Þjóðólfur - 14.02.1890, Blaðsíða 1

Kemur út á íöstudög-
um — Verð árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir iö. júli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bundin
við áramftt, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
XLII. árg. Reykjavík, föstudaginn 14. febr. 1890. Xr. 8.
Kaupfjelög vor.
Tilgangur kaupfjelaga vorra er hinn
sami, sem kaupfjelaganna í öðrum lönd-
um, að veita fjelagsmönnum sem hag-
kvæmasta verslun, láta þá sjálfa njóta
verslunararðsins, sem annars gengur til
kaupmanna og út úr landinu, svo fram-
arlega, sem kaupmennirnir eru ekki inn- j
lendir. Kaupfjelög vor eru sömuleiðis
að því leyti lík kaupfjelögum í öðrum
löndum, að þau spara eða gera óþarfa
milliliði í versluninni, svo að fjelags-
menn geta því fengið útlendar vörur ó-
dýrari en ella. Sá milliliður, sem kaup-
fjelögin auðsjáanlega spara, eru fasta-
verslanirnar hjer á landi; með öðrum
orðum, þau spara þann kostnað, sem
föstu verslanirnar hafa í för með sjer
fyrir kaupmanninn. Það er mikill kostn-
aður, því að hús, mannahald við þær og
margt fleira kostar ákaflega mikið, sem
allt verður að leggjast á verslanirnar, og
landsmenn, sem við þær versla, verða að
borga. Að vísu kosta kaupfjelögin nokkru
til við verslun sína hjer á landi og hljóta
að kosta meira til hennar síðar, ef þau
eiga að komast í tryggara horf, en nú
er; en sá kostnaður verður aldrei eins
mikill, eins og kostnaðurinn er við föstu
verslanirnar og auk þess eru það þá fje-
lagsmenn sjálfir, sem vinna að verslun
kaupfjelaganna hjer á landi, bæði geta
haf( atvinnu af þvi, og að minnsta kosti
renna þeir peningar, sem ganga til að
horga þann kostnað, ekki úr greipum
þeirra til óviðkomandi manna.
Vörukaup erlendis verða einnig kaup-
fjel. miklu kostnaðarminni en kaupmönn-
um. Auðvitað verða kaupfjelögin að borga
umboðsmanni sínum erlendis umboðslaun,
en kaupmenn munu heldur ekki algjör-
lega komast hjá að hafa umboðsmann til
vörukaupa. Flestir hinna stærri kaup-
manna, sem eiga verslanir hjer á landi,
sitja erlendis og lifa ríkmannlega, sem
hlytur að kosta stórfje, og það verða þeir
að leggja á verslunina, og þeir, sem við
þá versla hjer á landi, verða að borga
það. En hjá öllum slíkum kostnaði kom-
ast kaupfjelögin, svo að vjer sjáum ekki
betur, en með kaupfjelagsversluninni sje
að miklu leyti sparaðir 2 verslunarmilli-
liðir, verslunarstjóranir hjer á landi með
þjónum þeirra og öðrum kostnaði við
föstu verslanirnar og stórkaupmennirnir
erlendis. Yj er gjörum nefnilega ráð
fyrir — sem varla þarf að efast um, eink-
um ef kaupfjelögin næðu undir sig mikl-
um hluta af islensku versluninni, sem vel
getur orðið — að erlendis fái umboðs-
maður kaupfjelaganna vörurnar með sömu
kostum eins og stórkaupmennirnir, sem
eiga verslanir hjer á landi, fá sínar vör-
ur. Kaupi t. d. stórkaupmaðurinn einhverj-
ar vörur hjá verksmiðjueiganda, sem sjálf-
ur hefur búið þær til, þá getur umboðs-
maður kaupfjelaganna fengið þar sömu
vörur með sömu kostum, sem stórkaup-
maðurinn. I kaupfjelögunum verður þann-
ig i þessu tilfelli að eins umboðsmaður
þeirra erlendis milliliður milli verksmiðju-
eigandans og þeirra manna hjer á landi,
sem fá vörurnar. En hjá kaupmanna-
versluninni eru milliliðirnir stórkaup-
maðurinn sjálfur— sem ef til vill kemst
eigi algjörlega hjá, að hafa umboðsmann
til vörukaupanna — og verslunarstjór-
arnir með þeirra þjónum og öðrum kostn-
aði hjer á landi. Hjá kaupfjelögunum
kostar milliliðurinn ekki nema umboðs-
laun til umboðsmannsins, sem eru til-
tölulega lítil. En hjá kaupmannaversl-
uninni er kostnaðurinn við milliliðina
forlagseyrir stórkaupmannsins sem venju-
lega er ákaflega mikill, forlagseyrir og
laun verslunarstjóranna hjer á landi og
þjóna þeirra, ásamt öðrum kostnaði við
verslun þeirra innanlands.
Það er þessi mikli kostur við kaup-
fjelögin, að kaup á vörum þeirra erlend-
is og verslun á útlendum vörum hjer á
landi er mörgum sinnum kostnaðarminni
en hjá kaupmönnum og þess vegna er
kaupmönnum, ómögulegt að keppa við
þau, ómögulegt, að geta látið landsmenn
fá útlendar vörur með jafngóðu verði,
með því að verslun kaupmanna, bæði er-
lendis og hjer á landi, kostar þá marg-
falt meira, en kaupfjelögin kostar sín
verslun.
Vjer höfum nú sýnt fram á, að til-
gangur og aðalstefna kaupfjelaganna ís-
lensku er hin sama, sem kaupfjelaganna
í öðrum löndum. En þau eru eigi að
síður að ýmsu leyti ólik.
Kaupfjelög vor eiga þannig engainn-
stæðu eða vinnufje; vjer teljum það ekki,
þótt sum þeirra eigi hús og nokkuð af
áhöldum. En kaupfjelögin útlensku eiga
stórfje, sem fjelagsmenn, mest fátækir
verkmenn, hafa smámsaman safnað, til
þess að fjelögin gætu með því rekið versl-
un sína. Það væri óefað mjög vel til
fallið, að kaupfjelögin tækju upp spari-
sjóðsaðferð útlendu kaupfjelaganna, sem
vjer nefndum í siðasta blaði.
í öðru lagi fá fjelagsmenn í kaupfje-
lögum vorum vörurnar með innkaups-
verði, að viðbættum kostnaði, en eins og
áður er sagt, verða fjelagsmenn í út-
lendu kaupfjelögunum, að borga vörurn-
ar með sama verði, sem er á þeim hjá
kaupmönnum, en fá síðan ágóðann eptir
á, sjer úthlutaðan í hlutfalli við það, hve
mikið hver hefur keypt af vörum i fje-
laginu. Ef kaupfjelög vor fylgdu sömu
reglu, ætti hver fjelagsmaður að borga
vörurnar, sem hann fær hjá fjelögunum,
með sama verði, eins og er á þeim hjá
kaupmönnum, en eptir á ætti að útbýta
ágóðanum meðal fjelagsmanna. Þessi
aðferð hefur ýmsa kosti: Þá finna fje-
lagsmenn betur, hve mikið þeir græða;
þá væri og hægra að taka vissan hluta
af ágóðanum til varasjóðs o. fl., marg-
ur mundi þá láta ágóða sinn eða nokk-
uð af honum standa í fjelögunum á
vöxtum, ef þau tæbju upp sparisjóðsað-
ferðina, og þannig yrði hægra að safna
vinnufje handa þeim. Þetta hefur því
óneitanlega sína kosti, sem menn ættu
að hugleiða. Sumum kann að finn-
ast það óframkvæmilegt, en þetta hafa
þó fátæklingar í öðrum löndum getað.
I þriðja lagi borga fjelagsmenn í kaup-
fjelögum vorum eigi vörurnar með pen-
ingum út í hönd, eins og er ófrávíkjan-
leg regla í kaupfjelögum erlendis. Að
vísu er íslendingum ómögulegt að borga
með peningum, heldur með vörum. En
samt sem áður ættu kaupfjelögin vand-
lega að gæta þess, að enginn fjelagsmað-
ur skuldaði þeim, og að þau sjálf skuldi
ekki umboðsmanni sínum erlendis, þvi
að það má reiða sig á, að umboðsmaður-