Þjóðólfur - 03.06.1887, Síða 1

Kemur tlt & föstudags-
morgna. Yerð á,rg. (60
arka) 4 kr.(erlendis5 kr.).
Borgist fyrir 15. júli.
ÞJOÐOLFUR.
(Jppsögn (skriileg) bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1 oktöber.
XXXIX. árg. Reykjavík, föstudaginn 3. júní 1887. Xr. 23.
E»eir, sem þurfa að finna mig við-
víkjandi Þjóðólfi, snúi sjer í fjarveru
minni til Sigurðar bóksala Kristjánsson-
ar. Reykjavík, 30. maí 1887.
Þorleif'ur Jónsson.
Atvinnubrestur og tóvinnuvjelar.
Eitt af því, sem með öðru fleiru er
kvartað um og verður einna tilfinnan-
legast í harðæri, er atvinnuleysi manna
víðs vegar um landið, en einkum við
sjávarsíðnna, þegar eigi gefur til sjó-
sóknar. Ef hver vinnándi maður hefði
jafnan nóg að starfa, og fengi vinnu
sína borgaða, þá væri margt öðruvísi
en nú er, margur sjálfbjarga, sem nú
er upp á aðra kominn og margt nauð-
synjaverkið unnið, sem nú liggur ó-
gert. Þetta er flestum ljóst, en aptur
á móti flest.ir i eta um, livað eigi að
gera til að auka atvinnu i landinu.
Eitt af því, sem gæti stutt mikið að
því, eru tóvinnuvjelar eins og þær, sem
Magnús Þórarinsson á Halldórsstöðum
í Þingeyjarsýslu hefur komið á fót hjá
sjer, og því fremur, ef þær gætu orð-
ið fullkomnari.
Þær vjelar sem líkindi eru til að
gætu fengið útbreiðslu og gert mest
gagn lijer á landi í bráð, eru 1. kembi-
vjelar. Heil keinbivjel er í raun og
veru 4 vjelar, er taka við liver af ann-
ari þaunig, að fyrst rífur ein þeirra
ulliua í sundur og blandar henni sam-
an, því næst tekur við hin önnur og
þriðja, er kemba ullina, og loks hin
fjórða, er kembir hana síðast, og býr
til úr Jienni mjóa lopa undir spuna-
vjelina. Hinar 3 síðartöldu vjelar eru
nefndar ein samstæða (,,sett“) af kembi-
vjeluni, vegna þess að þær verða að
fylgjast að auk hinnar fyrstu. Þær
kosta frá 4000 kr. til 8000 kr. eptir
stærð og geta kembt 50—100 pd. ull-
ar á dag, gangi þær fyrir nægilegu afli
t. d. vatnsafli og sje ullin hæfilega und-
irbúin og fituð. 2. spunavjelar. Þær
eru tvenns konar: kraptspunavjelar (er
ganga fyrir vatns- eða gutuafli) og
handspunavjelar. Kraptspunavjelar, er
spinna frá 50—80 pd. bands á dag,
kosta frá 1200—1800 kr., handspuna-
vjelarnar eptir stærð 150—300 kr., og
getur einn maður með handafli spunnið
á þær 10—15 pd. bands eða þráðar á
dag. Á engar spunavjelar verður ullin
spunnin, nema hún sje áður kembd í
kembivjel. 3. Handvefstólar, sem eru
margs kyns, en hjer skal að eins get-
ið hins nýjasta, Albínsvefstóls; með hon-
um getur einn maður ofið á dag 20—30
áln. af lV2 al. breiðum dúk. Kostar
hann alreiddur 400—500 kr. 4. Trinn-
unarvjelar, er ganga fyrir vatns- eða
gufuafli og kosta 300—500 kr.1
í fyrstu (árið 1883) gat Magnús Þór-
arinsson ekki fengið sjer nema eina af
áðurnefndum kembivjelum, þá sem býr
til lopana; varð liann því að undirbúa
og jafna ullina fyrir þessa einu vjel.
1883 gat Magnús heldur eigi fengið
sjer nema handspunavjel, sem hann
notaði einnig til tvinnunar. Samt sem
áður hefur árangurinn orðið góður. í
skýrslu til sýslunefndarinnar í Suður-
Þingeyjarsýslu 16. jan. þ. á. segir
Magnús meðal annars: „Kembivjelin
hefur unnið í 1 '/2 ár 4500 pd. ullar,
spunavjelin jafnlengi 1800 — —
og tvinnað .... 1000 af bandi.
Fyrir 900 pd. af hvitu þríþættu ullar-
bandi unnu á vjelarnar, er sent hefur
verið t.il útlanda og selt lijer við land,
hefur fengizt það verð, sem hjer segir:
a. Sent til Englands næstl. vor þel-
band .... 100 pd. selt kr. 1,80
b. sömul. npestliðið
haust úr óaðskildri
ull.............. 200 — — — 1,53
____________ |
1) Eptir skýrslu frá M. Þ. á Halldórsstöð-
um.
c. Selt lausakaupmanni
á Húsavík . . 300 pd. seltkr. 1,80
d. Sent gegn um
Húsavíkurverzlun-
ina.............. 300 — áætlaðl,50
Verður þá meðalverð alls bandsins kr.
1,64. Þegar frá þessari upphæð dregst
verð ullarinnar 55 a., vinnukostnaður
á pd. 80 a., kostnaður við fyrri band-
sendinguna til Englands 33 a., rýrnun
á ullinni og þvottur á bandinu 10 a.,
hefur hagurinn að vinna ullarpundið
orðið 15 aurar. í sambandi við þetta
vil jeg geta þess, að jeg hef miðað
vinnukostnað þann, sem lijer er um að
ræða við vjelarnar í því ásigkomulagi
sem þær hafa verið, en þegar litið er
til þess, að vjelarnar hafa eigi getað
notið sín, bæði vegna þess, aðþærvjel-
ar hefur vantað, sem vinna ullina und-
ir kembivjelina og spunavjelin hefur
orðið að brúkast til tvinnunar, sakir
þess að þá vjel hefur vantað, sem til
þess er brúkuð, — þá hefur vinnan
orðið nær því helmingi minni. en hún
annars hefði getað verið, ef þær hefðu
verið samstæður, og þess vegna er það,
að vinhukostnaðurinn hefur orðið að vera
þetta“.
Menn sjá af þessu, að hagurinn af
vjelum Magnúsar Þórarinssonar hefur
verið allmikill, þótt vjelarnar væru ekki
fullkomnari en þetta. En nú hefur
Magnús útvegað sjer allar kembivjel-
arnar, sem saman eiga, og tvinnunar-
vjel. Kostnaðurinn við að koma þess-
ari stofnun á fót hefur eptir skýrslum
Magnúsar verið þessi:
„2 kembivjelar með tillieyrandi greiðslnvjel, inn-
kanpsverð......................kr. 3413
Spnnavjel 60 práða, innkaupsverð . — 307
Tvinnunarvjel 12 jiráða, innkaupsverð — 280
Ymislegt vjelunum meðfylgj. svo sem
hreinsunarkambar. brýni m. Ú. . . — 60
Gangás, legur, snúrur og snúruhjól . — 263
Flutningur og ábyrgðargjald á vjelnn-
um til landsins .................— 230
Umbúðir kr. 130,00 reiknast til útgj. — 65
FÍyt 7 kr. 4618