Þjóðólfur - 10.05.1884, Blaðsíða 2

70
Fyrir það fyrsta lít ég svo á, að stjórn
vor þurfi eigi að skoðast sem fjandlegt afl
gégn öllum breytingum á stjórnarskrá vorri.
þvert móti er ég þess fullviss, að hún eins
vel og þú og ég, vill það, er hún hyggr oss
fyrir beztu. Hagsmunir hennar eru eigi
andstæðir hagsmunum þjóðar vorrar; þvert
á móti mun inn sanni hagr beggja fara
saman. Yér eigum því ekki að búast við
tómri aftrhaldssemi og þverhöfðaskap af
stjórn vorri, heldr vil ég bera fult traust til
hennar um það, að hún sé svo skyni gædd,
að það megi sannfæra hana um, hvað okkr
sé þarflegt.
Og eitt er víst, að herra Nellemann verðr
ekki eilífr í sessi sem Islands-ráðgjafi, og
eins hitt, að líklegt er, að ekki líði mjög
mörg ár úr þessu þar til vinstri menn kom-
ast til valda í Danmörku, og með því, að
þingræðisreglan en eitt ið fyrsta af þeim
kröfum, er þeir gjöra til góðrar stjórnar,
þá má telja víst, að ráðgjafi af þeirn flokki
gæti ekki verið þektr fyrir að neita oss um
að viðrkenna þessa reglu hjá oss.
Auk þessa má að minsta kosti telja það
líklegt, að skýr og staðföst krafa frá vorri
hálfu um þingræði og takmörkun á synjun-
arvaldi konungs mundi verða hverjum ráð-
gjafa stérkasta aðhald til þess, áð fara sem
varlegast í, að telja konung á að beita synj-
unarvaldi sínu.
Og sjeum vér þess fulltrúa, að þessi eða
hver önnur endrbót á stjórnarskránni eigi
við sannleik og rétt að styðjast, — að mál-
staðr vor sé góðr, — þá eigum vér að halda
þeim endrbótum fram með alvöru og ein-
beitni, og vera þess fulltrúa, að sannleikr-
inn er svo sigrsælt afl, að sé drenglega og
dyggilega undir hans merkjum barizt, svo
er sigrinn ávalt vís fyrr eða síðar,
En ef stjórnin til lengdar reynist alveg
ósveigjanleg til þess, að ganga að takmörk-
un á neitunarvaldinu, þá liggr, ef til vill,
næst, að fara fyrst fram á annað skipulag,
en það er, að fá hér jarl í landshöfðingja
stað, þann er staðfest géti í umboði konungs
öll önnur lögen stjórnarskrárbreytingar; því
að það mun sannast, að jarl, sem hér sitr á
landi, mun ávalt í framkvæmdinni verða
sparneytnari á synjunarvaldinu, heldr en
konungr og ráðgjafastjórn fyrir utan landið.
Má vera, að það yrði praktískast að fara
þcssu fram, eins og nú stendr. En eins og
nú gengr, er ekki lengr við unandi að gangi;
því að það er engin mynd á því, að láta al-
þingi vera eins konar leikbrúðu, sem kon-
ungvaldið sviftir allri þýðingu með því að
taka lítið sem ekki tillit til alvarlegustu
starfa þess og tillagna.
Og þetta verða landsménn að láta stjórn-
ina sjá að þeir finni.
það líðr nú undir fardaga, Forsjáll minn
á Hurðarbaki. þú ættir nú að flytja bú-
ferlum í vor, og reisa bú í Dagsbirtu; væri
þá réttast að þú skiftir um nafn um leið og
skírðist Einarðr. þinri vinr.
Gamli þjóðólfr.
Fríkyrkjusöfnuðrinn í Rcyðarfirði.
I.
það mun hafa vakið talsverða athygli hér
á landi, þegar svo að svo segja heill söfn-
uðr sagði sig fyrir 3 árum úr lögum við rík-
iskyrkjuna. Flestir voru forviða, og fæstir
skildu, hvað hér var um að vera. Margir
yptu öxlum, ætluðu að þetta væri uppþot
eitt eða dutlungar, að eins sprottið af per-'
sónulegnm hvötum, og mundi hetyfingin öll
hjaðna brátt út aftr.
Ménn gættu þess ekki, að þó að ytri at-
vik kæmu hreyfingu þessari á stað, þá var
hún þó bygð á því, að söfnuðrinn í Reyðar-
firði hafði gjörsamlega aðra skoðun á kristi-
legu frelsi, heldr en þá, sem drotnaði hér
og drotnar enn hjá landsstjórninni. Reyð-
firðingar voru sannfærðir um, að söfnuðrinn
hafi sama eðlisrétt til sjálfstjórnar í sínum
málum, eins og þjóðfélagið hefir í verald-
legum efnum. þeir voru sannfærðir um, að
þetta væri hollast; það mundi vekja og
glæða siðferðislega ábyrgðartilfinning safn-
aðarlimanna. þeir voru sannfærðir um, að
síðfengin yrði bót á gjörræði því, sem menn
þóttust kenna í ýmsri kyrkjustjórn að einu
leyti (sbr. framkvæmdina á 7. gr. í safnað-
arstjórnarlögunum), og agaleysi og óreglu
þeirri, sem hins vegar fór átölulaust í vöxt í
prestastétt vorri, nema því að eins að söfn-
uðirnir tækju sjálfir í taumana, og þyldu
hvorki kyrkjustjórninni gjörræði í veitingum
brauða né héldr eftirlitsleysi méð prestum.
þégar því veitingarvaldið veiti Reyðar-
fjarðarkall gömlum presti, sem engan veginn
var fær um að þjóna því, og sem þar að
auki er altalað um, að hafi svo mjög sem
verða mátti vanrækt eitt aðalskylduverk
sitt því nær alla sína prestskapartíð, að
hann hafi jafnvel látið líða tugi ára án þess
að húsvitja í sóknum sínum — þá þótti
Reyðfirðingum tími til kominn, að segja
skilið við stjórn þjóðkyrkjunnar, og þuð
gjörðu þeir með því, að tilkynna hlutaðeig-
andi presti, að þeir segðu sig lit úr þjóð-
kyrkjunni.
Að vísu hafa nú ýmsir sérvitringar, sem
ekkert vit hafa á, hvað þeir tala um, og sem
ekki þekkja viðrkendan skilning ákvarðan-
anna um þjóðkyrkju og önnur kyrkjufélög,
en þykir mætust sín eigin fáfræði og sér-
vizka, viljað halda því fram, að menn gœtu
ekki sagt sig úr þjóðkyrkjunni, nema með
því að kasta trúnni.
Til svars slíkum hégóma er nóg að geta
þess, að greinar þær í stjórnarskrá vorri,
er þar að lúta (45., 46. og 47.), eru orðréttar
þýðingar af tilsvarandi greinum )3., 76. og
79.) í grundvallarlögum Dana. En nú eru
bæði iögfrœðingarnir, umboðsvaldið og löggj af-
arvaldið þarí landi fyrir löngu samdómaum,
að menn geti vel verið evangelisk-lúthersk-
ir og þó staðið fyrir utan þjóðkirkjuna ;
sbr. t. d. lög 7. júní 1873. þetta er og
kent við háskólann : »Dette indlyser klart
nok af den Omstændighed, at Personer kunne
udtrœde af Folkekirken og dog vedblive at
vcere evangelisk-lutherske kristne. Derfor
kunne ogsaa evangelisk-lutherske Menighed-
er danne sig med Hjemmel i den citeróde
Grundlovsforskrift« (§76)—þ. e. : #þetta er
full-auðsætt^af því, að menn geta sagt sig úr
þgóðkyrkjunni og þó verið eftir sem áðr
evangelisk-lutherskir kristnir menn. Fyrir
því geta einnig evangelisk-lutherskir söfnuðir
myndazt með heimild inna tilvitnuðu grund-
vallarlaga-fyrirmæla »(76. gr.) —segir próf.
H. Matzen á 259. bls. í 3. bindi af »Dansk
Statsforfatningsret* (Kmh. 1883); en þessi
76. gr. grundvallarlaganna er alveg sam-
hljóða 46. gr. stjórnarskrár vorrar.
II.
Sém dæmi þess, hve sorglegum misskiln-
ingi frelsishreyfingar í kyrkjunni eigaaðmæta
hér á landi má taka bréf það, er byskup þjóð-
kyrkjunnar hér á landi sendi söfnuði þessum,
semekki var lengiíþjóðkyrkjunni ogþví ekki
heyrði undir byskupsins vald né umdæmi.
Bréfið hljóðar svona :
Pjctl’ biskup Pétrsson sendir söfnuð-
inum í Hólmabrauði kveðju guðs
og sína !
Mér hefir verið mikil raun að því að
spyrja, hve bágar viðtökur prófastr síra
Daniel Halldórsson, sem af Hans Hátign
konungi vorum allrainildilegast er skipaðr
sóknarprestr í Hólmabrauði, hefir fengið
hjá yðr síðan hann flutti austr til yðar
að þessu brauði sínu.
það má óhætt fullyrða, að þar sem orð-
ið hefir tilrætt um þetta mál, hefir mælzt
illa fyrir aðferð yðar, og skal ég í því til-
liti einungis benda yðr á ávarp það, sem
héraðsfundr Suðrmúlasýslu sendi yðr næst-
liðið sumar og hvatti yðr til að láta af
fyrirtekt yðar og aðhyllast þennan merkis-
prest. Aðferð yðar hlýtr líka alstaðar að
mælast illa fyrir, hvort heldr litið er til
þess, að þér þannig óhlýðnizt boði Kon-
ungs vors, eða til hins, hvílíkr ágætis- og
sómamaðr prófastr síra Daníel er. því
má nærri geta, að jafnskyldurækinn og
samvizkusaman prest hlýtr að taka það
sárt að verða fyrir óvild og kala sóknar-
barna sinna, án þess að hafa nokkuð til
saka unnið nema það, að hann í fullu
lagaleyfi sótti um þetta brauð 1 þeirri von,