullkomnasta, sem hugsast
getur; enginn af öllum þeim furstum, sem kalla sig guðs
fulltrúa á jörðinni, getur óskað þess í fyllra mæli. í grund-
vallarlögum Kússa stendur: «Keisarinn yfir öllum Rússlönd-
um er ótakmarkaður einvaldsdrottinn. Guð heimtar, að menn
hlýðnist valdboði keisarans og það ekki einungis af ótta,
heldur einnig svo sem samvizkuskyldu», og enn fremur:
51