Þjóðólfur - 22.10.1886, Blaðsíða 2

186
um, heldur hitt, að sömu princíp eigi
að ráða í hverju einasta blaði. — M. J.
Ferðabrjef úr Svíþjóð
eptir Yaltý Guðmundssou.
I.
Stokkhólmi 9. ágúst 1886.
Hið fyrsta, sem forfeður vorir gerðu,
er maður kom út, var að spyrja hann
tíðinda: hvað hann hefði heyrt og sjeð
á ferðum sínum. Þá var það tízka að
segja ferðasögur í samkvæmum og á
þingum, og einmitt þessi tízka var
hyrningarsteinninn undir allri sagna-
fræði íslendinga, sem gert hefur þá svo
fræga. Nú er þessi tízka svo að segja
niður fallin hjá oss. En erlendis stend-
ur hún nú í meiri blóma enn nokkru sinni
fyr. En, eins og eðlilegt er, er nú frá-
sögn í riti komin í stað hinnar munn-
legu frásagnar. Erlendis rekur hver
ferðabókin aðra og hvert ferðabrjefið
annað, en á íslandi er slíkt mjög fá-
títt, þótt nokkuð sje að lifna í þá átt.
Má þó margt af slíku læra. Því um
leið og menn lesa um háttu annara
þjóða verður mönnum ósjálfrátt fyrir
að bera það saman við háttu sinnar
eigin þjóðar, og getur þá opt svo far-
ið, að augu manna opnist fyrir ýmsu, sem
eigi hefur verið mönnum ljóst fyr, annað-
hvort fyrir göllum, er laga þyrfti, eða
ýmsu góðu, sem styðja þyrfti og koma
lengra áleiðis. Með því jeg veit að
margur, sem heirna verður að sitja, þrá-
ir að heyra eitthvað utan úrheiminum,
ætla jeg að skrifa hjeðan lítíf c.tt af
því, er ber fyrir augu mjer. En með
því hvorttveggja er, að blöðin lieima
eru svo lítil, að þau geta ekki við
miklu tekið, og jeg hef lítinn tíma, þá
verð jeg að láta mjer nægja að minn-
ast á fátt eitt af því, er jeg annars
mundi gera mjer að umtalsefni.
„Þú Giústafs prúða snilldarþjóð" kvað
Mattías um Svía. Það átti vel við.
Þeir eru prúðmenni öllum öðrum frem-
ur. Þeir eru snyrtimenn hinir mestu
í klæðaburði, og varla getur viðfeldn-
ari og kurteisari menn í allri fram-
göngu en þá. Tunga þeirra er fögur
og hljómmikil og líkist miklu meir ís-
lenzku en danska. Söngmenn eru þeir
hinir beztu og gleðimeun. Þjóðernis-
aðal Svía er að mörgu leyti svipað ís-
lendinga, enda er slíkt eigi kynlegt,
er litið er á æfiferil beggja þjóðanna.
Bændastjettin er í Svíþjóð eins og á
Islandi hin eina upprunalega stjett í
landinu, því frá henni eru allar aðrar
stjettir runnar. Hafa bændur Svía í
meginríkinu það og sammerkt við ís-
lendinga, að þeir hafa aldrei borið ánauð-
arlilekki, aldrei verið tjóðurbundnir þræl-
ar. Þeir hafa ávallt. haldið sjálfstæði
sínu, og hefur það leitt til þess að þeir
hafa fengið annað skaplyndi — meiri
einurð og dirfsku — en bændur í þeim
löndum norðurálfunnar, þar sem á-
nauðin og heimilistjóðrið hafa átt sjer
stað. Slíkt hefur víða drepið kjark úr
bændum, sem ekki virðist laust við að
votti fyrir hjá Dönum. Þar sem bænda-
stjettin þannig er kjarni þjóðarinnar,
koma því bezt fram hjá henni bæði
kostir og gallar þjóðarinnar. Má marga
fagra eiginlegleika telja, er þana prýða,
svo sem guðsótta, löghlýðni, siðprýði.
iðjusemi og gestrisni. En hjá þessari
stjett liafa og haldizt þau þjóðlýti, sem
opt hefur verið borið hinni sænsku
þjóð á brýn, sem sje öfund ogtortryggni
sín á meðal og gagnvart yfirmönnum
sínum, og að lítilsvirða lands síns eig-
in gæði, en líta allt of stórum augum
á og dást of mjög að öllu útlendu.
Mundi ekki sumt af þessu einnig eiga
við oss íslendinga? — Eins og Svíar
láta sjer annt um að koma vel fyr-
ir manna sjónir, eins láta þeir sjer um
það hugað, að hafa snotur og góð hý-
býli. Eru hús þeirra víðast byggð úr
timbri, nema í borgum eru steinhús tíð-
ari. Eru þau yfir höfuð mjög rúmgóð
og loptgóð. Það er til matar og drykkj-
ar tekur, þá eru Svíar þurftarfrekir í
meira lagi. Er það víða algengt, að
þeir neyti 5—6 máltíða á dag, er liver
hefur sitt nafn. Og þegar starfannir
standa sem hæst, svo sem um sláttinn
og uppskerutímann, kemur það eigi all-
sjaldan fyrir, að menn þar að auki taki
sjer einn eða fleiri aukabita á milli
hinna venjulegu máltíða. Svíar neyta
ekki sams konar rúgbrauðs og þess, er
tíðkast í Kvík og Danmörku (ofnbrauð),
heldur hafa þeir einkennilega brauð-
tegund, sem þeir kalla mulbrauð (knácke-
bröd). Ein tegund þess er hið svo
nefnda flatbrauð (tunnbröd). Það er í
stórum, þunnum kringlóttum kökum,
eins og flatbrauðið okkar, en kökurnar
eru miklu stærri, og er grjóthart og
molast fyrir tönninni. Kökurnar eru
mjög pikkaðar. Er auðsjeð, að hjer hef-
ur sama brauðgerðin haldizt og á ís-
landi. Einkennilegt við miðdagsverð
Svía er hið svo nefnda „smörgasbord11,
með tilheyrandi lystarauka (aptitssup).
I matsölubúðum (restaurationer) er vana-
lega svo háttað, að þar er einn stór
borðsalur (matsal). Gianga borð um
endilangan sal, dúkuð og búin til verð-
ar, sem annars er títt. En á einum
stað í salnum stendur eitt borð sjer,
og á því diskahlaði, knífa- og gafla-
hrúga, vínglös, brauðföt og smádiskar
með kjöti, fisk og ýmsu, sem vanalega
er borðað með smurðu brauði. Á miðju
þessu borði stendur svo stór kanna með
túðum í allar áttir, 4—6, og lykli í,
sem snúa má, og streymir þá vín úr
hverri túðu, sín tegund úr hverri, og
stendur letrað neðan undir hverri túðu,
hvaða vín komi úr henni. Þetta er
lystaraukinn. Ganga menn svo að þessu
borði áður en menn setjast til borðs á
venjulegan hátt, og borða þar eptir vild
smurt brauð (smörgásar) með ýmsu við-
meti, og drekka lystarauka milli bit-
anna. Eru menn ávallt standandi að
því. Þegar menn eru búnir að borða
lyst sína af þessu, setjast menn við hin
borðin og borða lieita rjetti, 3—4 og
þaðan af fleiri. Svíar drekka mjög
drykk þann, er við þá er kenndur, og
kallaður er „svenskbanco". Sjest varla
nokkur drekka svo kaffi á veitingastað,
i að eigi fylgi glas af banco og annað af
vatni, og dreypa þeir á þessu þrennu
á víxl. — Að því er til búninga kem-
ur hjá Svíum, þá eru þjóðbúningar eða
sveitabúningur, sem áður voru þar al-
mennir, nú að mestu niður lagðir. Nú
halda íbúar Dalanna einir sínum ein-
kennilega forna þjóðbúningi. í sumum
sveitum á Skáni eru og til sóknabún-
ingar.
Konur hafa miklu fleiri störf með að