Þjóðólfur - 15.01.1886, Blaðsíða 2

Þjóðólfur - 15.01.1886, Blaðsíða 2
10 eigum vjer eigi að hjálpast að, og verja almannafje til verklegra og vís- indalegra fyrirtækja? „En“, kann ein- hver að segja, „þingið átti eigi að verja jafnmiklu af landsins fje til þessara fyrirtækja“. En hvað er þá þetta fje mikið? Það eru 24,700 kr. Eða rjettara sagt 18,700 kr., afþví að stjórnin fær 600 kr. til umráða. Til vís- indalegra og verk legra fyrirtækja, hef- ur þingið veitt nærri eins mikið og veitt er báðum amtmönnum með skrifstofum þeirra. Til þessara tafsömu endurrits- vjela er veitt í fjárlögunum 26,400 kr.— 7700 kr. meira en til visindalegra og verklegra fyrirtækja, er þingið tilnefndi. „En þessum 18,700 kr. er svo illa varið,“ segja menn. Það getur vel verið, að eitthvað sje satt í þessu, en vjer getum þó sannlega ekki búizt við, að þing vort sje alfullkomið, og sízt af öllu ber oss, að fara ósæmi- legum orðum um fjárveitingar þings- ins, þegar fyrir augum er haft, hvernig stjórnin hefur varið þvi fje, sem hún hefur haft til umráða. Það þarf ekki lengra að fara, en til hugvekjustyrks- ins sæla, og það þarf ekki lengra að fara, en líta í stjórnartíðindin, til að sjá, hvernig þessu fje er moðað í höfðingja hjer i lieykjavík og ýmsa skjólstæðinga þeirra. Þingið hefur veitt þessar 18,700 kr. til jarðfræðisrann- sókna og til að safna til jarðfræðis- lýsingar Islands, til gufubátsferða, til að halda áfram myndasafni yfir ís- lenzk dýr og til að semja þjóðmenn- ingarsögu Norðurlanda, til að rann- saka laxár og laxveiðar, til verklegs fiskiklaks, til að rannsaka bráðapest- ina, til að kynnast aðferð á Englandi til að lækna sullaveikina, til að smíða verkvj elar, til að Jæra sönglist, til að gefa út alþýðlegt lagasafn, til við- gjörðar á höfn, til að kynnast banka- störfum erlendis, til að fullkomna tó- vinnuvjelar og til að stunda íslenzk lög að fornu og nýju. Ilvað af þessu er ósæmilegt fyrir þingmenn að greiða atkvæði fyrir? Það er eigi eitt ein- asta af þessum atriðum, sem heiðvirðir menn geta eigi verið þekktir fyrir að styðja. Vjer erum reyndar ekki al- veg samþykkir, hvernig þingið hefur veitt þetta fje, en það er að eins í smáatriðum. Einn merkur maður hefur haldið því fram, að þingið ætti að veita fje fyrir verk, sem unnin eru, en síður til þess „að læra". Þetta teljum vjer ranga skoðun. Mest allur styrkur, sem veittur er, fer handa mönnum tii að læra. Menn veita af- arfje til latínuskólans, launa kennur- um, reisa hús, veita lærisveinum húsa- vist og jafnvel ölmusur — allt til að læra. Sama er að segja um fje, sem veitt er til prestaskólans, læknaskól- ans ,búnaðarskólanna, Möðruvalla skól- ans, kvennaskóla, baruaskóla o. s. frv., Þar að auki er veitt mikið fje til þess að einstakir menn geti lært hitt og þetta og fullkomnað sig. — Aptur á móti er það miklu sjaldgæfara, að embættismönnum sje veittur styrkur fyrir unnin verk, og er þetta mjög eðlilegt. Það mætti æra óstöðugan, að veita embættismönnum borgun eða styrk til hvers viðviks, er þeir gjöra fyrir utan sitt skylduverk. Embættis- mennirnir hafa lífvænleg laun, og sumir langt fram yfir það, og þó að það sje eigi hægt, að knýja þá með vendi laganna, til að gjöra nema svo og svo lítið, þá er það þó sannarleg siðferðisskylda þeirra, að verja kröpt- um sínum í þarfir fósturjarðarinnar. Þetta gjöralíka margir embættismenn hjer. Hvenær hefur t. a. m. dr. Jón Þorkelsson beðið um styrk til sinna vísindalegu starfa ? Það er einmitt þetta, sem vjer höfum á móti styrk- veitingum þingsins, að það hefir verið að veita emhættismönnum fje til ým- islegs, sem þeir hefðu vel getað fram- kvæmt án styrks, ef þeim hefði leikið hugur á. Það er eðlilegt að embættis- menn, einkum þeir, sem hafa litil laun, fái beinan kostnað við fyrirtæki sín endurgoldin eptir reikningi, en það er ekkert vit í þvi, að veita þeim styrk til að rita og semja, sem ein- mitt er siðferðisleg skylda þeirra. Apt- ur á móti er það fagurt, að þingið veiti þeim embætismanni, sem starfað hefur vel og dyggilega, viðurkenn- ingu eða heiðurslaun fyrir að þeir hafa unnið fyrir fósturjörðina. Vjer höf- um á móti styrkveitingum þingsins, til embættismannanna, sem lifa við lífvænleg laun, en af því að þessir menn flestir, er styrkinn fengu í sumar, hafa staðið vel í stöðu sinni, og verð- skulda viðurkenningu þjóðarinnar, þá getum vjer samt ekki beinlínis álasað þinginu í þessu efni. — Aptur á móti teljum vjer næsta heppilegar fjárveit- ingar þingsins til „að læra“. Menn segja, að þar sje þó meiri áhættan. Þetta er satt, enginn veit, hvort upp af frækorninu kemur stórt aldintrje, en vjer viljum þó hætta á, að sá fræ- korninu, því að velfarnan og framfarir Islands, ef nokkrar eiga að verða, eiga að spretta upp af þeim frækornum, sem vjer sáum. Svar til „Suöra“. „ Hver er tilgcmgur vor með stofnun bún- aðarfjelaganna11, spyr einhver „búfræcí- ingura í Suðra 31. f. m., og skrifar þár alllanga grein um búnaðarfjelög. Kveðst hann hafa þann tilgang með greininni, „að vekja eptirtekt manna á gjörðum og ásigkomulagi búnaðarfjelaga vorra“. Ber hann þeim mjög óíagurlega sög- una, því að hann segir: „Þótt vjer megum játa, að vjer ekki bók- staílega sjeum kunnugir búnaðarfjelögum vor- um, þá leyfum vjer oss samt að dæma eptir pví, sem vjer höfum bæði heyrt og sjeð um framför þeirra fjelaga, sem stofnuð voru fyrir c. 4—5 árum síðan. Af verklegum framförum höfum vjer hingað og þangað sjeð parta af stýflugörðum, óviða fullgjörða, mjög óviða fram- ræslu og livergi tilraun til þúfnasljettunar*, pví síður annað. Einnig vitum vjer ekki til, að nokkurt af fjelögum vorum eigi svo milcið sem mylcjukvísl*, því siður önnur jarðyrkju- verkfæri. Hinum elztu fjelögum vorum mun líka heldur vera að hnigna*, þar vjer höfum ’heyrt meðlimi þeirra bera sig upp undan því, að fjelagsvinnan færi í óreglu, og það svo, að ekkert hafi verið unnið i heilt ár eða meir, sem mest mun vera hirðuleysi fyrirliða að kenna. Þar sem svona er ástatt, munu fjelagsmenn heldur fækka en fjölga, sem sýnilegt er, þá á- vinningurinn er enginn, að eins eitt hneyksl- anlegt nafn*, sem hið fyrsta ætti að strykast yfir“. Svo lieldur liann áfram og segir enn fremur: „Vjer viljum nú spyrja: í hvaða tilgangi ætli þessi húnaðarfjelög hafi verið .stofnuð? Vjer hugsum, að þau helzt hafi verið stofnuð tilgangslaust og ef til vill hugsunarlaust, eða í öllu falli sjáum vjer cklci, að þess háttar stofnanir sjeu almenningi til uppbyggingar, nei, mikið frekar til niðurdreps“.* *) Undirstrykanirnar eru eptir oss. Bitstj.

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.