Þjóðólfur - 14.01.1887, Blaðsíða 2

6
„Akurlendi, sem enginn rœkir
elur illgresi í eldinn hœf“.
(Framh.). Jeg hef áður getið þess,
að ritgjörðir þær, sem Húss- og bústjórn-
arfjelagið gaf út 1839, sjeu þess verð-
ar, að þær sjeu lesnar enn í dag, en
sjerstaklega vil jeg þó benda á ritgjörð-
ina um úttektir jarða eptir hinn þjóð-
kunna, fjölfróða og lengi saknaða föð-
urlandsvin, prófast sjera Tómas Sæ-
mundsson. Hlýði menn á, hvað hann
segir um meðferð skóganna, og hve
• þýðíngarmikið hann álítur það fyrir
landið, að þeir sjeu friðaðir; hlýði menn
á, hvaða d'om hann leggur á þá menn,
sem uppræta skógana; hann gleymir
heldur ekki að tala um mógraflrnarog
hvað dýrmætur mórinn sje fyrir landið.
Hann segir svo:
„Enn umfram allt ætti samt í hvert
sinn og jarðir eru teknar út, að hyggja
að því grandgæfilega, hversu háttað
hefur verið móupptektinni og yrkingu
skóga, þar sem slíku er að skipta; því
fyrst er það hvað móinn álirærir, að þess
er að gæta, að hans sje leitað oghann
sje ekki látinn ónotaður ef fundinn
verður, og þessu næst að með mótak-
ið sje farið vel og hyggilega; með
tvennu móti hættir mönnum helzt til,
að hegða sjer rangt í þessu: fyrst með
því að þeir skiljast svo illa við mó-
grafir, af því ekki var höfð nenning á
að ryðja því ofan í gröflna aptur, er
ofan af mónum var tekið, að þar verða
eptir vonsku pittir og drápshættur fyr-
ir fjenað og jafnvel menn, og er sá
leiguliði síður enn ekki góðs maklegur
er hættunum fjölgar á býli sínu, þar
sem það er einhver bráðasta nauðsyn
hverjum búanda, að verja annari eins
fyrirhöfn og ástundan til að fækka
þeim, eins og varið er til að fækka tó-
unum, því heldur sem liætturnar verða
eins að grandi stórgripum, er tóan þó
ekki ræðst á; önnur vanbrúkunin --
þessari náskyld — er í þv^ fólgin, að
menn taka ekki grafirnar hverja af ann-
ari eður við aðra, sem í Jónsbókar L.
L. b. VII. kap. heitir að fella saman
torfgrafir, — heldur láta stöpla í milli
og grafa til að handa hófl og spilla svo
mótekjunni og eyða henni, að þegar
stundir líða vita menn ei hvar á megi
leita; mótakið er sá fjársjóður í jörð-
unni, að fara verður með það sem hyggi-
legast og drjúglegast, að það gangi
ekki undan. Eins er nú háttað skóg-
unum, því heldur sem þeir eru ekki til
brennslu einungis eins og mórinn, held-
til svo margs annars: er þeir verja
haglendi okkar blástri, auka grasið með
skjólinu, er það hefur undir runnunum
og á milli þeirra, eru sjálflr fjenaðar-
ins bezta lífsbjörg og sem þá nýtur
helzt, þegar hvað mest liggur á, og
ekki nær til annarar jarðar fyrir snjó
og áfreðum, gefa þeir og efnið til viðhalds
húsum og áhöldum; það er sannast, að
skógarnir eru stærsta auðlegð lands
vors, þar sem þeir eru, og þeim er næst-
um öll önnur gæði og kostir samfara;
111 meðferð og vöktun á skógum er og
fyrir þá sök, ein með verstu jarðar-
níðslum, þó sjaldan eða aldrei sje gef-
inn gaumur að því, þá út eru teknar
jarðir, og ekki sje gengið eptir bótum
fyrir það eins og maklegt er; það sýn-
ir sig líka sjálft, hversu skógarnir eru
farnir í landinu. Skógunum er aldrei
óhætt nema alvarlega sje skorizt í að
friða þá ; freistingin er míkil til að upp-
ræta þá; það er svo hægur nærri á
skógarjörðunum, að grípa til þeirra til
margs er við þarf, og af því svo er orð-
ið skart um þá víða, knýa margir á þá,
sem skóga hafa undir liendi, og borga
rífiega það sem af hendi er látið; þeg-
ar leiguliðinn lítur á þetta, gleymist
honum helzt til opt, að hann hefur ekki
eignarráð yfir skógi, þó hann liggi und-
ir ábúðarjörð hans, hvar við nú ogbæt-
ist sjerdrægni manua og ágengni, sem
freistar um of þar sem misjafnlega
vandaðir og siðaðir eiga hlutað. Menn
eru nú einu sinni með þeim annmarka,
ef þeir ekki hafa stjórn á sjer, að þeim
hættir við að hafa sjálfa sig í fyrir-
rúmi, og að meta meira gagn sjálfra
þeirra enn almenningshag, og það stund-
um meir en sanngirni og rjettindi eru
til. Leiguliði, sem svona er skapi far-
inn, setur ekki fyrir sig að hafa þau
not er hann getur af ábúðarjörð sinni,
sem hann þvkist gjalda fullu eptir, og
hann lætur sig litlu varða, hversu um
þann fari, sem koma á eptir hann. En
sje nú þessu ráði farið fram með skóga,
ganga þeir fljótt undan, og þeim vík-
ur svo við, að skaðinn er hvergi eins
snöggur — hvergi eins seinbættur;
það þarf ekki að keppast við að hafa
þeirra not á fyrsta ári með öllum hætti,
því þeir hverfa ekki eða ónýtast þó þeir
sjeu settir á veturinn. Það má ekki
eyða því á einu málinu, sem átti að
vera til margra. Skógarnir þurfa að
hafa langan tíma fyrir sjer áður enn
þeim sje fullfarið fram, og ef rjóður
fellt er í ár, verður ekkert til næsta
ársins; ætli því einhver sjer, að hafa
öll þeirra not í ár, hefur hann engin
not þeirra að ári, ætli hann sjer að hafa
öll not þeirra, meðan hann situr á ein-
hverri jörðu, þá verður ekkert eptir
handa þeim sem næst kemur, og er
þvílík háttsemi margopt óforsjál og
heimskuleg — en alltíð ill og ranglát
hversu sem á hana er litið. Oforsjál
og heimskuleg er hún af því, að sá,
sem eyðir skógi á ábúðarjörð sinni,
margopt með skammsýni sinni, gjörir
tjón sjálfum sjer, er hann með níðings-
legri og hemjulausri græðgi ætlar að
gleipa allt, sem jörðunni hans er til
gæða, meðan færi er á, þar sem hann
ætlar sjer að segja skilið við hana und-
ir eins og hann getur ekki rúið hana
lengur. Verði nú einhverrahluta vegna
dvölin lengri á jörðinni á eptir, en hann
bjóst við í fyrstunni, drekkur hann sjálf-
nr af því, að hann var of veiðibráður,
þar sem liann er búinn að brenna því
fyrir tímann, sem hann eptir á þarfn-
aðist handa fjenaði sínum, en uppræta
það, sem margfaldast hefði sjálfkrafa,
ef því hefði verið lofað að bíða upp-
skerudagsius. 111 erhún — líltilmann-
leg og ranglát — þessi háttsemin, er
menn ekki hlífast við, ef þeir hugsa til
nokkurs ávinnings sje að vinna, að baka
öðrum margfalt meira tjón, og látaþar
koma illt í staðinn, er gott var upp-
tekið. Með skógana er eins háttað
eins og með fjenaðinn, það verður að
ætla honum lif til fleiri ára, eins fyrir
því, þó af því mætti leiða að maður
geti ekki sjálfur notið uppskerunnar,
og hún þess vegna lenti hjáöðrum. Ef