Þjóðólfur - 03.08.1886, Blaðsíða 2

til segjum vjer líka skýlaust nei, og
um það viljum vjer fara íáum orð-
um.
Þegar ræða er um fje það, sem
Fensmark hefur eytt og hann ekki
getur borgað, þá verður að greina
þetta fje í tvent, fyrst það fje, sem
ómyndugir eiga inni hjá honum sem
skiptaráðanda. Hjer verður spurning-
in: að hverjum eiga þeir ómyndugu
aðgang? Það gæti verið að tala um
að fara í mál við landssjóð og heimta
af honum fjeð samkvæmt reglunni í
N.L. 3—21—2 þar sem stendur, að
„húsbóndinn eigi að svara til þess,
sem honum þar í yfirsjezt, er hann
hefur fullmagt gefiðu, og skoða þá
sýslumenn sem umboðsmenn lands-
sjóðs; en lögvitringar álíta, að þessi
regla eigi hjer alls ekki við og geti
því ekki komið til greina. Þar að
auki hefur það i eitt skipti fyrir öll
verið úrskurðað í auglýs. 9. maí 1838
III. 27, að slíkt sje ekki logum sam-
kvæmt, enda er þetta skýrt tekið fram
í N. L. 3—19—32, sem segir svo:
„Greti fjárhaldsmaður ekki svarað ó-
maganum til þess, sem hann fyrir
sitt fjárhald verður skyldugur um,
þá skuiu yfirformyndararnir, sem ekki
hafa haft betri tilsjón með lögverjar-
anum, svara þar til. Fái ei ómaginn
rjett sinn hjá þeim, þá sækist skað-
ans upprjetting hjá yfirvaldinu eður
húsbóndanum, sem á að hafa umsjón
með ómyndugragóssi“* Yfirvald það,
sem hjerer um að ræða, er amtmaður-
inn, sjá „Personretten“ eptir próf.
Deuntzer. bls. 56. Þeir ómyndugu,
sem hafa átt fje inni hjá Fensmark,
eiga þvi að höfða mál gegn amt-
manninum í suður- og vesturamtinu
þ. e. búi Bergs sál. Thorbergs og
Magniísi Stephensen. —
í öðru lagi fje landssjóðs, sein Fens-
mark hefur haft undir höndum og
eytt. Það er svo sem auðvitað að
landssjóður á ekki að bera þennan
halla. Það er almenn regla, að aðrir
geta orðið að borga halla en sá, sem
beinlínis hefur orsakað hann; hafi t.
*) Chr. Y. Norsku lög. Hrappsey 1779.
Rithættinum er hjer breytt.
a. m. einhver verið í vitorði með, þótt
hann hafi ekki beinlínis sjálfur eytt
neinu, þá verður hann að borga líka.
En þetta getur líka orðið á annan
hátt, nefnilega hafi einhver, sem hef-
ur lagalega skyldu til að hafa eptirlit
með manni, vanrækt skyldu sína, og
hafi hann eptir þeim atvikum, sem
fyrir hendi eru, getað haft grun um.
að sá, sem hann á að hafa eptirlit
með, hafi gert sig sekan í einhverju,
og hann þó hefur látið allt liggja kyrt,
þá er það auðsætt, að hann getur
ekki komizt hjá því að bera ábyrgð,
sjá t. a. m. áður greindaú stað í N. L.
urn' fje ómyndugra. Hafi hann aptur
á móti eigi gert sig sekan í neinu
skeytingarleysi í eptirliti sinu, eða
eptir þvi sem ástatt er eigi getað
vitað neitt um það, er hann vítalaus.
Nú verður þá að athuga, hvort þeir,
sem eptir áðurgreindum auglýs. og
brjefum áttu að hafa eptirlit með
Fensmark, hafi gert sig seka í nokkru
skeytingarleysi í eptirlitinu; hafi þeir
gert það, þá geta þeir ekki komizt hjá
þvi að borga, hafi þeir það ekki, eru
þeir vitalausir og þá tapast fjeð. En úr
þessu verða dómstólarnir að skera.
Af þeim mönnum, sem áttu að hafa
eptirlit með Fensmark, er það fyrst
og fremst landshöfðingi, því til hans
eiga reikningarnir að ganga, og hann
hefur vald til að beita þvingunar-
sektum og eptir atvikum setja sýslu-
menn frá um stundarsakir, geri þeir
ekki reikningsskil. Heynist það, að
hann hafi vanrækt skyldu sína, verð-
ur hann að borga. Reikningarnii'
eiga að ganga gegnum hlutaðeigandi
amtmann og getur því komið fyrir,
að ábyrgðin hvíli á honum líka. Enn
fromur eiga reikningarnir að ganga
til ráðgjafans, og verður hann því
hinn þriðji, sem hugsazt getur, að á-
byrgð hvíli á. Endurgjaldsskyldan
getur þvi komið til að hvíla á þess-
um þremur, hafi þeir, eptir því sem
mannlegri þekkingu er auðið, gatað
haft ástæðu til að halda, að Fensmark
hafi ekki haft sem hreinasta reikninga.
Og þar sem nú Fensmark gat stolið
svona lengi ár eptir ár, án þess að
verða settur af, þá liggur nærri að
halda, að eptirlitið hafi ekki verið sem
strangast. Hefði nú alt farið með
feldu, þá hefðu þeir strax átt að
skjóta saman þessu fje; það kom t.
a. m. fyrir i fyrra sumar, að einn af
bókurum við „Landmandsbankenu í
Kaupmannahöfn stal 20 þús. krón. af
fje bankans. En hvað gerðu stjórn-
endur bankans, sem ekki hefðu gætt
skyldu sinnar ? Þeir skutu undir
eins saman þessum 20 þús. krónum,
svo bankinn skyldi ekki bíða neinn
halla, en maðurinn var náttúrlega
óðara settur af og dæmdur fyrir þjófn-
að, og hefur ekki neitt heyrzt um,
að hann hafi fengið eptirgjöf á hegn-
ingunni. En fyrst ekki hefur verið
farið þannig að, þá verður að leita
annara bragða til að koma ábyrgð á
hendur þeim, sem sekur er. Og þá
sjáum vjer ekki betur en að það sje
skylda alþingis, og það því fremur,
sem raddir heyrast úr öllum áttum,
að taka þetta mál að sjer. Vjer
verðum þvi fastlega að skora á al-
þingi það, sem kemur saman í sum-
ar, að jafnskjótt og það tekur til
starfa beiti 22. gr. stjórnarskrárinn-
ar sem segir: „Hvor þingdeildin fyrir
sig getur sett nefndir afþingmönnum
til þess, meðan þingið stendur yfir,
að rannsaka málefni, sem eru áríð-
andi fyrir almenning. Þingdeildin
getur veitt nefndum þessum rjett á
að heimta skýrslur, munnlegar og
brjeflegar bæði af embættismönnum
og einstökum mönnum“. Komist nú
nefnd þessi að þeirri niðurstöðu að
misfellur hafi verið á eptirlitinu, þá
verður alþing að gera gangskör að
því, á þann hátt sem því þykir til-
tækilegast, að mál verði höfðað af
landssjúðs hálfu. I því skyni skulum
vjer að eins benda á 3. gr. stjórnar-
skrár. 2. lið. Yerði sá eða þeir, sem
áttu að hafa eptirlit með Fensmark,
dæmdir til að greiða fje þetta, bíður
landssjóður engan halla; verði þeir
dæmdir sýknir, tapar hann fje sínu;
en dómurinn og málshöfðunin mun þó
hafa þær verkanir, að eptirlitið verð-