Þjóðólfur - 16.07.1886, Qupperneq 2

114
B. Nu segir Arnljótur: „í þriðja lagi
er þess gætandi, að hjer á landi eru nö 27 lög-
fræðisleg emhætti og telst svo til, að eitt þess-
ara eiiibætta losni ár hvert að meðaltali og þó
tæplega. Er þá eigi þörf nema á einum lög-
fræðingi útskrifuðum úr smiðjunni ár hvert,
þótt enginn sigldi til háskólans. Lögfræðslu-
smiðjan lítur þá svo út: 3 ár kennslutíminn
(alveg eins og i bænarskrá hans 1855), 3 kenn-
arar (alveg eins og í bænarskrá hans 1855), 3
lögnemendur samtlðis í mesta lagi, 1 útskrifað-
ur árlega (hjer er hringlandinn) og kostnaður-
inn 10,000 kr. Slík stofnun er eigi að eins
hin heimskulegasta og óþarfasta, heldur hin
hlægilegasta og raunalegasta fyrir landsmenn
alla, er flestir eru fátækir og margir ósjálf-
b.jarga11. Árið 1855 sagði Þórður Svein-
björnson: „Jeg skal leyfa mjer aðgetaþess,
að hjer eru svo sem 20 verzleg embætti til,
sem þessi lagaskóli ætti að fylla, en nú eru
um 20 íslendingar að stúderalög í Danmörku.
Jeg held því, að það yrði gagnslitið og varla
gjörandi að setja á fót kostnaðarsama stiptun
hjer á landi, til að mennta þessi embættismanna-
efni, þar sem varla þyrfti að búast við, að fleiri
en einn útskrifaðist á ári“. En eigi ljet
Arnlj. þetta fá á sig þá; hann hafði
meira að segja vaðið fyrir neðan sig
i bænarskránni 1855, því að þar gerir
hann ráð fyrir að útskrifast muni 2-3
úr skólanum að meðaltali ár hvert.
Þetta þykir honum þá einmitt ákjós-
anlegt, því að hann hefur þessi orð i
bænarskránni: „Það er ekki einungis á-
ríðandi, að til sjeu menn i embættin, nndir eins
ogþau losna, heldur og, að það sje val (undir-
strykað í bænarskr.) á mönnum og kappsókn
um embættin, því að þá fyrst hafa þeir, sem
læra, fulla hvöt til að vanda sig og fá sem
beztan vitnisburð, og að þeir einir fái emhætt-
in, sem eru vel færir um að gegna þeim sakir
kunnáttu, og sem hafa sýnt sig að dugnaði.
Þetta sannar reynslan alls staðar og þurfum
vjer ekki að taka til dæmi, þó að oss sje þau
kunnug“. Nú finnst Arnlj., að eigi sje
þörf á að útskrifist meira en 1 á ári,
og heldur víst, að svo muni verða, en
1855 heldur hann, að þeir, sem útskrif-
ast á ári, verði að meðaltali 2-3. Hvað
er líklegra? Þar sem Arnlj. segirnú
um lagaskólann: „Slík stofnun er eigi að
eins liin heimskulegasta og óþarfasta, heldur
og hin hlægilegasta og raunalegasta fyrir lands-
menn alla, er flestir eru fátækir, og margir ó-
sjálfbjarga", þá þótti honum annað 1855
og 1857. I bænarskránni 1855 ber
hann fram óskir sínar um lagaskóla:
„í trausti þess, að aljiingi vilji fúslega fram-
fylgja því máli, enn framar, sem það hefur haft
með höndum og sem það hefur framfylgt með
svo mikilli alúð og eindrægni og með svo góð-
um árangri (o: endurbót á skólamálefnunum),
i trausti til hins rnikla og spakvitra konungs
vors, og i trausti til hins •góða málefnis1.
Enn fremur segir hann, þegar hann
hefur gjört áætlun sina: „Af þessari á-
ætlun vorri vonum vjer, að öllum megi vera
ljóst, að langt um notabetra og afarasœlla verði
í alla staði1 að verja fje þessu til skóla í land-
inu sjálfu en að láta það ganga til lærdóms-
kostnaðar við háskólann“. Enn fremur seg-
ir hann um kostnaðinn fyrir landsmenn:
„Yerið getur, að einhver kynni að ætla, að hetra
væri að setja kennara í ísl. lögum við háskólann,
en þótt það sje ákjósanlegt i sjálfu sjer, þáher
þess að gæta, að það ræður ekki hót á þeim
vandkvæðum, sem er undirrót allra vandkvæð-
anna, en það er fátækt landsins og þeirra manna,
sem eiga að færa sjer kennsluna í nyt við há-
skólann.“ Árið 1855 blæðir Arnljóti
þannig í augum, hversu miklir pen-
ingar ganga út úr landinu til stúdenta,
meðan þeir eru að lesa lög við há-
skólann, og vill því hafa lagaskólann
á Islandi vegna fátæktar landsmanna,
en nú er fátæktin orðin ástæða móti
lagaskólanum. A alþingi 1855 var tal-
að mikið móti lagaskólanum, og sams
konar ástæður færðar móti stofnun hans,
eins. og Arnlj. færir nú, en þó skorar
hann 1857 enn á ný á, alþing, „að það
láti eigi svo áríðandi og gott, mál1 niður falla,
heldur beri fran), fyrir konung vorn enn að
nýju þá bæn, að settur verði lagaskóli á ís-
landi“.
4. Nú segir Arnljótur: „f fjórða lagi
er allur þessi útúrborningsskapur með lagasmiðj-
una byggður á miklum misskilningi á hinu vís-
indalega og hinu almenna eður sameiginlega i
lögfræðinni, þar er ræða er um lögfræði vora,
Dana og Norðmanna11. Þess var áður get-
ið, að Arnljótur hafnaði því 1855, að
settur væri kennari í íslenzkum lög-
um við háskólann, og nægir þetta til
að sýna, hvernig hann hefur litið á
þetta atriði 1855. Það eru danskir
lögfræðingar í embættum nú eins og
þá og segir Arnlj. í bænarskránni 1855,
„að sú kennsla, sem þessi skóli gæti látið oss
i tje, mundi verða langt um fullkomnari, en sú,
sem danskir lögfræðingar hafa fengið“.
5. Nú segir Arnljótur: „ífimmtalagi
vantar allan nauðsynlegan undirhúning“: En
þetta sagði hann ekki 1855 og þó voru
þá eltki komin út, nema fá bindi af
lagasafni fyrir ísland; síðan hafa ver-
1) Leturbreytingin eptir oss.
ið gefin út milli 10 og 20 bindi af
því. Þá var eigi komin út, nema hálf
fjórða örk af tíðindum um stjórnar-
málefni íslands. Þá var næsta lítið
komið út af Q-rágás, sem dr.Yilh.Finsen
hefur siðan gefið út. Þá hafði Jóns-
bók ekki verið gefin út eptir góðum
handritum eins og nú er i Norges gl.
Love. Þá var eigi prentuð Formála-
bókin o. s. fr.
Vjer höfum lið fyrir lið tekið orð
Arnljóts nú og borið þau saman við
orð hans frá 1855 og 1857; þessi orð
hans standa alveg hver á móti öðrum
eins og hvítt og svart, og því er
hringlandi hans í þessu máli eins aug-
ljós, eins og dagurinn. Arnlj. hefur
eigi komið með neinar nýjar ástæður,
til að verja hringlanda sinn í laga-
skólamálinu; allar þær ástæður, sem
hann kemur nú með, var komið með
1855, enda er erfitt að koma með nýj-
ar ástæður móti lagaskólanum, því að
nú er miklu meiri ástæða til að hafa
lagaskóla en þá; embættin eru farin
að verða vandasamari en áður, og því
meiri þörf á, að val sje á embættisr
mannaefnum; dönsk lög og íslenzk
eru að verða meir og meir ólík, síðan
alþing fjekk löggjafarvald; það er
miklu meiri undirbúningur nú undir
lagaskóla en áður og meiri þörf hjá
mönnum að fræðast um sín eigin lög
en þá.—Vjer furðum oss á þeim orð-
um, sem Arnlj. hefur leyft sjer að fara
um Þjóðólf. Arnlj. talar um róg, lygar,
helber og einber ósannindi, þar sem
alveg satt hefur verið sagt um hann.
Hann þykist tala í nafni þekkingar og
sannleika, og rjett í því ber hann á
•borð fyrir lesendur Fróða hin verstu
ósannindi. Vjer höfum afklætt Arnljót
og látum hann standa nakinn með ó-
sannindi sín; vjer þykjumst vita, að
hann muni samt sem áður halda áfram
þeirri stefnu, sem hann hefur nú tekið;
vjer megum eigi verja rúminu í blaðinu
til þess, að taka greinar hans í Fróða
fyrir í hvert skipti, sem þær þurfa leið-
rjettingar eða ávítunar við, en endrum
og sinnum munum vjer þó taka pennann,
til að hirta hann, þegar ósóminn ætlar
úr hófi að keyra.