Þjóðólfur - 25.11.1885, Síða 2

178
Nokkrar athugasemdir
um lóðabrúkunina í Faxaflóa.
Eftir Jón Jónsson prentara.
Fiskilóðar-brúkun í Paxaíióa gengr nú fram
úr öllu hófl likt og netjabrúkunin; altaf er
verið að fjölga iiundraðatölunni á hverju skip i,
og aldrei eru þeir ánægðir með lengdina; áðr
fyrri var lóð aldrei brúkuð nema á vorin og á
sumrin, og aldrei lengr, en til Mikjálsmessu,
sem er seinast í september; nú er hún brúkuð
alt haustið og vetrinn fram að vetrarvertíð,
og gott ef hún er ekki hrúkuð af sumum á
vetrarvertíðinni sjálfri. Það er nú ekki langt
síðan farið var að hrúka lóðir í öarðsjónum, en
hversu mörg þúsund önglar ásamt öllum öðrum
úthúnaði skyldi nú vera tapað á þessum stað ?
Ekki nóg par með, þó veiðarfærin séu töpuð;
það er annað verra við tapið; það er það, að
löðirnar eru oftast tullar af fiski, þegar þær tap-
ast; sá fiskr er öllum ónýtr; hann og lóðirnar
berast með straumum víðsvegar um sjóinn, þar
til fiskrinn er orðinn að engu, en likast til
að inn lifandi fiskr flögri með honum, svo lengi
sem nokkur glæta sést af honuin Það er eins og
menn keppist við með þessu móti að eins að
drepa fiskinn, hvort sem nokkur getr notið hans
eða ekki. Svo þarf margfalt meiri beitu á lóð,
heldr en á haldfæri. Það er ekkert hægðar-
verk að taka langa lóð á skipi, ef bráðlega
rýkr upp með ofsaveðr, eins og oft má húast
við á hausti og vetri, og kemr oft fyrir að
menn mega yfirgefa hana alveg alla, og þá er
hún oftast alveg töpuð, helzt í Garðsjónum,
þar sem svo mikil föll eru og straumar.
Þetta eru nú sjómenn farnir að sjá, og ætl-
uðu nú í sumar að fá samþykt um það, að brúka
ekki lóð í Garðsjónum í haust, og máske ekki
framvegis, en þeir fóru þá svo óhyggilega að,
(hver sem hvatamaðrinn hefir verið að því) að
þeir vildu láta Hafna og Miðness menn vera
undir sömu lögum. En hvað gekk þeim til
þess? Þeir þurftu ekki að skifta sér af öðru
plázi en að Garðskaga; þeir hafa ekki til þessa
sótt sjó lengra suðr ábóginn; enda varð sam-
koman ónýt að eins fyrir þetta óhyggilega
bragð. í samþykktinni átti að standa, að á
engum tímum mætti leggja lóð á Böðvarsmið;
en þeir sömu menn, sem voru ákafastir í þessu,
brúkuðu þó lóðina á Böðvarsmiði í sumar, og
það sér til lítils sóma; þeir hafa sagt sjálfir,
að það sé, og hafi verið tilgangslaust, að vera
að hugsa um ráðvendni, úr því farið var að
leggja á miðið, heldr hefði hver orðið að taka
það, sem hann hefði náð í, hvort heldr það var
hnútr fullr af fiskí, eða hnútr af tómri lóð; en
margir komu í land langtum fátækari af lóð,
heldr en þeir fóru úr landi, en sumir líka langt-
um auðugri. Er nú þetta skynsamlegt athæfi
með lóðarbrúkun? Þegar sumir taka lóðina,
meðan hinir era að leggja, og allir vilja vera
á þessum litla bletti, þá er ekki von að vel
fari; sumar komast aldrei í botn; þvíþeir leggja
eins yfir þá, sem eru að taka; en þegar hald-
færi eru brúkuð, þá gengr alt ráðvandlega til;
þá er ekkert ónæði, nema af stjórakastinu,
og er það ekki mikið að telja mót hinu; þá
komast líka allir ráðvandir í laud.
Langt er nú síðan farið var að amast við
lóðinni. Það stendr í riti séra Þorkels á
Reynivöllum: „Á alþingi 1699 vóru lóðir hann-
aðar á Akranesi um vorvertið, og taldar þar
skaðlegar um þann tíma árs“. Svo langt er
síðan, að lóðir hafa þött spilla veiði á vissum
tímum árs. Magnús Stephensen telr lóðirnar
með nýrri og betri veiðarfærnm i Eftirmælum
18. aldarinnar, en telr þó inn sama galla á
þeim sem sjómenn enn, að þær spilli færafiski,
og vita sjómenn að þetta er satt, því þegar
nokkrir brúka lóð, en nokkrir færi, verða þeir
oftast útundan, sem stunda færi, en eins nota-
drjúg verðr færaveiðin, helzt á hausti og vetri,
eins og lóðarveiðin, og enda vænni og jafnari
fiskr, og þar að auki miklu hættu- og kostnað-
ar minna.
Sama er að segja um skötulóðir, að Akrnes-
ingar leggja þær svo vestarlega sem þeir kom-
ast, eða sjá sér fært á opnum skipum; þetta er
einmitt til að venja allan afla frá grunni. Prá
árinu 1831 til 1840 var ég í Viðey, og var þá
skötulóð brúkuð þaðan og lögð á milli Eng-
eyjar og Viðeyjar, og fiskaðist töluvert. Loftr
sem bjó á Kleppi og er lifandi enn, lagði langt
um innar og fiskaði vel, því hann stundaði hana
ágætlega. Nú dugar ekki að leggja lóðir á
grunnmiðin, hvorki á Seltjarnarnesi né á Akra-
nesi, síðan farið var að leggja þær á djúpið.
Áðr fyrri lögðu Seltirningar oft skötulóðir vestr
á Sviði á morgnana, en tóku þær með sér í land
á hverju kveldi. Þá skemdu þeir minna grunn-
fiskiveiðina en nú. Svona kemr það fram í
allri fiskiveiði. Olafr Steingrímsson á Litlaseli
og bræðr hans höfðu lengi úti hákarlavuði, og
það ekki lengra frá landi, heldr en Eiðisbrekkna
slóð, og fengu oft mikinn afia. Svo fóru ýmsir
fleiri að leggja vaði og það langtum vestar; þá
fóru þeir að færa sig hver vestr fyrir annan;
þá varð langtum erfiðara að vitja um; svo fór
að draga úr aflanum (i stað þess að þeir hefðu
heldr átt að færa sig til grunnsins, því hákarl
gengr mjög grunt), svo niðrstaðan varð, að
að allir hættn við þá útgerð, og er það hryggi-
legr vottr um athugaleysi sjómanna um það,
sem er þó þeirra aðalatvinnuvegr.
Prá Yestrheimi eru nú árlega gjörð út nokk-
ur skip til flyðruveiða hér undir landi, og mun
það ekki vera mikill hagr fyrir ísland, fremr
en önnur útlend veiðiviðleitni. Þessir amerísku
flyðruveiðimenn fara nú langt frá landi, leggja
margar lóðir frá einu höfuðbóli, frá skipinu, og
leggja þær eftir kompás strykum sina í hverja
stefnu, eins og geisla út frá miðdepli, svo það
verðr langt á milli þeirra, þar sem þeir enda
við að leggja, en mjög náið í fyrstu. Þeir láta
þær aldrei liggja lengr en 6 til 8 tíma; þá
eru þær teknar upp; en inn-nesja-menn hér
vitja um þær máske daglega, og þó oftast ekki
nema annanhvorn dag, en þegar illviðri ganga,
(og þarf ekki sérlegt illviðri t.il, þegar þær eru
lagðar svo langt frá landi sem opin skip voga
sér að fara), þá liggja þær stundum marga
daga og enda vikur hreifingarlausar, og þegar
til þeirra verðr komizt, þá er háfrinn búinn að
fordjarfa alt saman, og stundum eru þær alveg
tapaðar. Það þarf nú ekki nema heilbrigða
skynsemi til að sjá, að þetta er ekki rétt að-
ferð við aflabrögð, en þetta vilja sjómenn ekki
skilja; þeir eru ánægðir geti þeir aflað, hvern-
ig sem þess er aflað, og hugsa hver að eins um
sig einan, en ekkert um þjóðargagn eða vellíð-
an almennings.
Á seinni tið hefir verið nokkuð stunduð síld-
arveiði hér við flóann og það helzt í Njarðvik-
um og Yogum, og hefir fiskazt töluvert af
henni. Hefir hún líkast til verið þar áðr, þó
enginn hafi af henni vitað. Á þessum síðustu
árum er þetta engin ábatasöm verzlunarvara,
en þeir skyldu samt halda áfram að veiða hana
í lagnet, því þegar hún er vel verkuð, getr
hún verið góð til soðs í fiskileysi og ógæftum
á vetrartímanum, og þar að auki gott skepnu-
fóðr. Margir hafa brúkað hana til beitu, bæði
á lóð og færi, en allt hvað stutt er síðan hún
fór að brúkast hér til beitu, láta þó sjómenn
illa yfir henni, því þeir segja, að bæði hér og
á austfjörðum fælist allr fiskr til djúpsins, þar
sem hún er brúkuð, og allir segja, að ekki sé
til neins að leggja lóð með síldarbeitu, þar sem
þeir fiskuðu daginn áðr, og oft þegar lóðin sé
tekin, komi lifandi fiskrinn upp með henni; og
því eru nú margir orðnir á því, að hætta að
brúka síldarbeitu; og það ættu þeir líka að
gjöra, þegar þeir vita að hún skaðar. Þetta
er nú mjög skiljanlegt, síldin brúkuð til heitu
glæný er þannig, að hreistrið á henni er mjög
laust, og fer af henni við alla hreifingu; þá flögr-
ar hreistrið um allan sjóinn, glitrar og glampar
viðs vegar, og kemr því los á fiskinn, og eft-
ir þessu hleypr hann um allan sjó, eftir þess-
um glitrandi ögnum, þó smáar séu.
Skrifað i októher 1885.
Ath. Það, sem sagt er hér um reynslu manna
um sildbeitu, er alveg rangt. Það fer fjarri
því, að austfirðingar hafi reynt það, að síldbeita
fæli fisk til djúps. Slíkt mun alveg óþekt
kenning á austfjörðum. Af eiginni raun vitum
vér, að það er og rangt, að ekki sé til neins
að leggja lóð þar, sem hún var lögð daginn áðr
með síldbeitu. Inum heiðr. höfundi hefir auð-
sjáanlega verið rangt sagt af reynslu manna
i þessu efni.
Ritstj.
Frá útlöndum.
Kaupmannahöfn, 9. nóvember 1885.
Ég skrifaði seinast lítið eitt um til-
tæki Bólgara; síðan liefir lítið sem
ekkert gerzt i þvi máli. Stórveldin
hafa slegið úr og í, og látizt vilja
halda gamla horíinu (o: Berlinarfriðn-
um). Tyrkinn sjálfr hefir ekkert að-
hafzt, nema eitthvað lítið búið her
sinn. Þó lítr ekki ófriðlega út enn,
hvernig sem málalok verða á endan-
um.
Kosningar hafa farið fram i Fraltlt-
landi tvenuar. Yið inar fyrri fengu
mótstöðumenn þjóðvaldsins heldr góð-
an byr fyrir sakir sundrungar lýð-