Þjóðólfur - 21.07.1883, Síða 1

Þjóðólfur - 21.07.1883, Síða 1
M 29. rJOÐOLFR. XXXV. árg. Reykjavík, Laugardaginn 21. júlí 1883. Alþingisfréttir. iii. (Eftir ísafold). Bænarollan til fjárlag&.-nelnda,nnnav er þannig útlítandi nú sem stendur: Sýslunefnd Arnessýslu og með henni mesti sægur af sýslubúum sækir um »nægilegt« fje úr landssjóði til að brúa þjórsá og Ölvesá, að minnsta kosti Olvesá. ísfirðingar biðja um 10,000 kr. styrk til gufubáts til flutninga um Isafjarðardjúp. þingmaður Dalamanna biður um alveg hið sama handa Breiðfirðingum. Bergsteinn Jónsson frá Kröggúlfsstöð- um biður um styrk til að fara til Noregs og læra þar til hlítar að ala upp lax og silung í ám og vötnum. Ari Egilsson í Minnivogum biður um minnst 1500 kr. til að útvega fyrir hæfileg net, tunnur, salt og ýmisleg nauðsynleg áhöld til síldarveiða á Vogavík og þar í grennd. Síra Matthías Jochumsson sækir um uppgjöf á afgjaldinu í landssjóð frá Odda- prestakalli árin 1882 og 1883. Síra Árni Böðvarsson uppgjafaprestur á Eyri við Skutulsfjörð sækir um 200 kr. styrk á ári 1882 og 1883 í viðbót við eptir- laun sín. Eiríkur prófastur Kúld sækir um upp- gjöf á rentum og afborgun í 5 ár af 3000 kr. láni til Stykkishólmskirkju. Forstöðunefnd Flensborgarskóla sækir um 2400 kr. styrk á ári handa honum, og for- stöðumaður skólans síðan um 300 kr. styrk til að útvega nattúrufræðisleg áhöld til kennslunnar. Sýslunefnd Árnessýslu sækir um 1600 kr. styrk til alþýðuskóla á Eyrarbakka. ' »Ondfirðingar« sækja um 300 kr. styrk á ári til bókasafns og lestrarfjelags á Flateyri. Kr. Ó. þorgrímsson bóksali sækir um 1000 kr. styrk til að gefa út helgidaga- Prjedikanir Helga byskups Thordersens. Jónas Helgason söngkennari sækir um styrk til að gefa út 4-raddaða kóral-bók, og um 4—500 kr. styrk til utanferðar að frama sig í mennt sinni. Björn Kristjánsson söngfræðingur sækir um 800—1000 kr. styrk á ári til að »auka framför í kirkjusöng og útbreiða organsleik hjer á landi«. Sigurður Vigfússon, forngripasafnsvörður, ssekir um 200 kr. launabót. Síra Helgi Sigurðsson á Melum falast eptir að landsjóður kaupi að sjer fyrir 600 kr. um 200 fornmenjagripi, er hann hefur safnað. Eiríkur Magnússon bókavörður og meist- ari í Cambridge sækir um 5400 kr. síyrk til að ná einkarjettartryggingu í helztu löndum Eorðurálfunnar, og í Vesturheimi, fyrir ný- ]u bókaskrárfyrirkomulagi. Benidikt Gröndal sækir um 600 kr. styrk a ari til vísindalegra starfa, svo sem að dýramyndasafni því, er hann hefur unnið að í mörg ár, og til að fullgera mikið rit: lýsing á eðli og háttum Norðurlanda-þjóða frá þvi vjer fyrst höfum sögur af og fram á 13. eða 14. öld. þorvaldur kennari Thoroddsen sækir urn styrk til vísindalegra rannsókna á íslandi, til að vera erlendis til þess að rannsaka bergtegundir og steina, er hann hefir safn- að hjer á landi, og um leið til að fullkomn- ast í ýmsum greinum jarðfræðinnar. Landlæknirinn sækir um 500 kr. styrk handa sjer og þrem hjeraðslæknum hverj- Utn fyrir sig til að ferðast á hinn almenna læknafund, sem verður haldinn að sumri í Khöfn. Hann stingur enn fremur upp á að stofna 3 ný læknishjeruð: á Seyðisfirði, í Dalasýslu og á Akranesi, en til vara að veitt sje fje til að koma því á, að praktiserandi læknar setjist að þar sem þess er þörf, 800 kr. handa hverju sveitarfjelagi, sem ábyrgist lækninum annað eins í viðbót í tekjur. Um háskölastofnunqrmáUð urðu miklar umræður við 1. umræðu í neðri deild. þetta er ágrip af því sem Benidikt Sveinsson sagði: Mótstöðumenn ís- lenzkrar lagakennslu koma fyrst með þá mótbáru, að Islendingar purfi hennar ekki, af því að þeir hafi Khafnarháskóla og næga lagakennslu þar. þetta er eðlileg viðbára frá Dana sjónarmiði skoðað. þeir vilja og hafa lengi viljað ýta burt hinum fornu íslenzku lögum og koma dönskum að í þeirra stað, því hverjum þykir sinn fugl fagur, eins og líka mikið mælir með því frá þeirra sjónarmiði, að ein lög gangi yfir bæði löndin, Island og Danmörk; til að ná þeim tilgangi er háskólakennslan í Khöfn auðvitað ágæt. Lagakennsla er raunar ekki annað en að sýna hið innra lögmál þjóð- lífsins; lögin eru að eins hinn ytri buningur þess. En er þá sú lagakennsla holl íslend- ingum, sem leitast við að flytja danska eða erlenda rjettarmeðvitund inn í landið ? þingmenn kannast við, að viðureign vor við náttúruna í smáu sem stóru og á lægstu stigum krefur þekkingu og vísdóm ; þess vegna eru skólarnir settir, barnaskólar, bún- aðarskólar, bændaskólar, o. s. frv. En geta menn látið sjer þá detta í hug að eigi þurfi á miklu hærra stigi tilsvarandi vfsdóms til þess að setja lög og taka þátt í stjórn landsins ? þingmönnum er fullkunnugt, að rjettarmeðvitundin er næsta óglögg meðal alþýðu. Lögin eru að kalla má hulinn fjársjóð- ur, þarsem þau ættu að vera jafn skýr fyrir hverjum manni eins og náttúrunnar opna bók, enda voru þau svo í fornöld. Onnur mótbáran gegn íslenzkri laga- kennslu er þannig : íslendingar mega ekki fá innlenda lagakennslu, vegna þess að hún verður þeim skaðleg. þeir fara þá á mis við hinn almenna vlsindalega straum, sem þeir njóta góðs af í Khöfn. f>að er satt, hann snertir Khöfn, en ekki er Khöfn að- alaðsetur hins sanna, almenna vísindalega straums; hann nemur þar máske staðar í svipinn, rjett eins og þegar kríá sezt á stein. íslendingar geta sótt til hans nær sjer, til Skotlands, Englands, Norvegs. Já, sleppum þessum almenna vísindalega straum. En eins og frá hinum íslenzku þjóðháttum kemur gagnstraumur móti hin- um dönsku þjóðar- og staðháttum, eins kem- ur hjer fram vísindalegur gagnStraumur af norrænum rótum runninn, og má jeg þá spyrja : er ekki uppspretta þessa straums miklu fremur á Islandi en í Danmörku ? þá kemur þriðja viðbáran, sú, að hjer vanti menn til að kenna lög. þettá er og rjett frá sjónarmiði hinnar dönsku stjórnar. En af hverju vantar þá ? Af því, að ekki eí öðrum til að dreifa til slíkra hluta en þeim, er numið hafa lög við Khafnar-há- skóla, en þar hafa kennararnir játað af- dráttarlaust og hreinskilnislega, að þeir geti alls ekki kennt íslenzk lög. En reynsl- an sýnir og sannar, að það eru ekki vís- indamennirnir, sem skapa vísindastofnun- ina, heldur skapar stofnunin vísindamenn- ina. Líf hvers einstaks er of stutt, of van- máttugt til að skapa heila vísindakeðju: hún myndast mann fram af manni. það eru þannig hinar vísindalegu stofnanir, sem sjálfar mynda kennara: þetta er reynsla allra háskóla. Loks er hin fjórða viðbára frá stjórnarinnar hálfu og hennar fylgismanna, — og það var eina viðbáran 1879 — að oss vanti fje til að koma slíkri stofnun á fót sem þeirri er hjer ræðir um. f>að er dálagleg viðbára. Yjer eigum fje hjá Dönum, en þeir eigi hjá oss. Óg situr það þá á skuldunaut að segja við sinn lánardrottinn : það er ekki að hugsa til fyrir þig, lagsmaður, að ráðast í þetta, sem þjer leikur svo mikill hugur á; þig vantar fje til þess. þar á ofan er þetta um fjesfcortinn blátt áfram ósatt, eptir fjárhag landsins nú um stundir. Enda er líka merkilegt, að áður, á undan fjárskiln- aðinum við Danmörku, var þessi ástæða aldrei nefnd á nafn ; þá var bara hiklaust heimtað fje úr ríkissjóði til lagaskólans. »Gáum að því, hve mikið það kostar, að láta syni landsins sigla til Khafnar; jeg hefi sýnt það ljóslega í hitt eð fyrra í ræðu minni þá. Gáum enn fremur að, hve dýrkeipt oss verður hið pólitiska ástand í landinu, sem kemur fram við það, að við verðum að sætta oss við það, að lagamenn vorir fá einungis þekkingu á útíendum lögum. Ef löggjöf þingsins á að blessast fyrir alda og óborna, þá verður hún að styðjast við vísindalega rannsókn á íslenzk- um lögum og sögu landsins að fornu og nýju. Tjón það, sem landið bíður við þenn- an þekkingarskort, verður eigi metið í pen- inga. Jii, það er harðœrið, segja menn má- ske. Ef það er alvarleg skoðun einhvers í þessum sal, að eigi megi taka af fje lands- ins vegna þess, þávil jeg hughreysta þá með með því, að það er ómögulegt að fje verði lagt til þessarar stofnunar á fyrra ári fjár- hagstímabilsins, er í hönd fer, þó að allt gangi sem greiðast og bezt um samþykkt frv. af hendi stjórnar og konungs. Er nokkur svo lítilsigldur að hann hyggi að það verði óbærilegur kostnaður? Sje svo, þá vil jeg segja »0, þjer lítiltrúaðir !« Einn einasti þerridagur á sumri, einn hlákudag- ur á vetri, einn afladagur gefur landinu meira fje en þessu nemur, að jeg ekki tali um hve margfalt meira fje mætti spara í ótal greinum. það getur enginn þingmaður verið þekktur fyrir að koma með slíka við- báru í öðru eins máli og þessu. Að endingu vil jeg tala fáein orð viðvíkj- andi orðinu háskóli. Orðið þykir eitthvað svo stórkostlegt. En hvernig vilja menn sýna mjer og sanna, að þessi hugmynd sje svo hræðileg. í háskólanafninu liggur að eins vísindaleg jafnrjettishugmynd gagnvart frændum vorum í Danmörku og gagnvart hverri annari þjóð, sem vill heita og vera þingfrjáls þjóð. þessi vísindalega jafnrjettishugmynd er sameinuð og samtvinnuð við hugmyndina um hið pólitiska jafnrjetti gágnvart frænd- um vorum í Danmörku. þessi jafnrjettis- hugmynd er, þvi fer betur, eigi óþekkt á Islandi; mynd þess Islendings er hangir hjer í salnum, getur minnt oss á hana. Og þar sem jeg minntist þessa manns, hins ógleym- anlega vinar míns Jóns Sigurðssonar, þá vil jeg segja þm. hvað mjerfló í huga þegar jeg fyrst leit minnisvarða hans. Jeg óskaði þá, að auk hins veglega minnisvarða, sem honum er reistur af steini af löndum hans, yrði honum ^reistur annar minnisvarði í hjarta hvers Islendings: Sá minnisvarði, að hver og einn af,oss hugsaði um Island eins og hann, vildi íslandi eins og hann, elskaði ísland eins og hann! Og mætti hin liðna hetja nú líta upp vir gröf sinni, þá mundi hann engu fagna meir en því, að sjá að

x

Þjóðólfur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.