Þjóðólfur - 14.02.1890, Síða 2

30
inn mundi þá ná sjer niðri á þeim ein-
livern veginn, svo að hann hefði ekki
óhag af. Það verður sjálfsagt ekki kom-
ist hjá því, að kaupíjelögin skuldi ef til
vill nokkuð stundum á árinu, t. d. að
sumrinu, en að haustinu ættu þau öll að
vera skuldlaus.
í fjórða lagi safna kaupfjelög vor eng-
um varasjóði*, eins og kaupfjelögin er-
lendis. En meðan það er ekki gjört,
standa fjelögin á mjög völtum fótum, ef
eitthvað ber út af, t. d. ef fje ferst á
leið til Englands að haustinu. Fjelögin
ættu nú þegar að byrja að leggja dálít-
ið af ágóðanum árlega í varasjóð, því
að það teljum vjer eitt af aðalskilyrðun-
um fyrir þrifum þeirra og lífi til fram-
búðar.
í fimmta lagi hafa kaupfjelögin eigi
annað en verslunina fyrir augum og t.
d. styðja eigi beinlínis að menntun fje-
lagsmanna, eins og útlendu kaupfjelögin,
enda er ekki hægt að vonast eptir því
enn sem komið er. (iViðurl.).
Iöjumaðurinn og letinginn.
Það er á jólaföstu, kl. 10—11 um
kvöldið. Það er niðamyrkur í litlu, fá-
tæklegu baðstofunni á Hjalla. En fólkið
er þó ekki háttað. Ólafur bóndi og kona
hans og 5 af börnum þeirra sitja þarna
í myrkrinu og prjóna smábandssokka,
hvert í kapp við annað. En 3 yngstu
börnin eru oltin út af í einu horninu.
Um það bil, að kl. ætti að vera 11 —
klukka er annars ekki til á Hjalla —
er sagt einhvers staðar úti í horni með
veiklulegri, en þó sigrihrósandi barns-
rödd: „Jeg er búin með sokkinn minn,
pabbi“. „Og jeg líka“, úr hinu horn-
inu. „Og jeg líka“, hvað aföðru. „Jeg
er orðin svo svöng, mamma“, er svo sagt
einhvers staðar í myrkrinu. „Já, jegfer
nú að skammta41. Og húsmóðirin kveikir
á týrubollanum sínum og fer fram. Og
börnin fá hvert sína mörk af grasagraut
og undanrenningu, en Ólafur gamli ögn
meira, því hann hefur verið úti að hirða
um skepnur fram að dagsetri.
A Þorlákskvöld kemur N. í Gerðinu
inn í baðstofuna, setur sig á rúm sitt,
varpar mæðilega öndinni og segir: „Lít-
ið hafði jeg upp úr ferðinni að Hjalla
enn. Jeg er búinn 4 sinnum að krefja
*) Kaupfjelag Árnesinga lagði þó 566 kr. 56 a.
í varasjóð í haust (sjá 5. tbl. Þjóðólfs þ. á.), en
það er líka hið eina fjelag, sern oss er kunnugt að
hafi gjört það.
Ólaf gamla um þetta, sem jeg á að taka
hjá honum. Jeg held hreppsnefndin
verði að gjöra svo vel, að ná því sjálf
hjá honum og færa mjer það. Hann
þykist allt af ætla að borga það með
smábandi eptir nýárið. En jeg held við
jetum ekki smábandið hans um jólin“
„Fjekkstu þá ekkert?“ segir kona Ns.
„Það er ekki teljandi. Jeg særði út úr
honum 4 magálsbjóra og smjörsköfu og
fáein kerti. Það er best að jeta þetta
strax; það er hvort sem er ekki til fram-
búðar“. Og svo jeta þau magálinn frá
Hjalla og smjörið við og fara svo að
hátta. Og þau láta lifa á einu kertinu
frá Hjalla, ef annarhvor krakkinn kynni
að vakna.
Aths. Ólafur á Hjalla er mesti dugn-
aðar- og sparsemdarmaður, og þau hjón-
in koma upp öllum sínum 8 börnum. En
þau verða að leggja hart á sig og neita
sjer um öll þægindi lifsins. Það er
venja þeirra, að sitja í myrkrinu á kvöld-
in fram að jólum og prjóna smábands-
sokka, því þau hafa ekki annað til að
borga með það 120 ál. fátækratillag, sem
lagt er á þau á hverju ári.
N. í Gerðinu kom á hreppinn, þegar
annað barnið fæddist. Honum þykir erf-
itt að vinna, en gottaðjeta og hvíla sig.
„En hver maður hefur rjettindi, mann-
rjettindi, sem eru helg, og sem jeg vil
ekki skerða“, segir prófasturinn í G-örð-
um (sjá þingt. B, 1889, bls. 343).
Grenjaðarstað, 30. des. 1889.
B. Kristjánsson.
* *
*
Athugasemd ritstjórans. Eigi allfáir
munu vera likar N’s í Gerðinu og fara
á sveitina af leti og amlóðaskap, svo að
aðrir, sem með iðjusemi og sparsemi
komast af fyrir sig og börn sín, eins og
Ólafur á Hjalla, verða með fátækraút-
svörunum að ala önn fyrir þeim. rÞetta
er hart fyrir iðjumanninn; því neitar
enginn. En hins vegar flnnst oss það
góðsöm, allt of góðsöm hreppsnefnd, sem
veitt hefur velvinnandi hjónum sveitar-
styrk, „þegar annað barnið fæddist“, eins
og hjónunum i Gerðinu. Ef hreppsnefnd-
ir væru strangari en þær eru og beittu
gildandi lögum (t. d. lögunum um sveit-
arstyrk og fúlgu) með fullkomnum strang-
leik, yrðu fátækraútsvörin minni, en nú
eru þau. Ef einnig væri til „letigarður“,
eins og Páll Briem hefur stungið upp á
(Andvari 1889, bls. 19), þá þyrfti ekki
að láta iðjumanninn kasta út stórfje í
slóðana og letingjana. Þá hefði hrepps-
nefndin getað sagt við N. í Gerðinu:
„Fyrst þú kemst ekki af án sveitarstyrks,
setjum við þig á „letigarðinn11, börnin
skulum við taka og ala þau upp, en tök-
um með þeim það, sem þú átt; konuna
þína setjum við í vist og tökum það,
sem hún getur án verið af kaupi sínu
með krökkunum11. N. í Gerðinu mundi
hafa hætt við að biðja um sveitarstyrk-
inn, til þess að losast við letigarðinn, og
svo mundi fara um fleiri hans líka.
Styrkurinn til Eyjólís Magnússonar.
Yiðvíkjandi því, sem sagt er í síðasta bl.,
um styrkinn til Eyjólfs Magnússonar, skal
þess getið, að stiptsyfirvöldin fara ein-
göngu eptir meðmælum hlutaðeigandi
sýslunefnda í tillögum sínum með styrk-
veitingum til sveitakennara, sem er al-
veg rjett, því að samkvæmt fjárlögunum,
skal veita styrkinn eptir tillögum sýslu-
nefnda. — Herra amtmaður E. Th. Jón-
assen hefur gefið oss færi á, að kynna
oss meðmælingar Eyjólfs Magnússonar;
sýslunefndin í Mýrasýslu, þar á meðal
prófasturinn þar, hafði á fundi 7. maí
f. á. samþykkt i einu hljóði, að mæla með
styrkveiting til hans, og auk þess höfðu
4 prestar og fleiri merkir menn gefið
honum meðmælingarvottorð sem barna-
kennara, svo að eptir því hlýtur honum
að farast barnakennsla vel úr hendi, sem
fáir skyldu þó ætla, sem sjeð hafa, hvern-
ig hann er á sig kominn, þegar hann
kemur hingað til Heykjavíkur.
Feðraheimen heitir aðalmálgagn þeirra
manna í Noregi, sem gjöra vilja norsku
að bókmáli þar í stað dönskunnar. Hjer
fer á eptir sýnishorn af málinu á því
og stefnu þess: Feðraheimen1 vil ha
bonden og arbeidaren fram, kyrkja fri,
kveik i kristendomen, vern um ægte-
skapet, forsvarssamlag med Sverik utan
konge, roysterett for alle og meir sjolv-
styre i bygd og fylkje, mindre stats- og
embætsvelde, rett for mindretalet, spare-
poletikk i alt so nær som upplysning11.
Brjefspjöld eru fundin upp af Andreas
Stephan, póstmála- og hraðfrjettastjóra á
Þýskalandi. Hann ritaði fyrst um þau
1865 og litlu síðar var rætt um þau á
póstmálafundi einum miklum á Þyska-
landi, þar sem margir póstembættismenn
voru mjög áfram um að taka þau upp,
einkum Kolbensteiner, sem síðar varð
póstmála- og hraðfrjettastjóri í Austur-
ríki og Ungarn, og í þeim löndum voru
brjefspjöld tekin upp fyrir hans tilstilli