Þjóðólfur - 20.04.1889, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudagB-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgisl fyrir 15. jöli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bund-
in viö áramöt, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XLI. árg.
Reyk,javík laugardaginn 20. apríl 1889.
Nr. 17.
Depot og Eneforhamller for Island
söges for vore Fabrikater:
Soda & Seltersvand
Medicinsfre Mineralvande
Specialiteter i Mousserende Frugt og Vin-
limonader, Svensk Sodav. og Afholden-
hedsdrikke.
Skriftlig Henvendelse besvares og nær-
mere meddeles.
S0DRING & Co.
Kgl. privil. Mineralvandsfabrik og Brondanstalt.
Kjobenhavn 0. 120
Umsjón og fjárhald kirkna.
Herra ritstjóri! "Þjer hafið í vetur —
eins og optar — látið Þjóðólf færa lesend-
um sínum ýmsar stuttar greinar um lands-
mái, er væntanlega verða rædd á næsta
alþingi. Þetta er mjög þarflegt, og gef-
ur tilefni til þess, að málin verða hugs-
uð og rædd fyrir þing, bæði afkjósend-
um og þingmönnum sjálfum; má því
vænta, að þau fái þannig betri undir-
búning.
Málið um „búsetu fastakaupmanna11 tel
jeg afarnauðsynlegt, og vonandi er, að
þingmenn yfir höfuð gjöri sjer far um
að koma því fram sem fyrst. Hið sama
má og segja um „launamálið“. Það þarf
endurbótar við. Að öðru leyti fer jeg
ekki frekara ut í þessi mál hjer, því það
er ekki tilgangur minn með línum þess-
um. En ef þjer viljið leyfa mjer að
„leggja orð í belg“, ætla jeg að velja
annað umtalsefni í þetta sinn.
Mjer virðist, að við ýms fleiri lög þurfi
breytingar og viðauka, jafnvel þótt sum
þeirra sjeu ekki gömul. Þar á meðal
tel jeg:
Lög um umsjon og fjárhald kirkna frá
12. maí 1882.
Lög þessi eru sjálfsagt orðin til af því,
að þorri þingmanna að minnsta kosti og
líklega allir, sem höfðu hugsað málið,
voru sannfærðir um, að það horfði til
mikilla framfara, að söfnuðirnir tæku að
sjer fjárhald kirknanna, og settu kirkju-
sjóðina á vöxtu. Þetta er líka svo auð-
skilið, að það mun naumast þurfa útlist-
unar við. Flestir vita, að sá sjóður, sem
er á vöxtum og vextirnir árlega lagðir
við höfuðstólinn, vex mjög á fáum árum,
og margfaldast því meira, sem tíminn er
lengri. Yið þessa kirkjusjóði eiga enn
fremur að leggjast hinar árlegu tekjur
kirkjunnar að frádregnum 6 af 100, sem
eiga að vera innheimtu- og ómakslaun
sóknarnefndanna. (Þá falla lika niður
skoðunarlaun kirkjureikninga, sbr. 4. gr.
i nefndra laga, og eins hluti sá, sem prest-
ar nú taka fyrir „verslun gjalda“). Með
löngum tíma má því telja vist, að kirkj-
j ur yfir höfuð yrðu ekki einungis sjálf-
j bjarga, heldur margar hverjar svo auð-
ugar, að þær mætti byggja vandlega og
prýða, svo þær gætu fullnægt vaxandi
fegurðartilfinning safnaðanna; jafnvel orð-
ið megnugar að eignast fyrir eigið fje,
| smá-orgel (harmonium) og launa organ-
I istum. Þannig gæti þetta einnig orðið
besta styrktarmeðal til að bæta úr hin-
um tilfinnanlega skorti á góðum kirkju-
| söng, sem um leið efldi söngkunnáttu
yfir höfuð í landinu. Miklar líkur eru
til, að allmargar kirkjur gætu að lokum
eignast svo mikla sjóði, að afnema mætti
hin árlegu kirkjugjöld, afþviþær þyrftu
þeirra ekki við.
Aptur á móti eru litlar líkur til, að 4-
stand kirknanna batni að mun, á með-
an gamla fyrirkomulagið viðhelst, nfl.,
að kirkjusjóðirnir sjeu látnir liggja á-
vaxtarlausir hjá prestunum ár frá ári.
Það má einnig álíta það velgjörning
við prestana sjálfa — eða að minnsta
kosti við prestsekkjurnar — að losa þá við
fjárhald kirknanna. Flestir munu hafa
heyrt presta kvarta undan þessari inn-
heimtu og þessu fjárhaldi, og telja sjer
það byrði. Reynslan sannar þetta opt
með þeim. Kirkjutekjurnar renna inn í
biiið, án þess það sjáist, sem menn segja,
' en þegar presturinn fellur frá, er þó kirkju-
sjóðurinn, ef til vill, orðinn allmikill og
þá verður ekkjan — ofan á það að verða
opt hjálparlítill einstæðingur og svipt
þeim tekjum, sem hún hefur vanist —
að borga út allan kirkjusjóðinn. Yið
þetta kemst ekkjan stundum á vonarvöl,
[ og mjög opt verður hún ekki búfær á
eptir. Þegar þannig fer, mætti prests-
j ekkjan sannarlega óska, að fjárhald kirkj-
unnar hefði verið komið í hendur safn-
aðarins fyrir löngu.
Jeg ætla, að flestir muni vera á eitt
sáttir um það, að hugsun sú, sem ligg-
ur til grundvallar fyrir lögunum um um-
sjón og fjárhald kirkna, sje skynsamleg
og rjett. En játi menn því, liggur beint
við að spyrja: Hvernig stendur á þvi,
að eptir 7 ár síðan lögin komu út, situr
víðast hvar allt í gamla horfinu, og að
sárfáir prestar og söfnuðir hafa komið
sjer saman um breytinguna? Til þess
liggja án efa margar orsakir, þar á með-
al vanafesta bæði presta og safnaða, sem
kynoka sjer við nýungum og breyting-
um. Máske einnig það, að sóknarnefnd-
um þyki innheimtulaunin oflág, því flest-
ir þekkja, hvað innheimta er örðug, sjer
i lagi síðan harðnaði í ári, — og þó lík-
lega einkum ákvörðunin í 1. gr., sem
lætur allt vera komið undir því, hvort
„eigandi eða umráðamaður hennar (kirkj-
unnar) sje fús til að láta það (fjárhaldið)
af hendi“, nema að eins þegar hjeraðs-
fundur og biskup álíta prestinn „óhæf-
an til að sjá um fje kirkjunnar“, — en
til þess þarf líklega mikið ólag að vera
á. Þetta, hygg jeg að sje það sker, sem
framkvæmdirnar stranda vanalega á.
Þess eru dæmi, að söfnuðurinn hefur
boðið presti að taka við fjárhaldi kirkju
og umsjón hennar, og presturinn gjarn-
an viljað losast við innheimtu hinna ár-
legu gjalda, en ekki viljað seljaafhendi
sjóðinn, og svo hefur ekkert orðið af samn-
ingnum. Þess er ekki að vænta, að
nokkur sóknarnefnd vilji taka við þann-
ig löguðu fjárhaldi, því vinningurinn
fyrir kirkjuna og söfnuðinn er mest fólg-
inn í því, að koma hinum arðlausa sjóði
á vöxtu.
Aðalgallinn á lögum þessum virðist
mjer vera sá: að söfnuðurinn er aldrei
látinn eiga heimting á að taka við fjár-
málum kirkjunnar, ekki einu sinni við
prestaskipti. Allt er komið undir ,,fúsum“
vilja prestsins. Svo lengi, sem þetta
stendur óbreytt í lögunum, þarf ekki að
vænta, að máli þessu miði verulega á-
fram í heillavænlegra horfi. — Prestur-
inn telur sjer gagnlegt, að nota þetta
fje, sem sína eign, svo lengi sem verða