Þjóðólfur - 14.04.1890, Blaðsíða 2

70
Svar
til „Fjelag's eins í ísafjarðarsýslu“.
Þeir Sigurður Stefánsson, Gunnar Hall-
dórsson og Skúli Thoroddsen hafa sent
áskorun, sem birt hefur verið í Fjall-
konunni 9. þ. mán. og væntanlega verð-
ur birt í Þjóðólfi, til alþingismanna
Jóns Ólafssonar, Þorleifs Jónssonar og
mín um að eiga fund með þeim á Isa-
firði i sumar, til að ræða um stjórnar-
málið og koma því í heppilegra og þjóð-
legra horf en nú er.
Það hefur hingað til ekki þótt kur-
teisleg aðferð, að senda tilteknum mönn-
nm þess konar áskoranir með frjettablöð-
um, en jeg vil eigi gjöra slíkt að um-
ræðuefni, heldur að eins benda á, að það
er eigi heppilegt, að gefa eigi neinar
upplýsingar um hið ónefnda fjelag eða
stefnu þess, og skýra eigi hið minnsta,
hver tilgangurinn er með fundarhaldi
þessu, frekar en gjört er í áskoruninni.
Það eru fögur orð, að koma stjórnar-
málinu í heppilegra og þjóðlegra horf,
en hvað hefur hið ísfirska fjelag í huga
með þeim?
Sigurði Stefánssyni og Þjóðviljanum
hefur þótt það óhæfilegt af Jóni Ólafs-
syni, er hann kallaði oss nokkra þing-
menn í neðri deild á fund, til þess að
ræða um stjórnarmálið, en er það nú orðið
svo miklu betra, að einstakir þingmenn
eigi fund um málið, heldur en í sumar?
Jeg veit að vísu, að þingmenn í meiri
hlutanum eru svo góðir drengir, að þeir
reiðast ekkert út af þessu fundarhaldi; en
ef þeir Sigurður Stefánsson halda fram
stefnu sinni síðan í sumar — sem allt
virðist benda á — hvar er þá von um á-
rangur ?
En ef þeir eru farnir að sjá, að stefna
þeirra er ekki heppileg, því fáum vjer
þá ekki vísbending um það ?
Mjer finnst þessi áskorun með sínum
óljósu orðum benda á, að þeim Sigurði
sje alls ekki ljóst, hvernig afstaða hans
og Þjóðviljans er til meiri hlutans og
einkum til mín. Meðan Þjóðviljinn
sigldi i kjölfari Þjóðólfs, kom stefna hans
ekki ljóst fram, en í seinni tíð hefur
hann sýnt hana nokkurn veginn ljóslega.
Það hefur komið fram á þingi, hver
mismunur er á skoðunum okkar Sigurð-
ar; jeg hef eigi hirt svo mikið um þetta
hingað til, því að Sigurður er ekki sjer-
lega stefnufastur maður, en þar sem við
erum orðnir fullkomnir mótstöðumenn,
vil jeg benda á, að við höfum ólíkar
skoðanir í mörgu, t. a. m. í launamálinu,
sem hann var frumkvöðull að á síðasta
þingi, Ölfusárbrúarmálinu, sem hann barð-
ist á móti eptir mætti, í menntamálinu,
þar sem þann vildi lögbinda einveldi
presta i þýðingarmiklu atriði, málinu um
samþykktarvald bænda í búnaðarmálum,
sem er þýðingarmikið atriði í hjeraða-
valdinu, eða eins og margir kalla hjer-
aðafrelsinu. Allt þetta bendir á, að frum-
skoðanir okkar Sigurðar muni vera nokk-
uð ólíkar. En hverja frumskoðun hefur
þá Sigurður og þeir Þjóðviljamenn?
Það hefur verið sagt og það með rjettu,
að heimspekingarnir væru drottnar í and-
ans og hugsananna heimi, því að frum-
skoðanir þeirra breiðast út meðal þjóð-
anna og fá vald yfir hugum þeirra manna,
sem jafnvel ekki hafa einu sinni hug-
mynd um, að heimspeki sje tii.
Það er auðvitað ekki gott að tala um
slíkt efni hjer á íslandi, sem er svo fá-
tækt að bókmenntum í þessari fræðigrein,
eins og mörgu öðru, en jeg vil þó benda
mönnum á, að ein aðalfrumskoðun á
mannlífinu, er miklu hefur ráðið á þessari
öld, kemur fram í grein, sem Arnljót-
ur Ólafsson hefur nýlega ritað i Fjallk.
um „lögin", en ólík skoðun kemur fram
í ritgjörð eptir mig um „frelsi og rjett“,
sem er prentuð í Andvara 1888*. Ef
mann hafa lesið þessar greinar með at-
hygli, þá munu þeir fljótt sjáfrumskoð-
anamuninn. Grundvöllurinn hjá Arnlj.
er frelsi einstaklingsins, en i ritgjörð
minni velferð mannanna.
Frelsisskoðunin kom fyrst upp í lok
18. aldar. og reyndist hún ágæt til að
rífa niður einveldi og einokun. en apt-
ur á móti hefur hún reynst ófær til að
byggja upp.með henni, og nú er svo
komið, að þeir, sem fylgja henni, eru
venjulega pólitískir glamrarar, meðan þeir
ekki hafa völdin, og ef þeir komast til
valda, þá rammir íhaldsmenn. Frelsis-
skoðunin rikti fram yfir miðja þessa öld,
en nú er hún viðast hvar gengin úr gildi.
Jeg skal t. a. m. nefna Svissland. Fyrir
tæpum þremur árum voru þar sett ein-
okunarlög um verslun áfengra drykkja,
sem frelsismönnum myndi þykja óhæfa
mikil, og er Svissland þó frjálst þjóðveldi.
Frelsisskoðunin hefur reynst ófær til að
byggja upp með henni, og þess vegna
verða skoðanir þeirra, sem fylgja henni
annaðhvort að eintrjáningslegum kredd-
um, eins og komið hefur fram í stjórn-
*) Annars yil jeg benda mönnum á einkar-vel-
skrifaða og fróðlega bók í þessu efni, Etík, eptir
háskólakennara H. Höffding, Kh. 1887.
armálinu síðan á síðasta alþingi, eða þá
mjög hringlandalegar, eins og t. a. m.
í Þjóðviljanum fyrir skömmu, þar sem
var sagt, að allt ætti að gerast af frjáls-
um vilja manna, líkt og Sigurður Stef-
ánsson sagði um brúna á Ölfusá, — en
af því menn ekki gjörðu slíkt, væri best
að taka tveggja miljóna króna lán, sjá-
andi ekki, að lántakan getur lagt þyngri
hlekki á eptirkomendur vora, heldur en
flest annað. íslendingar þekkja hallæris-
lánin og vita, hversu ljett er að risa
undir þeim, en hvað eru þau þó hjá því,
sem að hlekkja alla þjóðina í skulda-á-
nauð!
Þegar menn t. a. m. bera saman tveggja
miljóna króna lánið og framkomu Sigurð-
ar St. í Ölfusárbrúarmálinu, sjest ljóslega
hringlandinn og sama kernur fram í mál-
inu um samþykktarvald bænda; þar hef-
ur hann verið mjög þverstæður, en hon-
um hefur þó þótt álögurjettur sveita- og
sýslunefnda næsta æskilegur, þótt hann
gengi miklu lengra en hitt, þvi að hvað
má eigi gera með fjenu? Annað veifið
víkja menn frá frumskoðuninni, en hinn
sprettinn nota menn hana sem ósveigjan-
lega kreddu. Hversu ólík er eigi fram-
koma Jóns Sigurðssonar eða Þjóðvilja-
manna! Undir forustu hans var stjórn-
arfrumvörpunum breytt hvað eptir ann-
að, til þess að liðka svo til, að stjórnin
gæti fallist á þau, en nú eru bæði orð
okkar meiri hluta manna og skoðanir
beinlínis rangfærð, til þess að gjöra mál-
stað okkar tortryggilegan í augum al-
mennings. Jeg veit ekki, hvað getur
verið skaðlegra en þetta. Og yfir höfuð
get jeg ekki útmálað það, hversu mjer
þykir sorgleg framkoma Þjóðviljamanna,
síðan þeir fóru að pólitisera upp á eigin
hönd, og segi jeg þetta ekki min vegna,
heldur vegna almennings, því að jeg
þekki svo ljóst hversu kreddurnar eru
háskalegar, þegar almenningur fer að trúa
á þær, og sjerstaklega hafa menn ljós
dæmin í Danmörku af því, hvað illt þær
geta gjört. Jeg skal að vísu játa, að
þær kunna að vera góðar til þess, að
æsa menn til upphlaupa, en þegar menn
hafa ekki mátt til að koma sínu fram
á þann hátt, þá eru þær eins og eitur-
lyf fyrir almenning. (Niðurl,),
Páll Briem.
Verslunarfrjettir o. fl. frá Kliöfn 22.
mars: Á Englandi er mikil deyfð í ullar-
versluninni og verð á ?Æ«rtegundum, sem