Þjóðólfur - 02.09.1882, Blaðsíða 3

81
gjörð um lánstraust og lánfæri, eptir
síra Arnljót, og getum vér um hana á
öðrum stað 1 blaði þessu. far leggur
hann til, að bezt mundi að stofna hér
banka að eins með iooooo kr. stofnfé,
og skyldi þó bankinn byrja störf sín
þegar er 50000 kr. eru innkomnar. þ>ess-
ar fjárhæðir ætlum vér heldur litlar,
enda séum vér menn fyrir meiru. J>ótt
vér eigi efumst um, að svo lítill banki
gæti fullvel staðizt, þá eru þarfir vorar
svo miklar, að eigi mundi veita af 1
millíón til stofnunarinnar. í frumvarp-
inu er ákveðið, að bankinn skuli vera
seðlabanki, lánbanki og geymslubanki,
og á hann þannið að fullnægja öllum
kröfum. Geymslubanki er í rauninni
sama sem sparisjóður, en með því bank-
inn á að hafa aðsetur sitt í Reykjavík,
virðist óþarft og kostnaðarsamt, að hafa
þar tvo sparisjóði, hvorn við hliðina á
öðrum; ætti því sparisjóðurinní Reykja-
vík að dragast inn í bankann, og væri
það álitlegur viðauki.
Mál þetta er enn eigi rætt og ritað
til hlítar, með því að það er vandamál
mikið og eitt mesta nauðsynjamál lands-
ins. Vér vonum, að alþingismenn og
aðrir góðir menn, er hafa vit og vilja
á, að styðja almennings heill, íhugi
þetta efni betur en gert hefir verið.
Væri óskandi, að lög um stofnum banka
í landinu yrðu samþykkt á næsta þingi
sem líkust frumvarpi nefndarinnar, er
prentað er hér að framan. Breyting-
artillögur síra Arnljóts ætlum vér þó
að ætti að taka inn í lögin.
(Framh. síðar).
Bréf frá sjómanni.
Mörg ár eru liðin síðan því var hreyft
á almennum málfundum, á alþingi ogí
blöðunum, að nauðsyn bæri til að stofna
skóla fyrir sjómenn hér á landi. f>ví
máli hefir of Íítill gaumur verið gefinn,
og nú hin síðustu ár talar enginn um
það. þ>að liggur þó í augum uppi, að
menntun og kunnátta er eigi síður nauðr
synleg á sjó en landi, ekki sizt þar sem
svo hagar til sem hér á landi, er land-
ið er í sjálfu sér kostalítið, en sjórinn
umhverfis það hefir mestan auðinn að
geyma. Útlendingar segja opt, að ís-
lendingar ætti allir að vera sjómenn.
þ>að gæti nú að vísu eigi átt sér stað
eða verið æskilegt, en hitt er víst, að
vér erum enn mjög skammt á veg
komnir í sjómennsku. Arður af sjávar-
útvegi er optast fljótfengnari en af
landbúskap, þó sjávargjöfin sé á hinn
bóginn svipulli. En sjávaraflinn er svip-
ulastur fyrir þá sök, að útvegur vor
nær svo skammt; gangi fiskur eigi á
grunnmið, þá fáum vér engan fisk nema
vér höfum þiljuskip til að leita í djúp-
unum og fylgja fiskigöngunni. En þil-
skipaformenn þurfa að vera menntaðir
menn í sinni grein. þ>á er þiljuskip
koma almennt upp, er seint mun ganga,
nema félagsskapar og samtaka sé neytt,
sjá menn fyrst brýna þörf á sjómanna-
skóla; styður þá hvað annað til fram-
farar: þilskip heimta menntaða sjómenn
og menntaðir sjómenn heimta þilskip.
þ>að er harla leitt, ef segja mætti um
oss íslendinga, að „enginn kunni að
sigla“, og mjög er nú aptur farið þjóð
vorri, er á fyrri öldum sigldi um öll
höf, er þá vóru kunn, og fann jafnvel
nýja heimsálfu, er aðrar þjóðir höfðu
ekkert af að segja. Á þeim öldum
vóru þó sjóferðir landa á millum langt-
um torveldari en nú á tímum; skipin
harla ófullkomin, og sú vísindalegaþekk-
ing, er að farmennsku og siglingum lýt-
ur, því nær engin. En forfeður vora
brast eigi áræði og karlmennsku til
sjóferða. þ>að er það, sem oss helzt
vantar ; vér eigum fáein skip, er vel
má fara á til Noregs og Skotlands. í
fyrra sumar kom snekkja ein frá Nor-
egi til Eyjafjarðar, er var miklu minni
en hákarlaskip Eyfirðinga. Gekk henni
ferðin vel, enda er eigi allt undir því
komið, að skipin sé stór, heldur að þau
sé traust, vel löguð og vel útbúin. Sá
tími hlýtur að koma, þó all-langt verði
þess að bíða, að vér íslendingar förum
landa í milli á vorum eignum skip-
um. f>á er vér flytjum sjálfir á inn-
lendum skipum með innlendum sjó-
mönnum allan varning vorn til útlanda
og kaupum þar aptur nauðsynjavörur
vorar, þá (en eigi fyrri) ,er verzlunin
innlend, þá fyrst rennur ágóði verzlun-
arinnar inn í landið, að svo miklu leyti,
sem unnt er; þá leggst niður öll sú
nýlendu-verzlun og skuldaverzlun, er vér
höfum lengi hlotið að búa við. Að
þessu marki verðum vér að stefna; fyr-
ir þessum framförum verðum vér að
flýta með ráðum og dáð.
Hið fyrsta, sem gera þarf til að ryðja
braut máli þessu, er að koma á fót sjó-
mannaskóla. Um tilhögun og ætlunar-
verk slíks skóla ætla eg eigi að tala
margtíþetta sinn. Kennslan ættibæði
að vera bókleg og verkleg, og þyrfti
einkum að leggja sérstaka stund á sumt
hið verklega, með því að nemendur
mundu að jafnaði vera fákunnandi í
því efni. Tel eg nauðsynlegt, að menn
lærði þar auk hins almenna náms hin-
ar einföldustu reglur fyrir byggingar-
lögun skipa, svo og að sauma og sníða
segl, snúa kaðla, o. s. frv.
þ>ar næst þurfum vér í samlögum
að koma upp haffærum skipum. Sjálf-
sagt er að kaupa skipin frá útlöndum,
fremur en að smíða þau hér ; enginn
hér kann að smíða hafskip, og þótt ís-
leningar geti smiðað slík skip, mundi
miklu dýrara að smíða þau hér en er-
lendis.
kvísla Gyðinganna. Ferðinni er nákvæml.
lýst frá Jerúsalem til Ameríku bæði til lands
og sjávar, undir forustu þeirra Nephi og
Lehi. Síðan komu deilur upp meðal ætt-
kvíslanna og skiptust þeir þá í tvær þjóðir,
er nefnast Nephitar og Lamanitar. Út af
þessu spruttu hin grimmustu stríð og styrj-
aldir, og beið þar fjöldi manna bana. Grófu
þeir valinn í stórköstum, og segir hann
hauga þá, er finnast hingað og þangað á
sléttum Ameríku, vera valköstu þeirra.
Spalding reit sögu sína á biflíumáli, og
byrjar hverja setningu svo : »0g það skeði
svo« eða: »Nú skeði svo að«.
Saga þessi var laglega ritin og í henni
bugmyndaflug mikið, en samt lá hún nokkur
ár hjá þeim prenturunum Lambdin og
Latterson í Pittsburg. Liðu svo mörg ár,
þar til Lambdin fór á höfuðið, og vildi reyna
til að bjarga við fjárþrotum sínum með því
að gefa út einhverja góða bók. Fann hann
Þá »handritið fundna« uppi á hyllu sinni, al-
Þakið í ryki, og fór að lesa það, og þóttist
Þegar hafa fundið ráð til, að bjarga sór við.
^nn áður enn hann gæti komið út bókinni
dó hann, og varð svo ei af útgáfunni að
sinni.
Lambdin átti aldavin, er hét Sidney
Bigdon, og bað hann fyrir ritið að lagfæra
það til prentunar. En er hann dó lá það
hjá Bigdoni þar til löngu síðar að honum
kom til hugar að nota það til þess að græða
á því. Hann þekkti vel á landsmenn sína,
að þeir voru nýjungagjarnir mjög; nú réð
hann af að gefa út handa þeim »handritið
fundna«, eigi sem skáldrit, sem höfundurinn
hafði ætlazt til, heldur sem nýja tniarbók
sem mönnum væri send 1 líkingu við lög-
málsspjöldin forðum á Sinai.
Bigdon vann nú af öllu megni um tíma,
las biflíuna, breytti bók sinni og prédikaði
á hverjum sunnudegi. Hann var reyndar
enginn sérlegur guðfræðingur, en hafði feng-
izt við allt eins og Spalding, verið málaflutn-
ingsmaður, gestgjafi, skrifari, kaupmaður,
veitingaþjónn, blaðstjóri, prédikari og sein-
ast lifað að mestu leyti á sníkjum.
Bigdon er eflaust faðir mormónskunnar,
og höfundur hinnar »gullnu bókar«, nema
hafi Jósep Smith breytt henni í einstöku
stað. það var hægðarleikur fyrir Bigdon að
prédika fyrir mönnum hinar helztu deilu-
greinir, er hann fór um prédikandi, og koma
þeim inn í nýjungagjarna og fáfróða lands-
hornamenn. þeir tóku feginsamlega nýj-
ungunum, og studdi það ekki allítið að út-
breiðslunni. En nú fór Bigdon að heykj-
ast, er hann sá hvað leiða mundi af prett-
um sínum, og hryllti hann við afdrifunum ;
eigi gekk honum sarnt drengskapur til held-
ur æðra, því að hann var huglaus þorpari
og sísmeikur við fangaklefann. Hann hafði
að eins byrjað mormónsku til þess að græða
á því, og nú var honurn um að gjöra, að ná
í annan, er væri honum minni og verri bæði
að viti og mannkostum, svo að skellirnir
skyldi skella á hinum. Nú hitti hann Jósep
Smith, og þóttist þar hafa manninn fundið,
en brást þar bogalistin mjög tilfinnanlega
fyrir sjálfan hann. Bigdon vildi hafa mann,
er í einu væri bæði svikari og bjáni, sér að
verkfæri og þræli. Smith var að sönnu mennt-
unarlaus svikari, enn hann hugsaði sér hátt,
var fullur af dirfsku og andlegu þreki, er
ekkert lét fyrir brjósti brenna. Bigdon