Þjóðólfur - 02.03.1888, Page 2

46
argerð á Þjérsá og Ölvesá, sem stjórnin
gat hindrað að færi fram þá, lög um
þjóðjarðasölu, um friðun á laxi o. fl. í
menntamálum: lög um lagaskólann, sem
stjórnin hatar meir en margt annað, af
því að hún vill, að Islendingar læri aldr- j
legum málum neitaði stjórnin tvívegis
lögum um kosningu presta, og vildi ekki
að prestar væru skyldir að sjá ekkjum
sínum borgið með fjárstyrk. I lækna-
málum hjelt stjórnin í mörg ár fram
hinum ranglátu lögum um ólærða lækna.
I kvennfrelsismálinu: lögum um bæjar-
stjórn á Akureyri neitaði stjórnin, af þvi
að alþing vildi veita konum rjett til
kjörgengis. I umboðsstjórn : lögum um
afnám amtm.embættanna neitaði stjórnin,
af því að hún vildi halda allri umboðs-
stjórn sem flóknastri og seinfærastri.
Yjer skulum ekki nefna fleira, en þetta
ætti að vera nóg til að kenna hr. H. H.,
að það eru fleiri lög en stjórnarskráin,
sem hefur verið misklíðarefni milli meiri
hluta alþingismanna og stjórnarinnar.
En auk þess veit hver maður, sem blöð-
in les, að það er fjölda margt fleira, en
lagasynjanir, sem er deilt um. Yjer skul-
um sleppa hjer þingsályktunum og þess
konar, en að eins nefna hinn algjörða
stefnumun, sem kom fram á milli þings
og stjómar í menntamálum landsins í
sumar. Stjórnin hafði hinn mesta ými-
gust á þeim skólum, sem miða til að
mennta almenning, og má sjerstaklega
nefna til þess búnaðarskólana og kvenna-
skólana. Það er eingöngu alþingi að
þakka, að þeir skólar hafa komið upp,
og að þeir geta staðist. Yiðvíkjandi
stjórnarmái inu er það satt, að íslending-
ar eru nú á seinustu áram farnir að
vakna í þvi máli, og þeir eru nú farn-
ir að sannfærast um, að það er rjett,
sem Jón Sigurðsson sagði í Nýjum fje-
lagsritum 1861 bls. 101 : „Aðalmál
vort nú sem stendur, er stjórnarmálið,
því það er undirrót alls fyrirkomulags
stjórnarinnar á landinu bæði í smáu og
stóru“.
Yjer skulum svo ekki fara frekar út
í þessa skoðun hr. H. H., en meðal ann-
ars sýnir hún, hvernig sumir, sem koma
frá háskólanum í Höfn, eru að sjer í ís-
lenskum lögum, og hún ætti að vera ís-
lendingum hvöt til að halda lagaskóla-
málinu áfram, meðan auðið er, og gjöra
eitthvað til að efla þekkingu á lögum og
rjetti Islands.
Prófastsdómurinn
Og
lög um þurraMðarincnn.
Prófastur Þ. Böðvarsson hefur skrifað
langa ádeilugrein* í 6. og 7. tbl. Þjóð-
ólfs þ. á., um frumvarp þetta, sem nú
er orðið að lögum. Jeg hugsaði, að hann
mundi láta nægja andmæli þau, er hann
hóf gegn frumvarpinu á þinginu og það
langa kefli, er hann skaut fyrir fætur
frv. um 11. stundu, við 7. og síðustu
umræðu málsins; það tókst nú svo heppi-
datt ekki um það. — Það lítur út fyr-
ir, að Pjallkonan hafi að nokkru leyti
! gefið tilefni til greinarinnar.
Jeg skal nú sem minnst svara fyrir
Fjallk. Það er vel líklegt, að húngjöri
það sjálf; — þó get jeg ekki leitt hjá
mjer, að geta þess, að dæmi þau, er hann
setur fram frá verstu timum verslunar-
einokunarinnar, eiga ekki neitt skylt við
þetta mál, fremur en hin verstu niðings-
verk, sem unnin voru á söguöldinni, t.
a. m. víg Höskuldar Hvítanesgoða eða
Kjartans Ólafssonar, morðbrennur og rán
á Sturlungaöldinni. Þessi húðstroku-
dæmi gátu átt við, ef um verslunarmál
hefði verið að ræða, sem hr. Þ. B. hefði
þótt ganga í ófrjálslega stefnu. Hann
segir, að frumvarpið sje i sögulegu sam-
bandi við þá löggjöf, sem hver góður
íslendingur blygðist sín fyrir að lesa,
eða æsist af. Ef Islendingar hefðu þá
sjálfir sett sjer lög, gæti þetta verið, en
þó eiga niðjarnir aldrei að blygðast sín
fyrir það, sem feðurnir gjörðu, hvað þá
þegar landið var undir annarlegu valdi.
Stendur ekki öll okkar löggjöf í sögu-
legu sambandi við hina bestu og verstu
tíma? Er ekki rjettarsagan ein heild?
Honum þykir lögin skerða atvinnufrelsi;
það munu fáir finna nema hann. Má
ekki hver þurrabúðarmaður fara í kaupa-
vinnu, hvert sem hann vill, róa, hvort
sem hann vill heldur fyrir austan eða
vestan ? Þá álítur hann ógjörning að
binda leyfið við vissa fjárupphæð. Finnst
honum þá ofvel vera sjeð fyrir hag þess
almenna? Það má þó varla minna, vera,
en að lögð verði útsvarsmynd á þurra-
búðarmanninn fyrsta árið ; ekki er held-
ur ofvel sjeð fyrir hag hans sjálfs, þó
að hann eigi 400 kr. skuldlaust; þetta
gefur hvöt til að afla og til að spara.
*) Hún er rjettnefndur dömur og hann allharð-
ur.
Því veit jeg að hann neitar ekki, að
dugnaður og sparsemi sjeu ómissandi
förunautar á lífsleiðinni, og sá hefur víst
ekki verið nýtur maður sem hjú, eða
sparsamur, sem ekki á 400 kr.; auðvit-
að eru menn jafnaðarlega þess ésjálf-
stæðari og áræðisminni að bjarga sjer,.
sem snauðari eru, og margur, se'm þó
hefur verið mannsefni að upplaginu, hef-
ur orðið að umkomulausu vesalmenni alla
æfi, af því að hann byrjaði sjálfsmennsk-
una ungur og fjelaus. Ekki hafa sumir
búloka menn úr sveitum verið lengi að
eyðá 400 kr., þegar þeir hafa flutt sig í
þurrabúðir, — slakur eins árs forði, ef
þeir hitta fyrir fiskileysis ár. — Ef all-
ir væru jafnir þeim duglegasta, þá væri
ástandið í heiminum betra en það er.
Þá talar hann um, að vjer sláum of opt
föstu því, sem eigi að gjörast af frjáls-
um vilja; verður það ekki opt óumflýj-
anlegt? Hvers vegna var ekki fiskisam-
þykktin við Faxaflóa gjörð af frjálsum
vilja? Hví vildi hann einu sinni slá
því föstu, að ekki mætti leggja þorska-
net í Hafnarfirði? Hann segir, að þessi
samblöndun á atvinnuvegum sje engin
ný stór hugsun. Þetta er engin sam-
blöndun á atvinnuvegunum; það er ekki
verið að skylda þurrabúðarmanninn til
að hafa í seli upp í fjöllum, eða f'ram
til daía, og setja þar upp sauðfjárbú;
ekki er þetta heldur í neinu sambandi
við það, þegar sveitabóndinn hleypur frá.
búi sínu, til að liggja mánuðum saman
við sjó í fjarlægð frá heimili sínu. Nei,
þurrabúðarmaður getur ætíð verið viðbú-
inn að róa, þegar ræði kemur; hann er
á sínum stað, þó hann sje að yrkja sinn
blett. Jeg get nefnt honum fjölda af
þeim duglegustu formönnum og fiski-
mönnum, bæði hjer við Faxaflóa og ann-
arstaðar, sem stórkostlega hafa bætt tún
sín og aukið, og sjálfir unnið að verk-
inu, livenær sem timi gafst. Það var
ekki tilgangur atvinnuveganefndarinnar
á síðasta þingi, þegar hún kom með þetta
frumvarp, að útvega sjer stórt hugsun-
arnafn. Það er ekki algilt skilyrði fyrir
gagni einnar hugsunar, að hiin sje stór,
heldur hitt, að hún sje skynsamleg og
eigi við þörf og kröfur þess tima, sem
hún kemur. fram á. Nú er það þörf og
kröfur þessara tima, að landið sje betur
yrkt, en það hefur verið, og ekki sje al-
in upp viss stjett í landinu i iðjuleysi,
meðfram til að eyða landinu að gras-
sverði og öllum viðartegundum og öllu,