Þjóðólfur - 13.04.1888, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudafts-
morgua. Yerö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. jftli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Dppsögn skrifleg. bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
Reykjayík, föstudaginn 13. apríl 1888.
Xr. 19.
XL. árg.
Siguröur Guömundsson málari.
iii.
Stofnun Forngripasafnsins og starti
Sigurðar yið safnið.
í síðasta blaði Þjóðólfs skýrðum vjer
frá stofium Forngripasafnsins, hinum marg-
víslega undirbúningi, sem Sigurður hafði,
og tilraunum lians til að koma Forngripa-
safninu á fót. Sigurður er sá fyrsti mað-
ur. sem hugsar um að stofna það, og það
má með fullum sanni segja, að það eru
meir en orðin tóm hjá Sigurði málara í
brjeflnu til Khafnar 4. okt. 1862, þar sem
hann segir: „Það er vor fastur ásetning-
ur, að reyna allt,, sem hugsast getur í
máli þessu“.
Þrátt fyrir allt þetta, sem vjer þegar
höíum skýrt frá, liefur ritstjóri Björn Jóns-
son þó ætlað að berja það fram í blaði
sínu ísafold, að sjera Helgi Sigurðsson
væri „aðalfrumkvöðull að stofnun safns-
ins“ og að Forngripasafnið hafi verið stofn-
að „án þess að Sigurður málari kæmi þar
nokkra vitund nærri“, og er þetta þeim
mun undarlegra, svo að vjer ekki höfum
st.rangari orð, sem Björn Jónsson sjálfur
hefur áclur sagt, að Sigurður málari væri
stofnandi Forngripasafnsins og Játið ísa-
fold ftytja það út meðal manna, að Sigurð-
w heitinn vœri aðálfrumkvöðull þess, að
stofnað var hjer fornmenjasafn. í fyrsta
hlaði Isatoldar, 19. sept. 1874, minnist
Björn Jónsson á jarðarför Sigurðar mál-
ara, sem framfór fjórum dögum áður. Tek-
ur hann sjerstaklega fram um ræður þeirra
sra Matthiasar Jochumssonar og sra Hallgr.
Sveinssonar: „Minntust þeir með fögrum
orðum, hve mikið fósturjörð hins framliðna
ívtfi honum upp að inna, er hann hefði
'ienð aðalfrumkvöðull þess, að stofnað
var hjer fornmenjasafn, og við það hætt,
að flytja fornleifar vorar suður í Dan-
nn'uku . Árið eptir kemur Björn Jónsson
ritstjóri ásamt skólastjðra H. E. Helgesen,
Steingrími Thorsteinsson, Sigfúsi Ey-
mundssyni og Mattlnasi Jochumssyni með
áskorun til íslendinga um að reisa Sig-
urði málara minnisvarða (Ísaíold lo. ág.
1875). Talar hann þar nm Sigurð málara
sem „ okkar einasta listamann og merkilega
fornfræðing, sem með lagfœringu hins ís-
lenslca kvennbúnings og stofnun Forn-
gripasafnsins o fl. hefur gjört þ]bð vorri
svo mikinn sómau, og endar áskorunin á
þoim orðum að hann ásamt hinum öðrum
undirskrifuðum skuli sjá um, að fyrir fjeð
sem inn komi, skuli verða settur minnis-
varði „á gröf vinar vors, er oss hetði
langað til að hefði auðnast að lifa lengur“.
Það lítur út fyrir, að herra Björn
Jónsson sje nú búinn að gleyma vini sín-
um. þar sem hann vill nú setja honum
þann minnisvarða, að Forngripasafnið hafi
verið stoínað, án þess hann „kæmi þar
nokkra vitund nærri“, og þó er það deg-
inum Ijósara, að Siguröur málari var bæði
aðalfrumkvöðull að stofnun Forngripasafns-
ins og kom því á fót. Sigurður málari
var búinn að fá hugmyndina um, að stofna
Forngripasafnið mörgum árum áður, en
sjera Helgi kemur fram, hann lieldur áfram
í mörg ár að grennslast eptir forngripum, j
hálfu öðru ári áður leggur hann drögur
fyrir, að fá fornmenjarnar frá Baldurs-
heimi; 8 mánuðum áður skrifar hann á-
skorun í blöðin um að stofna forngrípa-
safn og svo brýnir hann „þetta bæði munn-
lega og skriflega fyrir kunningjum sínum,
og öðrum, sem hann hafði færi á“, ogfær
sömuleiðis aðra til þess.
Eptir allt þetta kemur svo sjera Helgi
Sigurðsson fram með ritgerð um málið,
sem hann vill láta koma í blööin og býðst
til að gefa 15 gripi, sem vísi til forngripa-
safns, og svo á sjera Helgi að vera aðal-
frumkvöðull, að stofnun safnins en Sig-
urður málari ekki koma „þar nokkra vit-
und nærri“.
Kunningjar Sigurðar málara segja, að
sjera Helgi muni eflaust hafa orðið til að
bjóða gripi sína fyrir tilstilli Sigurðar
málara, og jafnvel að hann muni hafa ver-
iö hjer á ferð í Reykjavík og Sigurður
eða Jón Árnason talað um þetta við hann,
en hvernig sem þetta er, þá cr það víst,
að framboð sjera Helga er komið af lwöt-
um Sigurðar málara, endá segja þeir, Sig-
urður málari og Jón Árnason, það með
skýrum orðum í hrjefl frá 1864 til kon-
ferensráðs Thomsens, forstjöra forngripa-
safnsins í Khöfn; þar er skýrt frá stofn-
un safnsins með nokkrum orðum og tal-
að um, að Sigurður liafi skrifað „Hug-
vekju til íslendinga“ og þessu bætt við:
„út af þessu kom, að kand. Helgi Sigurðs-
son á Jörva, fann hjá sjer köllun, að gefa
landinu ýmsar fornmenjar, sem fyrstu byrj-
un til fornmenjasafns“.
Það má sjera Helgi eiga, að hann er
fyrsti gefari til safnsins og hann skrifar
ritgerð um málið, en þess má geta, að þótt
sjera Helgi hefði engan hlut gefið, þá hefði
stofnun safnsins eigi dregist lengur, en
til næsta sumars, þegar Jón á Gautlörul-
löndum kom suður með Baldursheimsfund-
inn, og menn verða að gá vel að því, að
það er ekki sjera Helgi, heldur Jón Árna-
son, sem fær stiptsyfirvöldin til að takast
á hendur yfirumsjón íslensks forngripa-
safns, og þetta hefur hann hlotið að gjöra
eptir samráði við Sigurð málara.
En sleppum því. Ef menn viljahengja
sig í formunum og einblína á stiptsyfir-
valdabrjefið frá 24. febr. 1863, og segja
að forngripasafnið sé stofnað með því og
engu öðru, þá eru það stiptsyfirvöldin
Þórður Jónasson og Helgi Thordersen, sem
eru stofnendur safnsins, en næstur þeim
stendur Jón Árnason og mætti það miklu
heldur til sanns vegar færa, að kalla Jón
Árnason stofnanda safnsins, en sjera Helga,
og að minnsta kosti hefur það verið nær
áliti þeirra sjálfra, Jóns Árnasonar og Sig-
urðar málara, heldur en hitt, því að þeir
segja svo í brjeíi frá 7. maí 1866 til
etatsráðs Worsaae, fornfræðings í Khöfn:
„Árið 1863 stofnuðum vjer undirritaðir, jeg
Sjgurður GuðmuncLsson og jeg Jón Arna-
son, Jorngripasafn hjer í Reykjamk", og
myndi Sigurði málara, ef hann mætti líta
upp úr gröf sinni, þykja það undarlegt,
er hann sæi það ritað af mentuðum manni,
sem jafnvel er forseti liins íslenskaBók-
mentafjelags, að safnið hefði verið stofn-
að, án þess að hann „kæmi þar nokkra
vitund nærri.“
Sigurður hefur sjálfur sagt, að liann
hafi stofnað forngripasafnið, Jón Árnason
meðumsjónarmaður Sigurðar, sem skrifaði
stiptsyfirvöldunum til út af forngripum
sjera Helga, liefur sagt það. Oddgeir