Þjóðólfur - 28.06.1884, Blaðsíða 1

Kemr út á laugard.morgna.
Verð árg. (50 arka ( 4 kr.
(erlendis 5 kr.). Borgist fyrir
«5- júlí.
— —————
XXXVI. árg.
PJÓÐÓLFR.
Uppsögn (skrifl.) bundin við
áramót, ógild nema komi til
útg. fyrir I. október.
Reykjavík, laugardaginn 28. júní 1884.
M 25
Skattr af ábúð og lausafé.
Eftir
ÖCafofon.
Á alþingi síðasta bar ég upp frumvarp um
sfnám ábúðarskatts og lausafjár, en setja í
stað hans útflutningstoll á landvarningi,
8vo sem ull, kjöti, tólg, gærum, sauðfé,
hrossum, dúni og fiðri. f>ótt málinu væri
Vel tekið af ýmsum þingmönnum, og engu
síðr af landshöfðingja, þá var auðsætt, að
málið kom of flatt upp á þingmenn; þeir
voru því um of ókunnir og málið sjálft var
heldr eigi nægilega undir búið. Fyrir því
fór sem fór, að málið druknaði hjá nefndinni
í brennivínstolli, og brennivínstollrinn gaf
að síðustu upp öndina eftir margar svifting-
ar í höndúm vina og óvina.
Síðan hefir málinu eigi hreyft verið í blöð-
unum; en sama er og að segja um flest af
þingmálum vorum. Ég hygg nú að mál
þetta só eitt af hinum merkari þingmálum,
og sama hafa margir sagt mér, þeir er ég
hefi tal við átt. jþetta ætla ég og að flestir
landsmenn játa muni, ef þeir sjá og sann-
færast um, að skattr þessi sé mjög ójafnlegr
eðr miklu þýngri en aðrir skattar vorir sam-
kynja, einkum á fátæklingum, og að hann
standi einkanlega landbúnaði vorum mjög
fýrir þrifum. En hitt vona ég að flestir sjái
og finni, að mjög er örðugt að heimta skatt
þenna, og mikil vandkvæði eru á að greiða
hann af hendi. Ójöfnuð skattsins skal óg
uú leitast við að sýna.
Skattr er tvens konar eftir hinum nýju
skattalögum vorum lá. desbr. 1877. það
er; 1., tekjuskattr af eign eðr eignarskattr,
2., tekjuskattr af atvinnu eðr' atvinnu-
®kattr. Eignarskattrinn er lagðr á landeign
alla 0g ú, hús öll, þau er eigi fylgja bygðum
olum. En atvinnuskattrinn liggr á afnot-
um jarða, á öllu tíundskyldu lausafó og allri
atvinnu annari. Monn mega eigi láta það
Wekkja sig í þessu efni, að lagaboðin 14.
desbr. 1877 eru þrjú, og að eitt þeirra hljóð-
ar um ábúðarskatt og lausafjár, annað um
husaskatt 0g hið þriðja um tekjuskatt, því
ja us jótt sem menn játa, að búskapr á jörð-
um og við tíundskylt lausafó sé atvinnu-
egr, eðr að landbúnaSrinn og sjávarútvegr-
n, er nota jarðir og hið tíundskylda lausa-
le, sé atvinnuvegir, eðr réttara sagt aðal-
atvinnuvegir landsmanna, þá verða menn
og þegar að játa, að atvinnuskattr sé með
réttu skattr sá, er þeir gróiða af þessum bú-
skap sínum. Nafnið eitt breytir eigi eðli
hlutarins. Fyrir því er það víst, að «húsa-
skattr* er hið sama sem tekjuskattr af hús-
eign. Engu sfðr er það víst, að «skattr af
af ábúð og lausafó», er liggr því nær ein-
göngu á landbúnaði og sjávarútvegi, er als
ekki annað 1 sjálfu sér en atvinnuskattr á
þessum tveim aðalbjargræðisvegum lands-
ins. Eðr hvað ætti ábúðarskattrinn og lausa-
fjárskattrinu þá að vera, ef hann er eigi at-
vinnuskattr ? Úr þvf getr enginn maðr
leyst með nokkru viti, að ætlun minni. Af
þessum rökum hygg ég mér só óhætt að telja
ábúðarskattinn og lausafjárskattinn sem at-
vinnuskatt á öllum þeim mönnum, er búa
á landi virtu til hundraða og við tíundskylt
lausafé.
Nú er þá að bera ábúðarskattinn og lausa-
fjárskattinn saman við skattinn af annari
atvinnu, samkvæmt tekjuskattslögunum 14.
besbr. 1877, 4.—7. gr., og reglugjörð lands-
höfðingjahanda skattanefndum 15.maíl878
við 7. gr. Atvinnuskattrinn er greiddr af
árságóða atvinnunnar. Árságóðann af búi
manns má finna eftir skattreglum þessum
á þann hátt, að telja ársábatann allan af
búinu að tilkostnaði frá dregnum. Ef bú-
andinn hefir til uppskrift af öllum eignum
búsins, þeim er hann hafir undir hendi, bæði
í lifandi og dauðu, og gjörir uppskrift þessa
ár hvert, þá getr hann þegar fundið, hvort
hann tapað hefir eða grætt það og það ár,
er um er að ræða. Með ábata skal hann
telja hvern þann eyri, er hanu af búskapar-
arði sínum auðgar bú sitt um, svo í lifandi
sem í dauðu, eðr hefir til að kaupa fyrir
eitthvað annað eðr að lúka skuld sína með.
þar við á hann að leggja, ef hann grætt hefir
það árið, en frá tapi sínu að draga, ef hann
tapað hofir, fæði sitt og klæði, svo og konu
sinnar og annara. vandamanna, þeirra er
eigi vinna svo stöðugt að búi hans, að kaupi
og fæði nemi, svo og alt það annað, er hann
kostar það ár til sín sjálfs eðr þeirra. Tekju-
hæð sú, er hér af verðr, er búsarðr hans.
Aftr á móti skal til kostnaðar telja lagavöxtu
af allri innstæðu búsins, hvort er bóndinn
á hana sjálfr eðr hann býr við skuldafé, svo
og fyrir fyrningu búshluta og slit. Enn
fremur ofanálag á hús öll, hvort þau eru
jarðarhús, álagshús eðr sórstök eign, nema
húsbóndinn búi sjálfr með skuldaliði sínu í
húsi sér, þá skal enga leigu meta af því
húsi. Svo skal og til kostnaðar telja fæði og
kaup vinnumanna og annara verkmanna, og
annan kostnað til viðrhalds búinu, svo sem
ljós, smáviðgjörðir o. s. frv., svo og öll
skyldugjöld af búinu. Nú sem búið er að
finna, hve mikið tekjurnar og það, er með
tekjum skal telja, hafa fram yfir tilkostnað
allan, þá skal fleygja burt einu þúsundi kr.
af ágóðanum eðr yfirtekjunum, með því að
engan atvinnuskatt skal af þessum ágóða
lúka, heldr má svo álíta, sem þessi eina
þúsund ágóðans sé lögð á borð húsbóndans
og handa skuldaliði hans. Af næstu þús-
undinni skal greiða 1 af 100 hverju.
Nú er að meta upphæð ábúðarskattsins
og lausafjárskattsins til samans. Ef lausa-
fjáreign landsmanna er í meðallagi mikil,
mun láta nærri að lausafjárhundruðín í
landinu sóu þriðjungi færri en jarðarhundr-
uðin. En þá er og víst, að hinir fátækari
búendr hafi að meðaltali eigi meira lausa-
fé en til helmínga á við ábúðarhundruðin.
Skattrinn á hverju lausafjárhundraði er nú
1 alin og á jarðarhundraðinu £ álnar, og á
tveim jarðarhdr. £ al. Kemr þá 1| al. að
meðaltali á hvort lausafjárhdr. hjá hinum
fátækari búenudm, en lf al. (1 hdr. laus-
fó og 1J ábúðarhdr.) á meðalbúendr upp og
ofan. Ef vér nú gjörum 55 aura í með-
alalin, verðr hinn samlagði ábúðar- og lausa-
fjárskattr, það er atvinnuskattrinn, á hinn
fátækari ábúanda 99 aurar af hverju lausa-
fjárhundraði, þótt hann sjálfur eigi ekki eitt
einasta, en 88 aurar á meðalábúanda. Ef
nú skip eru frátalin, er lausafjárhundraðið
frá 80 kr. til 200 kr. virði; en »ð meðaltali
um 125 kr. eðr rúmlega það. Hvör er nú
jöfnuðrinn á þessum samlagningsskatti og
öðrum atvinnuskatti ? Hinn samlagði ábúð-
ar- og lausafjárskattr á 125 kr. í (stofnfé eðr
innstœðu) (Capítal) fátæklíngsins er jafnhár
atvinnuskattinum af 1149 kr. í ágóða eðr af
tekjum (Revenue) kaupmannsins, gestgjaf-
ans, lyfsalans, iðnstjórans, embættismanns-
ins o. s. frv. Misjöfnuðrinn eðr ójöfnuðrinn
á þessum atvinnuskatti ábúenda og annara
atvinnumanna er í raun réttri ómetandi,
með því að auðsætt er, að allr þorri bænda
mundu engan skatt gjalda, ef atvinnuskattr-
inn væri lagðr á þá eftir hinuui sömu lög-