Þjóðólfur - 16.06.1883, Blaðsíða 3

73
Enn á engum liggr þessi skylda jafn
þungt og þeim, sem land elr ríkulega
á fátækt sinni, til að leiða börn sín úr
myrkri fákunnáttu í ljós fróðleiks og
þekkingar. Hvernig Hjaltalín hafi leyst
af hendi skyldu sína með þessari bók,
er nú þegar sýnt nokkurnveginn glögg-
lega. Að kenna eftir henni er að
kenna vitleysu. Hún ætti hvergi að
koma fyrir menntaðra manna sjónir,
allra sízt erlendis. Hún er sú handá-
skömm, og það hlygðunarefni íslenzk-
um bókmenntum, að hún h£eíiI• eldin-
um einum.
P. S. Eg geng að því vísu, að þeir
muni láta til sín heyra, er segja, að
þennan dóm sé ekki að marka, af því,
að hann komi frá óvini Jóns. Jessurn
mönnum svara eg því, að eg skai gefa
þeim krónu fyrir hvert það atriði, sem
þeir sanna, að Jón hafi rétt fyrir'sér í,
þar sem eg segi hann rangt hafa—Jón
sjálfr innibundinn í boðinu — og skal
auglýsa á minn eiginn kostnað í blöð-
unum árangr boðsins.
E. M.
Hæstaréttardómarnir
í laxafriðunarmálunum.
I. Evergirðingamálið.
»Hæstaréttar-advókat Niels Levin-
sen eftir kgl. boði gegn ákærða H.
Th. A. Thomsen«.
[Dómr kveðinn upp i aukaretti Kjósar- og Gull-
bringusýsu 30. desbr. 1879, i tnum ísl. landsyíirrétti
3. maí 1880 og i hæstarétti 8. maí 1883].
Með konungsboði dags. ig. nóvbr.
1880 er hæstarétti veittr myndugleiki
til að taka mál þetta til dómsúrskurð-
ar, þó að máls-efnið skyldi reynast að
nema eigi summa appellabilis.
J>ó að álíta verði, að ákærði sam-
kvæmt konunglegu afsalsbréfi 11. desbr.
1853 hefði rétt til að leggja þvergirð-
ingar í Elliða-ána á nokkru svæði henn-
ar, sem nánara er takmarkað í afsals-
bréfinu, án þess að eigendr jarða þeirra,
er að ánum liggja að ofan, gætu móti
haft—en þannig er úr skorið gagnvart
einum jarðeigandanum með hæstarétt-
ar dómi 16. febr. 1875, — þá hlýtr þó
landsstjórnin að eiga rétt á að heimta
að honum, að hann hlýði banni því
gegn þvergirðingunum, sem 2. gr. inna
síðar útkomnu laga 11. maí 1876 inni-
heldr. Téð lagaboð nær nefnilega með
þeim almennu orðtœkjum, sem í því
eru höfð, einnig til slíks tilfellis, sem
hér er um að rœða ; og til þess, samt
sem áðr að undan taka þetta tilfelli frá
téðum ákvörðunum, brestr nœga heim-
ild ; og skal það í því efni fram tekið,
að sú niðrlags ákvörðun greinarinnar,
sem landsýfirréttardómrinn skírskotar
til, mælir ekki með því, heldr miklu
fremr á móti því, að skilja ákvörðun-
ina á inn þrengra veg; og sama er að
segja um fyrirsögn laganna, er lýsir
því, að það sé tilgangr laganna að friða
laxinn, enda kemr þetta heim við inni-
hald laganna yfir höfuð. Samkvæmt
því, er nú nú var sagt, verðr að álíta,
að ákærði hafi brotið gegn 2. gr. ný-
nefndra laga, og fær hann því eigi hjá
því komizt að verða dœmdr samkv. 7.
gr. laganna í sekt, sem mezt til 10 kr.
og á að falla í hlutaðeigandi sveitarsjóð.
Auk þessa skal hann greiða málskostn-
aðinn, þar á meðal málfœrslulaun þau,
er ákveðin eru í yfirréttar-dóminum.
því dœmist rétt vera:
Hans Theodor August Thomsen
greiði 10 króna sekt til sveitarsjóðs
Seltjarnarnesshrepps. Svo greiðir
hann og málskostnaðinn, þar á með-
al málsfœrslulaun þau, er ákveðin
eru í landsyfirréttardóminum, og í
málsfærslulaun til advókatanna Le-
vinsen’s og Klubien’s fyrir hæsta
rétti 60 kr. til hvors.
II. H.imlamálið.
»Hæstaréttar-advókat Niels Levin-
sen eftir kgl. boði gegn ákærða H.
Th. A. Thomsenci.
[Dómr kveðinn upp í aukarétti Kjósar- og Gull-
bringusýslu 10. októb. 1879, í inum kgl. ísl. lands-
yfirrétti 5. apr. Í880 og í hæstarétti 8. maí 1883].
Með konungsboði dags. 19. nóvbr.
1880 er hæstarétti veittr myndugleiki
til að taka mál þetta til dómsúrskurð-
ar þó að málsefnið skyldi reynast að
nema eigi summa appellabilis.
Með þvi að eftir skýrslum þeim, er
fyrir hæstarétt hafa lagðar verið og
sumar eru útvegaðar síðan landsyfirrétt-
ardómrinn var upp kveðinn, verðr eigi
álitið, að millibilið milli þverrimlanna i
laxakistum ákærða í Elliða-ánni sé eigi
svo stórt, að lax 9 þumlunga að ummáli
geti smogið í gegn, þá verðr við það
að sitja, að ákærði er sýknaðr af kærum
landsstjórnarinnar, eins og líka fallizt
er á ákvæði yfirréttarins um málskostn-
aðinn.
pví dæmist rétt vera:
Dómi landsyfirréttarins skal órask-
að. Advókatarnir Levinsen og Klu-
bien fái í málfœrslulaun fyrir hæsta-
rétti 60 kr. hvor, og greiðist það
af almennafé.
Smáhugvekjnr
um landsmál.
I.
þ>eim, sem annaðhvort hefir setið á
þingi eða veitt nána athygli störfum
alþingis, starfahætti og starfatíma, mun
naumlega blandast hugr um það, að
allmikill hluti af starfstíma þingsins
fer sem næst að forgörðum til einskis
gagns, til mála, sem fyrst eru látin
falla, eftir að þau hafa eytt lÖngum og
dýrmætum tíma, og til mála, sem ekki
verða út kljáð og sum eru svo vaxin,
að þau geta aldrei orðið útkljáð á
þingi voru, svo lengi sem það hefir
eigi lengri starfatíma en nú.
Að því er til fyrra atriðisins kemr,
þá er það að vísu óhjákvæmilegt, eins
á þessu þingi sem öllum öðrum þing-
um í heimi, að mörg mál falli, eftir
að búið er að eyða talsverðum tíma
til þeirra. En hins vegar getr þó
varla vafi á því leikið, að talsvert
mætti spara af tíma með því, að f e 11 a
þegar í stað ýmis mál, sem svo eru
vaxin, að það má vera auðsætt hverj-
um þingmanni, að þau muni þau for-
lög hljóta hvort sem er. Reyndar
getr í stöku tilfellum verið ástæða
til, þó fyrirsjáanlegt sé, að mál fái eigi
framgang á því þingi, að leyfa því
samt að komast sem lengst til um-
ræðna. En þetta á að eins við um
þau mál, er svo eru vaxin, að nýjar
skoðanir eru að ryðja sér til rúms,
sem æskilegt er að komist í hreifingu
og þar við inn í meðvitund manna, af
því að æskilegt er, að hugir manna
og skoðanir þroskist sem fyrst til að
verða móttækilegir fyrir þær, þótt
hins vegar sé rétt, að láta þær ekki
ná löghelgismarki þingsins, fyrri enn
meðvitund inna fremri manna þjóðar-
innar er móttækileg fyrir þær.
En, sem sagt, í fleiri tilfellunum á
hitt sér stað, að réttara væri að fella
í tíma mikið af ómerkilegum smámál-
um, sem auðsjáanlegt er um, að með-
ferð þeirra á þingi getr ekkert ann-
að látið af sér leiða, en að tefja
tímann.
petta er vonandi og óskandi, að
meiri hluti þingmanna sýni í verkinu
nú í ár, því fremr sem þetta, sem hér
hefir sagt verið, mun koma heim við
skoðun flestra þeirra.
J>á er hitt tilfellið, er mál eins og
t. d. landbúnaðarmálið tekr þing eftir
þing upp mikið af beztu kröftum og
tíma þingsins, enda þóttt fyrirsjáanlegt
sé, að það mál getr aldrei orðið út
kljáð á 2 mánaða tíma, sem mikill
partr hlýtr ávalt að lenda af til fjár-
laganna einna saman. J>að er ekki
minsta útsjón til, að því máli verði til
lykta ráðið í ár, ekki einu sinni 1885,
sizt svo að í nokkru lagi sé. Og hver
getr sagt, að þótt það mál taki upp
jafn langan tíma 1883 og 1885 á þingi
eins og það gjörði á þingunum 1879
og 1881 (ekki að tala um, hvern tíma
það þar á undan hefir tekið), þá verði
það við lok þessa kjörtíma (1885) í
nokkru verulegu á framþokaðra skeiði
en það var við byrjun kjörtímans? Sá
galli er nl. á, að allr timinn fer í
nefndarstörf, og nefndin fær ekki
þriðjung þess tíma, er hún þyrfti; svo
er alt i stúfum og molum; hvert þing-
ið rífr það niðr, er hitt bygði upp, og
alt fer í smámola.
Slík meðferð þessa stórmáls virðist því
að eins vera óhagsýnileg eyðsla á tíma
þingsins, er hindrar þingið frá að beita
kröftum sinum til meðhöndlunar þeirra
mála, er líkindi væru annars til, að
ljúka mætti við.
En þetta er landinu ofdýrt, eins og
auðsætt er. Hver 1 mánuðr til einskis
er dýrari en 12 mánuðir til gagns.
J>að er líka dýrt á annan hátt. f>ví að
af naumleik tímans leiðir og að þau störf,
er þingið þó lýkr við að nafninu, verða