Þjóðólfur - 06.04.1888, Blaðsíða 2

70
það eru enn til brjef, sem bera vott um
þetta. Um þetta leyti eða liklega fyr,
flekk Sigurður málari Jón Árnason bóka-
vörð í fylgi með sjer. Haustið 1862 skrif-
uðu þeir báðir Sigurður málari og Jón
Árbason til mikilsverðs manns í Khöfn
brjef, sem er mjög upplýsandi um stofnun
forngripasafnsins.
Sigurður málari liefur samið brjefið og
er ehn til uppkast hans af því, ásamt
hreinskrifuðu eptirriti, sem vjer viljum
taka hjer upp úr byrjun og niðurlag:
„í, framhaldi af samtali okkar í sumar leyfum
vjer oss, að Ieita tíl yðar sem góðs landa við-
víkjandi stofnun þjóðgripasafns fyrir Islendinga,
og í því tilliti leyfum vjer oss að taka frani ept-
irfylgjandi atriði:
Jeg (Sigurður Guðmundsson) hef áður í 14. ári
Þjóðólfs nr. 19.—20. talað lauslega um, hvað nyt-
samt það sje fyrir oss íslendinga, að koma upp
hjer á íslandi eins konar forngripasafni eða
rjettara sagt þjóðsafni........................
Margir mnnu segja, að það sje orðið of seint að
safna þess háttar, því nö sje mest af því tapað,
en því dýrmætara er fyrir oss að safna saman því,
sem eptir er og sem ekki mundi verða alllítið, ef vel
væri leitað, og ef menn hefðu nokkur peningaráð;
það er auðvitað, að ef íslendingar vilja verðaþjóð,
þá verða þeir aö koma upp þess konar safni fyr
eöa síðar, en það verður því örðugra og ófull-
komnara, sein það er lengur dregið, því útlendir
flytja talsvert af fornmenjum út úr landinu á hverju
snmri, þar af leiðir og, að öllum fornmenjura er
glatað jafnóðum og þær finnast, því enginn er til
að njósna um þær, og enginn veit, hvað harin ætti
að gjöra af því, sem finnst; í stuttu máli geta ís-
lendingar aldrei fengið nokkra tilfinning fyrir að
vernda fornmenjar, eða geta liaft nokkra hvöt til
eða hirðusemi á að safna þess konar, fyr en þeir
sjá. að meun eru farnir að saf'na því í landinu
sjálfu, því fyr vita þeir eigi, hvað þess konar er
og (því síður) hvað fróðlegt það getur orðið. Vjer
leyfum oss að geta þess, að vjer erum þegar farn-
ir að safna ýmsv. og vjer höfum þegar lagt drög
fyrir að vernda ýmislegt frá eyðileggingu í þeirri
von, að það muni eitthvað greiðast úr þessu máli.
Hjer höfum vjer ekki önnur ráð enn að snúa
oss til stjórnarinnar, ogbiðja yður í kyrþey, að fara í
kringum það við viðkomandi stjórnarherra, hvort
hann' mundi verða ófús á, að veita þessari stofn-
uu hjer á landi 200 rd. styrk árlega (fyrst i 5 ár),
minua gagnar lítið, því það liggur lífið á, aðget.a
keypt og safnað sem mestu það allra bráðasta, því
annars er rnálið gjörsamlega tapað.
Bn umfram allt er oss áríðandi, að fá að vita
sem fyrst, hvort vjer getum haft nokkra von um,
að þessu verði nokkuð ágengt, til þess að vjer get-
um tekið einhverja aðra ákvörðun, því það er vor
fastur ásetningur, að reyna allt, sem hugsast get-
ur í þessu máli, en viljinn er ekki einhlítur.
Að endingu vonum vjer alls góðs til hinnar
dönsku stjórnar, og að hún vilji fúslega hjálpa
oss til að bjarga þeim seinustu druslum af okkar
fornmenjum, sem enn kynnu að slæðast hjer og
þar í landinu, eptir að Danir hafa fengið margar
af þeim og flestar okkar frægu skinnbækur, sem
vjer eigum nú nærri ekkert sýnishorn af í land-
inu sjálfu.
Vjer undirritaðir gefum oss einungis þá með-
mœling, að vjer erurn líklega þeir einustu hjer á
landi, sem enn hafa nókkuð alvarlega hugsað um
þetta m,ál, og sem liklegast er að muni hugsa um
það i þau fyrstu nokkur ár.
Reykjavík, 4. okt. 1862.
Sigurður Guðmundsson. Jón Árnason11.
Eins og vjer síðar munum minnast á,
varð danska st.jórnin hin versta viðfangs
og veitti ekki neinn styrk um mörg ár,
þrátt fyrir allar tilraunir Sigurðar málara,
en hans var sama gerðin fyrir því, og
yíir höfuð lýsir þetta brjeí, eins og reynd-
ar ljóslega sjest á Skýrslu um forngripas.,
að Sigurður var lífið og sálin í stofnun
íorngripasafnsins,
En þótt danska stjórnin reyndist ekki
vel, þá gekk þó áform Sigurðar fram, því
að bæði var Sigurður nú búinn að leggja
drögur til að fá fornmeujarnar frá Bald-
urslieimi, og svo varð Helgi Sigurðsson á
Jörfa til þess að lofa forngripum. Hann
skriíaði hálfu öðru missiri, eptir að „Hug-
vekja“ Sigurðar kom út í Þjóðólfi, ritgjörð
um málið, þar sem hann tekur upp margt
af því, sem Sigurður málari hafði sagt og
bauðst til þess að gefa nokkra gripi.
Sendi hann ritgjörðina til Jóns Árnason-
ar, sem Sigurður var búinn að fá í fylgi
með sjer og var bæði þá og endrarnær
besti hjálparmaður Sigurðar, og bað hann
að setja ritgjörðina í blöðin; þetta gjörði
Jón Árnason en jafnframt skrifaði Jón
Árnason stiptsyfirvöldunum, skýrði þeim frá
grein þeirri, er sjera Helgi hafði sent bon-
um og tilboði lians; skoraði hann á þau
að taka að sjer yfirumsjón með hinu vænh
anlega safni, og samþ. þau það með brjefi
24. febr. 1863. Með þessu má segja, að
safnið yrði opinber stofnun, og þótti Sig-
urði þetta afarþýðingarmikið, því að þá þótt-
ist hann viss um, að safnið mundi ekki
líða undir lok og enn fremur vonaði hann,
að danska stjórnin myndi þá veita ein-
hvern styrk, enda veittu stiptsyfirvöldin
20 rd. 40 sk., en fengu enga þökk hjá
stjórninni.
Með stiptsyfirvaldabrjefi þessu var .Tón
Árnason skipaður umsjónarmaður hinna
væntanlegu forngripa, en þegar hinir fyrstu
gripir komu á safnið, var Sigurður mál-
ari einnig skipaður umsjónarmaður eptir
beiðni Jóns.
Þessir fyrstu forngripir, er komu á safn-
ið, voru fornmenjarnar frá Baldursheimi.
Jón Sigurðsson á Gautlöndum flutti þær
landveg til Reykjavíkur vorið 1863, og
gaf hann þær í umboði Jóns bónda 111-
ugasonar á Baldursheimi, 15. júlí 1863.
Þegar hjer var komið, geta menn full-
komlega sagt, að safnið væri stofnað og
þar með því máli framgengt, sem Sigurð-
ur hafði haft svo brennandi áhuga á, og
skulum vjer í næsta blaði fara dálítið frek-
ara út í þetta atriði og um starfa Sigurð-
ar að þessu leyti.
Vilhjálmur Þýskalands keisari dáinn,
Með verslunarskipi, sem kom á Akra-
nes 31. £ m. fráBergen, frjettist að Yil-
hjálmur I. Þýskalands keisari hefði lát-
ist 9. f. m. Hann var fæddur 22. mars
1797, tók við ríkisstjórn á Prússlandi 7.
okt. 1858. sakir veikinda bróður hans
Friðriks Vilhjálms IV. Eptir dauða hans
varð hann konungur 2. jan. 1861 og
eptir ófriðinn milli Frakka og Þjóðverja
varð hann keisari yfir Þýskalandi 18.
jan. 1871.
Á ríkisstjórnarárum hans hefur Þýska-
land orðið æ voldugra og voldugra. Hann
og stórmenní þau, sem hann hefur haft
við hlið sjer, stjórnvitringurinn Bismarck
og Moltke hershöfðingi hafa verið sam-
taka um, að hefja veg og veldi Þýska-
lands, einkum með rammasta hervaldi
og herbúnaði alls konar, sem ekki hef-
ur átt sinn líka áður. Hefur í því efni
ekkert verið til sparað, hvorki álögur á
hina þýsku þjóð nje annað.
Sá, sem næst stendur til ríkiserfða
eptir Vilhjálm I., sonur hans Friðrik
Vilhjálmur, er tengdasonur Victoríu Eng-
lands drottningar og hefur hneigst að
stjórnarháttum og frelsi Englands. Eru
því miklar líkur til, að hann mundi
breyta stjórnarháttum Þýskalands i frjáls-
ara horf, ef hans nyti lengi við, en hann,
sem nú er á 57. aldursári, hefur, sem
kunnugt er, verið hættulega veikur af
meinsemd í hálsinum og haldið til í vet-
ur í San Eemo á Ítalíu, og var á eng-
um batavegi, er síðast frjettist. Samt
sem áður hafði hann ætlað heimleiðis
sama daginn, sem faðir hans dó. Allar
líkur til, að hann eigi ekki langt eptir,
og tekur þá við riki elsti sonur hans
Vilhjálmur, sem líkist afa sínum og mun
vilja halda stjórn Þýskalands i sama
horfinu, sem að undanförnu.
Húnavatnssýslu, 3. f. m. . . . „Næst-
liðið haust varð uppvíst, að maður í Mið-