Þjóðólfur - 25.07.1885, Blaðsíða 3

116
Dana, svo að mál íslands væru háð atkvæði
hinna ráðgjafanna. fingið hefir farið mjög
gætilega með það frelsi, sem stjórnarskráin
hefii' gefið oss. Vér luifum liingað til bj’gt á
varauppástungunni 1878, en það hefir ekki dug-
að, og því höldum vér oss nú að aðaluppástung-
unni 1873. enaa verðr því ómögulega neitað,
að þaö stjórnfyrirkomulag, sem |)ar var farið
fram á og nú er tekiö upp í þessu frumv., sé
ið eðlilegasta og muni vcrða ið affarasælasta,
því að hentug, innlend, nýt og starfsöm stjórn
er auðsuppspretta, eins og útlend og fram-
kvæmdarlítil stjórn er hyldýpisbrunnr fátæktar
og volæðis, og þess vogna þarf eigi aö sjá í
kostnaðinn. Ég get holdr ekki verið á því,
að þetta frumv. gangi of nærri einkaréttindum
konungs, því að sambandsfyrirkomulag inilli
Euglands og sumra af nýlendum þess er ein-
mitt lílct því, sem hér or farið fram á, og finn-
ist Englands drottningu slikt ekki ganga of
nærri sínurn einkaréttindum, þá ætti konungi
vorum eigi að þykja það hér, og ég skal manna
seinastr efast um. að Hans Hátign vilji gefa oss
það, sem vér förum nú fram á.
Landshöjdingi sagöi, að yfirlýsingin hefði cin-
mitt komið í réttan tíma, til þess að geta þing'-
inu bending um að eyða ekki tima, fé og
kröftum til ónýtis í endrskoðun stjórnarskrár-
innar, þar sem stjórniu gengi að engum breyt-
ingum á henni. „Ég neita þvi, að varauppá-
stunga alþingis 1873 sé nokkurt skilyrði eins
og framsögum. (B. Sv.) sagði; heldr er húu ósk
eða bending, sem stjórnin gat farið oftir ef
reynslan hefði sýnt, að breytingar á stjórnar-
skránni væru nauðsynlogar, on það hcfir ekki
sýnt sig; og meira aö segja, engin almenn ósk
komiö fram- um breytingar á henni. þetta
frumv. fer miklu lengra en frumv. 1873. I
frv. 1873 á konungr oða jarl aö skrifa unair
lögin; konungr gat látið jarlinn gjöra það. En
eftir þessu frv. á enginn aunar að undirskrifa
en landstjóri; löggjafarvaldið er því hjá alþingi
og landstjóra, en eigi konungi; framkvæmdar-
valdið er og hjá landstjóra en ekki hjá konungi.
Hafi frumv. 1873 ekki þótt aðgengilegt, þá er
ég viss um, að þetta hlýtr að verða það miklu
síðr. — J>á talaði H. K. Er.
|)ví næst sagði Jón Ólafsson:
H. þm. Reykvikinga lagði út af, að þessi
barátta væri vonlaus barátta fyrir alþing, og
að það sé óhyggilegt, að eyöa tima og krafti
til þess, sem lítil von væri til, aö náð geti fram
að gauga. J>etta var sú viðbára, sem snerti
málið í heild sinni. En svo framarlega sem
vér crum sannfœröir um, að breytingin sé til
bóta, að þörf og heill lands vors krefji hennar,
þá vil ég segja, að það sé óliœja, að efast um,
að stjórnin fyr eða síðar muni fallast á liana,
°g skil ég ekki að h. þm. Iteykvíkinga skuli
vænta svo ils af stjórninni, og ugði mig sízt, að
ég, sem ekki er því vanr, mundi þurfa að stauda
hér til þess að verja stjórnina gegn honum.
Eg trúi lienni til svo góðs, að hún muni sam-
þykkja það á endanum, sem vér höfuin sanna
þörf til að fá uppfyllta, ef vér getum sýnt fram
á að svo sé; in sanna þörf vor er vor siöferð-
islcgi réttr. Bæði hæstv. landsh. og h. þm.
lieykv. hafa talað um, að farið sé fram á, að
konnngr afsali s(r Sínum konunglegu prcerogat-
ivum svo aö hann t. d. veitti eklci embætti fram-
ar. Sé þaö að afsala sér prœrogativum eða
frumtignarréttindum að fela öðrum að veita
embætti í sínu nafni, þá hcfir konungr vor þegar
afsalað sér talsverðu af þeim, því hann liefir
þcgar afsalað sér veitingu allra prestsembætta
hér á landi nema einna 10; hin veitir nú iands-
höfðingi öll í nafni konungs; og þá gjörir vist
ekki fjarska mikið til, þó að hann afsali sér
veitingarvaldinu að nokkrum fleiri embættum.
En þetta er alt misskilningr. })aö er engin af-
sölun, þó menn gefi einhverjum umboð til að
gjöra eitthvað í sinn staö og í sinu nafni. J>að
heflr cuginn heyrt, aö Bretadrottning liafi afsal-
að sér nokkru af sínum konunglega frumtign-
arrétti, þó að hún láti landstjóra sína staðfesta
lög í öllum brezkum nýlendum utan Evrópu,
eigi að eins í sumum, eins og h. framsögu-
maðr sagði, nei, i öllum ! Englendingar lög-
þýða svo orðið „nýlenda“, að það sé „brezk
landeign utan Evrópu, er hafi sitt sérstaka lög-
gjafarvald11. J>að var svo að skilja á h. þm.
Roykvík., að liann ætlaði það allra meina bót,
ef vér fengjum sérstakan ráögjafa, sem mætti
á þingi, og taldi því ekkert til fyrirstöðu, þó
engu væri breytt, því að stjórnarskrá vor bann-
aöi slíkt elclci ! ]>á þyrfti enga stjórnarskrá eft-
ir sömu hugsunarreglu, því menn geta fengið
það allt, sem hvergi er bannað, og ef engin
stjórnarskrá er til, þá er ekkert bannaö í
stjórnarskrá, og þá getum vér fengið
alt Jrelsi. }>annig er þá bæði óþarft,
að hafa noklcra stjórnarskrá, og enda bezt að
hafa enga!!! En hvar er þá tryggingin fyrir
því, aö vér fáum nokkurn hlutV fað er það
sem þotta frv. for fram á, að fá trygging fyrir
því, sem oss þykir nauðsynlegt. H. framsögu-
maðr (B. Sv.) las upp nokkrar línur eftir uafn-
frægan danskan mann, sem sjálfr hefir verið
ráðgjafi oftar en einusinni og þaö forsætisráð-
gjafi Dana, og ætla ég að leyfa mér að lesa
upp 4—5 línur til úr sömu ritgjörð eftir sama
höfund ; hann segir svo : „þar með slculum vér
hyggja að þvi, að loftslagið á íslandi er án efa
mjög ólíkt loptslaginu í Kaupmannahöfn, cn
það hefir mikil áhrif á hina umboðslegu stjórn
í hverju landi, að hún sje undir sama loptslagi
og landið, sem hún er set.t til að ráðayfir“(Ný
fél.r. 1870 bls. 185). J>að er viðrkent, að það
er sterkari trygging, en nokkur á'byrgðarlög,
að stjórnin sé hjá þjóðinni sjálfri, undir isömu
kjörum, svo að hún finni sig eins og lim á
hennar líkama,. barn sinnar þjóðar.—J>að þykir
sumum gífrlegt að hugsa til þess, að kon-
ungr svifti sig þessu prærogativi, að undirskrifa
lögin sjálfr. Ég- tók nýlega fram Bretadrotn-
ingu, en nú vísa ég til annars lauds, sem ekld
hefir þótt nein sérlega gífrleg frelsisfyrirmynd
til þessa, og þó hefir keisarinn þar afsalað sér
þvi valdi til innlendrá umboðsmanna. {>að er
Einnland og B.ússakeisari, sem ég á hér við, og
er þó Einnlaad hernumið land, en ísland ekki.
í Finnlandi liefir ráðið, sem 1809 — 1816 hét
„Regerings-Consell“, en síðan heitir „Keiserlig
Senat“, löggjafarvald landsins rnilli þinga, und-
irskrifar það (ráðið) lögin þá í nafni keisarans,
en hann undirskrifar als ekki sjálfr, og þó er
að eins ein dagleið milli Helsingfors og Pétrs-
borgar. ]>að hefir vist enginn heyrt, að Rússa-
keisari sé svo sórlega fús á, að sleppa sínum
keisaralegu prœrogativum, og er það því óþörf
grýla, að segja að vér förum fram á mikil
glæfra-eða byltingaráð. Hæstv. lh. tók fram,
að lítið væri sagt með, þó vér segðum, að
stjórnin i Danmörku mundi ef til vill ekki
verða lengi við, því allir gætu dáið eða farið
frá embætti, og mætti því segja það jafnt um
alla. En það er lcunnugt, að ráðaneyti yfir
liöfuð og sérílagi í löndum með þingbundinni
stjórn eru sérstaklega stopul í embættum, og
ið núverandi ráðaneyti i Danmörku stendr sé«r-
staklega á fallandi fæti, bæði sakir þess öfug-
streymis sem það er í við þjóðina, og svo þar
að auki er það orðið eldra í sessi ' en nokkurt
annað þingbundið ráðaneyti hefir orðið þar í
landi, og því líklegt að þess dagar sé bráðum
taldir; eilíft verðr það þó aldrei! Og ef vitna
á til ástandsins í Danmörku, þá er einmitt
sakir þess öll ástæða til að reyna nú sem
hvatast að koma þessu máli fram, því að á-
standið er svo, að varla eru líkindi til, að svo
búið geti staðið í mörg ár enn. En það er
nauðsynlegt, að þetta mál sé al-undirbúið, þá
er stjórnarráðaskifti verða i Damnörku.
Hæstv. lh. sagði, að stjórnin mundi eigi hafa
dregið að leggja frv. til breytingar á stj. skránni
fyrir þingið 1881, ef reynsla hennar hefði sýnt að
þörf væri á því. En hver er þessi stjórn ? og hver
er hennar reynsla ? Er stjórnin annað en ráðgjaf-
inn ? Er það þá hr. Klein, eða hr. Nellemann ?
Og hvaða reynslu hafa þeir ? Hvað veit hr. Nelle-
mann um ástand vort og þarfir? Les hann þingtíðindin?
Heyrir hann raddir þjóðarinnar i ræðum og ritum ?
Nei! Hann skilr ekki einu sinni þá tungu, sem
vér tölum. Hvaðan getr þá slíkr maðr haft
reynslu um þarfir vorar og óskir ? Stjórnin i Kaup-
mannahöfn getr sjálf enga, als enga reynslu haft
héðan nema fyrir aðra, og fyrir hverja aðra ? —
Aðr gaí\veriö að tala nm undirmann og aðalstarfs-
tól ráðgjafans i inni igl. stjórnardeild, 11ú er það
úti. Ná er ókunnugleikanum ski|>að einnig |>ar í