Þjóðólfur - 18.09.1881, Blaðsíða 3

85
eio' er kent í skólanum, verða þeir svo að segja að stelast
^ þess, því að þegar þess er allt af gætt, að láta þá að kveldi
bafa afarmikið að lesa undir næsta dag er ofætiun að
Nr konrist yfir meira enn það, og enginn tími er þá aflögu,
Þv> að sunnudagana veitir þeim eigi af að hafa til þess að
U'tta sér upp, og rétta sig upp, því að aðra tíma hafa þeir
ei8* til þess> siíka tíma, sem þessa mætti nú kannske gefa
Pdtum hér við skólann ? Hjá Svíum er beinlínis ætlast svo
^1*' að skólastjóri sjái svo um, að piltar hafi lítið að gera tvo
daga
í viku, einmitt til þess, sem áðan var tekið fram. En
^®1' dettur engum í hug að ætlast til þess. <> Eptir lögunum
skólalögum Svía) á 6. bekkur að hafa 2 heila daga fría í
toánuði en 7. bekkur 4.» í 8. gr. hinnar háttvirt.u reglu-
SJörðar fyrir hinn lærða skóla í Reykjavík 1877, stendur svo
skrifað: «má skólastjóri gefa piltum leyfi hálfan dag í mán-
«ði hverjum». fað er skólastjórinn. sem á að hafa æruna
af því, að ryðja úr sér þessum ósköpum — hálfum degi í
^ánuði hverjum, — en kennurunum kemur það ekkert við
eP5r þessu, og þarf hvorki að ráðfæra sig við þá né umsjón-
^nann. f>egar menn bera nú þetta leyfi reglugjörðarinnar,
v'ð liið lögkveðna hjá Svíum, geta þeir bezt séð rausnarskap
re§lugjörðarinnar. þ>ótt leyfið sé nú svona eins og það er,
£etur skólastjóri eigi að því gert, því að honum er skamtað
hað, sem hann á aptur að skamta. J>að er að vísu satt, að
allur jöfnuður er góður, og að eitt gangi yíir alla, er þeim,
sem fyrir verða ljúfara enn hiö gagnstæða; en þótt svo sé nú,
hnst mér alt um það mjög sanngjarnt, að meira væri slakað
til við efribekkinga enn neðribekkinga, því að þeir eru ráðn-
an og rosknari og mundu fremur verja frístundum sínum
Se>' til gagns enn hinir, því að margir þeirra eru orðnir full-
riða menn. Svíum þykir tilslökun við pilta í efri bekkjunum
lleldur ekkert ódæði. Hver sá piltur, sem eigi hefir staðist
aðalpróf upp úr einhverjum bekk að vorinu til. «á heimtingu
a því, (í hinum lærðu skólum Svía) að ganga undir próf um
l'austið eptir sumarleyfið, og er þá fluttur upp ef hann
stenzt prófið". f>etta er mjög sanngjarnt og eðlilegt. f>að
er því næsta ótrúlegt, sem heyrzt hefir, að skólastjóri, sem
er mjög sanngjarn og notalegur piltum, hafi amast við því,
að piltur, sem eptir varð í 4. bekk í vor, gengi undir aðal-
Próf 4. bekkjar í haust,. Eg veit ekki til að þetta sé banaað
^r við skólann og eigi heldur hið gagnstæða, en því ótrú-
legra er það, sem eg sagði áðari að heyrzt, hefði, ef skólastjóra
var það á sjálfs valdi. Vitnisburðir eða daglegar einkunnir
þekkjast ekki í hinum lærðu skólum lijá Svíum og eigi nærri
alténd við próf, en hér hefir slíkt verið «viss passi», daglega
þangað til í vetur í 5. og G. bekk, hefir því verið slept, og
er það öldungis rétt, og mun það heldur vera til bóta,
Því að daglegar einkunnir hafa engin áhrif á pilta, að minsta
'!°sti eigi svo ofarlega í skólanum, þeir hlægja að þeim og
þfrirlíta þær og skoða þær eins og annan hégóma. J>að
“ætti kanske hugsa að «kúska» mætti með því nýsveina og
neðribekkinga til þess að lesa, en ekki aðra. Miðsvetrarprófið
1 lærðu skólunum hjá Svíum, er aldrei haldið í 2 efstu
hekkjunum. Ekki vænti eg að það mætti nú missa sig hér í
5. og 6. bekk ? Við próf hafa piltar í lærðu skólunum hjá
8víum meira enn helmingi lengri tíma til ritlegu úrlausnanna
e>in hér, og fá að auki að hafa orðabækur við alla stíla. Pað
er heldur ekki ofmildð vit í því, að banna piltum orðabókar-
s,yrk. því að það er segin saga, ætli piltur þegar hann er
kominn úr skóla, að rita eitthvað á því rnáli, sem hann nú
l'efir gert stíl í í skóla, að hann flettir náttúrlega því upp,
Setn hann er í vafa um, og {>að gera allir, sem ekki eru þeir
ri'assar að þeir hirði ekki um hvað þeir segja, slíkt hið sama
hennararnir sjálfir, eins og auðvitað er.
pað getur vel verið, að kennarnir geti ráðið því, að
nokkru leyti en þó eigi öllu, hvernig þeir skipta með sér
enslunni, og má kannske segja, að mönnum komi þess konar
ehkert við. En allt um það, get jeg með engu móti að mér
^ert> að hafa ekki orð á því, sem eg sá í stundatöflum kenn-
aranna í skólaskýrslunni 1879—80 af því eg held að kennar-
arnir hafi ekki ráðið því. Eins og menn vita var eigi als
fyrir löngu aftekið umsjónarmannsembættið við skólann, og
ákveðið, að einn af kennurum hefði umsjónarmanns embættið
á hendi, og skyldi kennaraembætlið veitt með því skilyrði,
en samt með þeim réttindum eða réttara hlunnindum, að
hann hefði leigulausan bústað í skólahúsinu. Nú var settur
í embættið sama ár og umsjónarmaðnr fór frá, kandidat í
málfræði. En þá var annað kennara embætti laust, og var
litlu síðar settur í það annar kandidat, sem skyldi taka nokk-
urn þátt í umsjón, en sem engan rétt, hafði til þess að búa
í skólahúsinu. Hann tók sér því bústað út í bæ á leigu, en
hinn settist að leigulaust í skólahúsinu. Síðan t.akast, þeir
báðir á bendur umsjón alla, nema með skólahúsinu sjálfu,
áhöldum og innkaupum, og skiptu henni þannig sem skipað
var, að kennarinn, sem bjó í skólahúsinu hafði umsjón frá
kl, 4 e. m. til kl. 7, en hinn frá kl. 8 e. m. þangað til kl.
var farin að ganga til ellefu eða þangað til bænir voru úti,
og hljóp auk þess opt undir bagga meðhinum og var í hans
stað, þegar hann þurfti að fráskáka sér, sem kvað þó nokkr-
um sinnum hafa komið fyrir eptir kunnugra manna sögn, en
það var það, sem ekkert gerði til, þegar jafngóður eða betri
var í staðinn. þ>annig hafði sá kennari, sem bjó í skólahús-
inu eigi miklu fremur «höfuðumsjón» enn hinn. Nú þegar
litið er á stundatöflu kennaranna í skólaskýrslunni 1879—80,
sést, það, að einmitt kennarinn, sem nýlur þeirra hlunninda
að búa í skólahúsinu, hefir 8 kenslustndum færra enn hinn,
sem leigði bústað í bænum, og tók þó engu minni þátt í um-
sjóninni. þ>essu gátu kennararnir ekki ráðið, enda má sjá á
athugasemdum yfirskoðenda landsreikninganua, að téður kenn-
ari hefir beiðzt þess, að kenslustundum hans væri fækk-
að, og þar er í ljós látið hver heimild hafi verið fyrir því, að
hann fengi það. þ>ess konar sérhlífni og þetta er eigi góð,
því að fyrir það verður að borga meira til tímakenslu, og ætti
ekki að koma mönnum upp á slíkt.
Hitt og þetta.
Á árunum 1873 til 1879 hafa árlega að méðaltali farið í
sjóinn 116 gufuskip upp á 80,758 tons, og 1,569, seglskip
upp á 336,392 tons, þannig samtals 1,169 skip upp á 407,150
tons. Beri maður þessar tölur saman við «tons»-tölu hvorr-
ar skipategundarihnar um sig, þá kemur út, meðalhlutfallið
2,79 procent fyrir gufuskip og 3,79 fyrir seglskip. Eptir því
liafa gufuskipin að jafnaði meiri líkur t.il að sleppa við skip-
reika heldur enn seglskipin.
Á Luneborgar-heiði í Hannover hafa fundizt steinolíu
uppsprettur, og þegar myndázt 6 félög til að nota þær. þ>ær
eru sagðar svo ríkulegar, að þær komist til jafns við stein-
olíu-uppspretturnar í Pennsylvanin og muni að minsta kosti
nægja til að byrgja alt |>ýzkaland ; er þó ekki lítið sem til
þess þarf, því seinastliðið'ár voru frá New-York til f>ýzkalands
fluttar 64,979,832 gallónur (gallóna — 4Vio pt.) af hreinsaðri;
7,503,109 af hrárri steinolíu. Ef þessi fregn reynist sönn, eru
allar líkur til að steinolía heldur lækki enn hækki í verði.
í efra Egyptalandi nálægt Luksor hafa fundizt líkkistur
nokkurra egypzkra fornkonunga, Raskhenens, Amasis (1700
f. Kr.) Ramses I. (1400) o. fl. ásamt öðrum merkum fornleif-
um. þar á meðal «papyrus»-handriti í fjórum rúllum, er
menn vonast eptir að muni hafa markverðar sögulegar upp-
lýsingar inni að halda.
Enskur maður Bower að nafni, hefir fundið upp máta til
að tryggja járn mót ryði, og eru þegar sumstaðar stofnaðar
verksmiðjur til að vinna járnsmíði þannig.
15. þ. m. kom gufuskipið Arcturus. Voru,allmargir far-
þegar með því. þar á meðal Jón alþingismaður Ólafsson, Pétur
Eggerz með frú sinni, nokkrir skólapiltar, og að endingu
|>órður fórðarsson fyrrum þingm. Snæfellinga og Jón Jónsson
hreppstjóri á Hjarðarfelli, báðir að sögn í erindum við útgef-
anda fjóðólfs.
L: