Þjóðólfur - 12.07.1884, Blaðsíða 2

106
fögr, síðan amtmannaembættin voru hér
fyrst stofnuð, en það var einmitt um sama
leyti sem stjórn íslenzkra mála komst al-
gjörlega í hendr inna dönsku stjórnarráða.
J>að mun því naumast hafa verið ófyrir-
synju, heldr sannleiki að fullum líkindum,
þegar inn fjórði konungkjömi þingmaðr
sagði á síðasta þingi: »Enda era ekki aðr-
ir skipaðir í amtmannaembættin, en þeir,
sem hafa sérstakt traust stjórnarinnar1*.
þegar þannig allar ástæður eru íhugaðar,
þá ræðr að líkindum, að stjórnin og hennar
sinnar vilji sem stendr halda í amtmanna-
embættin. En þar með er ekki sagt, að
stjórnin og hennar fylgifiskar héldu eins fast
í þau, ef allt stjórnarfyrirkomulagið væri
öðruvísi.
f>ótt ég væri sjálfr með því að afnema
amtmannaembættin, þá þótti mér helzt til
margir leggja alt of mikla áherzlu á fjár-
spamað þann, er af því mundi leiða. Mín
aðalástæða var als ekki ímyndaðr fjársparn-
aðr, heldr hitt fremr, að með stofnun fjórð-
ungsráða, er fjölmennari væri af kosnum
fulltrúum, mundi fjórðungastjórnin verða
miklu sjálfstæðari og notasælli, heldr en nú
á sér stað. En þá hefði líka helzt þurft
að ákveðaformenskufjórðungsráðanna nokk-
uð öðruvísi og verksvið þeirra nokkuð glögg-
vara, en gjört var á síðasta þingi.
Ég sé nú vel, að sú tilhögun; sem ég
hafði helzt fyrir augum, mundi ekki verða
kostnaðarminni, heldr jafnvel fullt svo kostn-
aðarsöm, eins og sú, sem nú á sér stað. En
að koma fram með mína hugmynd í heilu
líku innan um allar þær sparnaðar-ræður,
sem frarp komu á þinginu, hélt ég mundi
verða til eintóms hneykslis, og ekki til ann-
ars en að koma glundroða á málið, fá mót-
stöðumönnum vorum vopn í hendr, en veikja
hugdirfð minna liða2. Ég þagði því aðsvo
komnu ogfylgdi straumnum, en gat þess við
3. umræðu, að það væru ekki allir þeirra,
sem framfylgdu afnámi amt.emb., sem
gjörðu þetta kostnaðarins vegna, heldr til
þess að fá frjálsari og óbrotnari stjóra í
fjórðungunnm, og þótt kostnaðrinn við fjórð-
ungsráð yrði ef til vill nokkru meiri en
sumir virtust hafa hugsað sér hann, þá varð
ég að ætla, að flestir mundu nokkuð vilja
til vinna að fá frjálsari og sjálfstæðari stjórn
í öllum fjórðungsmálum. f>á vakti það og
2 „Fagurt galaði fuglinn sá“ —ogvissi líka hvað
hann söng. liitstj.
2) Vér erum þeirrar skoðunar, að maðr ætti al-
drei að hika við að segja það, sem maðr hyggr
satt og rótt, án þess að óttast, að slfku verði mis-
beitt sem vopni móti manni, og ekki heldr á maðr
að dylja fylgismenn sína sannleikans, því standist
þeir hann ekki eða skilji, þá er þéirra fylgi lftils
vert. Ritstj.
i
fyrir mér, að ef þaðtækist, að afnetna amt.-
emb. og koma fjórðungsráðunum á stofn,
þótt ófullkomin yrðu í fyrstu, þá mundi
fyrirkomulag þeirra innan skams verða
endrbætt og komið í það horf, sem reynzlan
sýndi fram á að hagfeldast yrði.
En þegar ég hugsaði um þessa breyting
á fyrirkomulagi umboðsvaldsins, sem leiða
hlaut af afnámi amt.emb., þá hugsaði ég
mér hana jafnan í sambandi við breyting á
allri umboðsstjórninni yfir höfuð, og verð ég
að játa, að þegar rætt var um breytingar
á stjórnarskránni, þá þótti mér þar farið
alt of skamt. Ég sá það að sönnu, að
breytingar frumvarpsins miðuðu til tals-
verðra bóta, yrði þeim framgengt, einkum
í því er landshöfðingi fengi fullkomið ráð-
gjafavald með fullri ábyrgð fyrir alþingi, því
þá mundi síðr hætt við að danskir ráðgjaf-
ar og danskt þing hefði áhrif á hann oss
til tjóns; en þá var eftir að vita, hvort skrif-
stofustjórar hans mundu ekki með tímanum
verða ofrlítið sýnishorn af ábyrgðarlausum
amtmönnum. Og hvað kostnaðinn snertir,
þá er hætt við, þótt hann yrði sem minnstr
í fyrstu, að hann kynni að aukast smátt og
smátt. Mundi það og ekki þykja vafnings-
samtmeðtímanumog þunglammalegt aðhafa
öll mál landsins á einni skrifstofu? þá er og á
það að líta, að ef einn maðr á að standa fyrir
öllum stjóraarmálum landsins með fullri
ábyrgð fyrir konungi og alþingi, þá er það
hugsanlegt, ef ábyrgðin annars þýðir nokk-
uð, að hann hljóti endr og sinnum frá að
fara og konugr að setja annan í hans stað,
ef hann ekki til langframa getr komið sér
saman við þingið í einhverju aðalmáli, þótt
samkomulag hans við þingið sé gott í öðr-
um máhim, og að svona geti það gengið koll
af kolli, svo landið fengi dálítinn hóp af
eptirlauna-ráðg j öf um.
Mundi þá ekki vera nær, að skifta mál-
unum þegar í upphafi í fleiri staði eftir eðli
þeirra og hafa sinn mann fyrir hverri deild
með fullri ábyrgð fyrir þinginu á stjórn
þeirra mála, sem undir hann lægju, eins og
víðast mun viðgangast í þingfrjálsum lönd-
um? f>á væri meiri líkindi til, að hver þeirra
gæti komið sér saman við þingið, þegar hann
hefði ekki um að fjalla nema sérstök mál
sinnar deildar; enda mundi þá og málun-
um betr stjórnað heldr en ef einn maðr
hefði á hendi stjórn þeirra allra. Ég fyrir
mitt leyti vildi ekki eiga að vera bæði prestr,
sýslumaðr og umboðsmaðr og eiga að leysa
öll þessi embætti eins vel af hendi eins og
ég kynni að geta af hendi leyst eitthvert
einstakt þeirra.
Vestan um haf.
Kveðja til Norðmanna.
(Eftir ,,ísafold“).
-—--.A/WWV^A^ ■ ■
Austan um haf
ofrarðu hdtt þínum geislandi staf
fagra frelsisdis
feigð er þjer ei vís —
hátt yfir Dofra nú Herföður hlœr
og hýrar eru Freyja þá og Saga
og bárurnar glymja og brosir við sœr
því bjarta heyrum vjer um frelsis daga
Vestur um ver
þar vesöld og þrœlkanin eintóm er
fagra frelsisdís
feigð er þar þjer vís—
þar eru svvpur og þar eru bönd
og þar er vakin nsamlyndis alda
og holskeflur falla á holgrafna strönd
og hjartað frýs í þrœldóminum kalda.
Hváð erum vjer ?
hjartveikir aumingjar rjett eins og ber t
finnum fjarran óm
frelsis hvellan róm
bergmála hömrunum fornu frá
þar feður vorir nutu œsku-daga
þar vigroða sló yfir valfallinn ná
og Valhöll glumdi hátt af strengjum Braga.
Fjallkonan frið,
fórst’ aldrei áður í keppni og stríð ?
dáinn ertu, Jón I
dáðlaus þjóð um frón!
ndivide et imperayi — Danskurinn hlœr
og dregur allt með hœgðar-leik í sundur—
Ijómar á Eiðsvelli morguninn mœr—
en mörlandi þegir eins og hundur!
Vestan nm ver
vindarnir beri samt heilsan þjer
norðurhjarans hlíf
hjarta kraptur líf
þú eldgamla frœgðar og forneskjuströnd
frelsisröðuls gullnum leiptruð stöfum —
fornaldar rumskandi hjarta og hönd
hristir sig í forfcðrmna gröfum.
efte'H.. §zön3aí.
Gjafir til Fríkyrkjunnar í lteyðar-
flrði. Síðan síðasta blað kom út, hafa
þessir menn sent oss gjafir til fríkyrkj-
unnar:
Hr. Andrés Fjeldsted á Hvftárvöll.50 kr.
Hr. kaupm. þ>orl. O. Johnson Rvk. 20 kr.
Hr. Sæm. Jónsson, Minni Vatns-
leysu 10 kr.
Samtals 80 kr.
Áðr auglýstar og sendar austr 42 kr.
Als inn kom. á skrifst. „J>jóð“. 122 kr.