Þjóðólfur - 06.02.1882, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
34. ár.
Kostar 3 krónur (erlendis 4 krónur),
á að borgast fyrir lok ágústmánaðar.
Reykjavík 6. fekrúar 1882.
Uppsögn á blaðinu gildir ekki, ne.ma
það sé gjört fyrir i. okt. árinu fyrir.
2.
blað.
Nýjar Ibækur.
Jþað er fyrirætlun vor, að geta lítil-
lega hinna helztu rita, sem út koma,
því að bæði er það alvenja, að blöð
minnist á hið helzta, sem út kemur, og
annað það, að það getur verið alþýðu
manna til leiðbeiningar, eigi að eins að
því leyti, að hún á þá hægra með að
fylgja með tímanum og leiðbeiningar í því
að meta rit þau er út koma. Eg veit
að sönnu ofurvel, að eg er enginn ó-
skeikunarmaður, hefi enga páfalega
„infallibilitas" til að bera, enda hefir
enginn almennur dómarafundur löggilt
slíka setningu um mig, svo að mér er
vorkunn. Enn hitt er það, að eg vildi
setja fram álit mitt á ritum þeim, er
út koma, svo rétt og hlutdrægnislaust,
sem mér er framast unnt. það er auð-
sætt, að eg held mér að ritum þeim,
er koma út á íslenzku og á Islandi,
enn þar fyrir getur verið, ef rúm og
tími leyfir, að eg minnist á rit, sem
koma út ytra á útlendum málum, eink-
um ef eg áliti að þau hefði sérlega
þýðing fyrir ísland eða íslendinga, eða
snerta ísland og íslenzkar bókmentir
að einstöku leyti.
Vér höfum í huga að líta ögn aptur
fyrir oss, og gæta að nokkrum ritum,
sem tilheyra árinu sem leið, og leiða
athuga manna að einstökum þeirra.
Þjóðvinafjelagið heldur áfram ritstörf-
um sínum, og gerir vel; Andvari fyrir
næstliðið ár var gott rit og skemtilegt,
með góðri mynd og æfiágripi Jóns
heitins Guðmundssonar; það var að
eins að því að það var heldur stutt,
Um greinir Jóns Olafssonar (um ráð-
gjafa-ábyrgðarfélög) og Arnljóts Olafs-
sonar (um nokkrar greinir sveitamála)
verð eg að játa, að eg er ekki nógu
vel inni i þeim vfsindum til þess að
geta dæmt um þær til hlítar; mér finn-
ast greinarnar mjög góðar, og efnis-
færsla þeirra ágæt sem von er á eptir
einhverja hina pennafimustu menn, sem
rita á íslenzka tungu. Ritgjörð í>or-
valds Thóroddsens, tim skóla í Svípjóð,
er sem annað frá hans hendi ljóst, lip-
urt, alþýðlegt og fræðandi, og er eigi
efamál, að hann verður hinn alþýðleg-
asti höfundur, sem ritað hefir á íslenzku.
Síðast er ritgjörð utn búnaðarskóla.
Lpsing íslands eptir porvald Thor-
oddsen, Kh. 1881, 98. bls. 8° kostar
kr. 1,00.
Rit þetta er gefið út af hinu íslenzka
Tjóðvinufjelagi, og var það í sannleika
hið mesta þarfaverk, þar sem engi slik
bók var til áður, nema hið stutta ágrip
Halldórs Friðrikssonar, sem var lítið
annað en nafnaregistur. Kver þetta
er að sönnu stutt, en það gefur þó ljóst
og glöggt yfirlit yfir landið í heild
sinni. J>að telur ekki upp hvern ein-
asta fjörð og vík á landinu eins og
sálnaregistur, heldur þvert á móti læt-
ur höfundurinn sér nægja, að telja hina
helztu fjörðu, en ætlar lesandanum, eins
og hver almennilegur landfræðingur,
að finna hina eptir uppdrætti íslands,
því að hann gengur út frá því sem
sjálfsagt er að allir þeir, sem lesa land-
fræðileg rit, lesi þau með landsupp-
dráttum, því að annars fá menn ram-
öfuga hugmynd um mynd og lögun
landanna, og eru þannig litlu nær en
áður. í ritinu er ágætur kafli um
myndan íslands og jarðlagafræði þess,
þó að hann sé stuttur; en þess má
gæta, að í litlu kveri er ekki hægt að
fara nákvæmlega út í allt. Sömuleiðis
er talað um náttúrusögu landsins, eld-
fjöll, dýr, jurtir og steina, og alt upp-
lýst með fróðlegum greinum úr sögu
landsins. í kverinu er og langur kafli
um þjóðina, siðu hennar og háttu, at-
vinnuvegi, menntun o. fl. allt ágætlega
framsett. Vér þurfum eigi að hvetja
landsmenn til að kaupa rit þetta, því
að það hefir þegar fengið sína beztu
viðurkenning með því að kverið hefir
flogið út meðal landsmanna. Uppdrátt-
ur íslands, sem J>jóðvinafélagið gaf út
1880 er ætlaður til að fylgja kveri
þessu, og eptir honum er alhægt að
finna nöfn þau, sem menn vilja finna
en eigi standa f kverinu. Eintóm re-
gistur í kennslubókum eru eigi til ann-
ars en fæla hvern mann frá að líta i
þær; hver skyldi t. d. hafa gaman af
mannkynssögu, sem ekki væri annað
að finna í en tóm nöfn og ártöl, og
þess konar dót, svo sem í gamla Ko-
fod ? Eða hver hefir gaman af að lesa
Riises eða Ingerslevs landafræðisbæk-
ur, sem telja fjarska samvizkusamlega
upp heilar runur af bæjum, og íbúatöl
þeirra upp á tug, en gefa eigi minnstu
hugmynd um, hvernig þjóðháttum, þjóð-
lífi, menntun eða stjórn landanna er
varið ? J>ví er betur, að þessi bókablær
er nú að úreldast og á að eins heima
hjá sumum gamaldags höfundum, sem
að eins hugsa um nöfn og stafi, en
ekki anda eða orð. Eg er nú að kom-
ast út frá efninu; kverið er í stuttu
máii hið ágætasta, en þó vil jeg geta
þess, að nokkrar smávillur hafa læðzt
inn í það, t. d. í menntunarsögulega
kaflanum bls. 82—87, og víðar; en þær
villur eru smálegar og líta út fyrir að
vera prentvillur, því að prófarkalestur
hefir eigi verið vandaður á bókinni,
eða að minnsta kosti er æði mikið af
prentvillum í henni. En þær er auðið
að laga ef kverið verður lagt upp apt-
ur, sem lítur út fyrir að verði bráðlega
gjört.
'Tímarit hins íslenzha bókmentafélags
II, 2.—é.hepti 1881 8°, komútskömmu
fyrir jólin ; í því er mikil ritgjörð eptir
Árna landfógeta Thorsteinsson um lax-
kynjaða fiska og fiskirækt; sú ritgjörð
er fróðlega samin, og hefir margar
góðar vísbendingar að geyma, sem vel
mætti verða að notum ef þeim væri
fylgt. Löng ritgjörð er þar og um
framrœslu, eptir Torfa Bjarnason í Ól-
afsdal, og er hún að sönnu góð og vel
samin, enn allt of löng og margorð.
Langar búskaparhugvekjur eiga ekki
almennilega heima í þessu tímariti, þar
sem bæði er margbúið að rita um það
áður, og svo ætti búnaðarfélögin að
vera fær um að gefa þessi rit út, eigi
siðurnúenn þegar húss- og bústjórnar-
félag suðuramtsins gaf út rit sín kring
nm 1840. f>ess konar ritgjörðir eru
mikið góðar, en mér finnst þær eigi
ekki heima í fræðiriti, sem á að vera
til alþýðlegrar menntunar. J>riðja rit-
gjörðin í heptum þessum er stutt rit-
gjörð um bókmenntir íslendinga á 19.
öld eptir Jónas stúdent Jónasson.
Söngvar og kvæði með premur og
fjórum röddum. Útgefandi: Jónas
Helgason, V. hepti. Reykjavík 1881.
Stórt 8° 60 bls. Kr. 1,00.
J>etta er hið fimmta hepti söngva
þeirra, sem Jónas Helgason hefir gefið
út; eins og allir vita hafa hin fyrri
hepti safns þessa fengið hinar beztu
viðtökur hjá landsmönnum, og jafnan
hefi eg heyrt menn spyrja hvern ann-
an þegar þeir hafa fundizt, sem söng
kenna eða hafa vit á honum: „Skyldi
ekki fara að koma út eitt heptið enn“ ?
Svo hefir margur spurt í áheyrn minni.
í hepti þessu er 21 sönglag, og eru
þau sem í hinum fyrri heptum, hin feg-
urstu; kvæðin eru flest eptir Steingrím
Thorsteinson og er 'á þeim hið sama
snildarbragð sem á öðrum ritum hans.
Landsyfirréttardómur og hæstaréttar-
dómur fyrir árið 1879. Rvík 1881.
55 aura. Hepti þetta er eins og hin
fyrri hepti safns þessa, en þess má