Þjóðólfur - 05.12.1890, Side 1

Kemur út á, föstudög-
um — Verö árg. arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fvrir lö. júlí.
ÓÐÓLFUR.
Uppaögn skrifleg, bundin
við áramðt, ðgild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
oktðber.
XLII. árg.
Reykjavík, föstudaglnn 5. desemlber 1890.
Nr. 57.
Hentugur tími.
Bóndi einn á Norðurlandi skrifaði oss
með seinasta pósti: „Margir hafa nú los-
s% allmikið við skuldir, og borganir
allar manna á milli hafa gengið með greið-
tegasta móti í haust; horfurnar yfir höf-
uð því, að heita má, góðar; sveitarútsvör-
lu fara minnkandi hjer allvíðast; hjer í
fireppi eru þarfir sveitarsjóðsins á þriðja
fiundrað krónur minni en síðastliðið ár, eða
alls 800 kr, þ. e. 1029 kr. minna en haust-
ið 1887. Þetta er ekki alllítill munur, og
hefur ekki lítil áhrif á liðun gjaldenda
sveitarsjóðsins. Þessi tími er sannarlega
tími til að leggja eitthvað upp, til að
miðla úr, þegar aptur lætur ver í ári, en
því miður munu fáir gera það“.
Þetta er alleptirtektaverður brjefkaíli,
því að hann sýnir ljóslega, að hagur manna
stendur betur nú en fyrir nokkrum ár-
um. Það er áreiðanlegt, að svo er, eigi
að eins í þessari sveit, sem brjefið er úr,
heidur og víða annarstaðar til sveita á
landinu. Það er hverju orði sannara, sem
brjefritarinn segir, að „þessi tími er sann-
arlega tími til að leggja eitthvað upp“,
ekki að eins fyrir einstaka menn, heldur
einnig fyrir sveitarsjóðina.
^að hefur opt verið kvartað undan
sveitarþingSiunUm og mikið rætt og ritað
um, hverra ráða skyldi íleita, til þess að
gera þau Ijettbærari; mundi sjálfsagt mörg
þeirra ráða, sem bent hefur verið á, verða
að góðu liði, ef farið væri eptir þeim. En
n i ^ nema eitt ráð, sem duga mundi,
1 )es.s að yetta sveitarþyngslunum alveg
t p1' i^i .omÐndunum. Það er ugglaust og
þar e< í að verða mönnum tilfinnanlegt.
Vjer bentum á það í 3. tbl pjóðólfs þ.
á.,^ og það er, að sveitarsjððirnir safni svo
mikilli innstæðu, að vextirnir af henni
nægi árlega í öll gjöld sveitarsjóðanna.
Allir munu játa, að þetta væri æskilen
en ýmsir vantreysta, að hægt sje að gjörá
það. En fátt er hægra, ef menn að eins
fiafa viljann til þess. Ekki þarf annað
en> að hver sveitarsjóður leggi dálitla upp-
hæð i aðaldeild Söfnunarsjóðsins á ári og
láti að minnsta kosti einhvern hluta vaxt-
anna leggjast við höfuðstólinn árlega.
Með tímanum safnaðist þá höfuðstóll svo
stór, að vextirnir nægðu i öll útgjöld sveit-
arsjóðanna; það yrði fyrr eða seinna eptir
því, hve mikið væri lagt upp á ári og
hve mikið væri tekið árlega af vöxtun-
um.
Það má ef til vill lengi bíða eptirjafn-
hentugum tíma, sem nú, til að byrja á
þessu, þar sem vel hefur látið í ári nú
síðast, hagur manna víða að batna og
sveitarþyngsli víða að minnka. í sveit
þeirri, sem brjefkaflinn hjer að framan
er skrifaður úr, hafa sveitarþyngsli minnk-
að meira en lítið síðustu ár, þar sem þau
eru nú miklu meir en helmingi minni en
þau voru þar fyrir 3 árum. Vera kann
að munurinn sje óvíða svo mikill, en samt
sem áður má ætla, að sveitarþyngsli sjeu
nú víða til sveita þriðjungi eða allt að
helmingi minni en fyrir nokkrum árum,
og því segjum vjer það, að þennan tíma,
þessa lækkun í sveitarútgjöldum ættu menn
að nota til þess að láta sveitarsjóðina
koma á fót dálitlum höfuðstól, sem aldrei
sje skertur, og nokkur hluti vaxtanna jafn-
an látinn leggjast við höfuðstólinn. í þessu
árferði er það engum tilfinnanlegt, þótt
hver sveitarsjóður verði til þess svo sem
1—2 ómagaframfærum og bætti svo við
dálítilli upphæð árlega, meðan vel lætur
í ári, að minnsta kosti. Það er ekki stór
uppliæð í fyrstu, en það er þó það fræ-
korn, sem mundi með tímanum bera þús-
undfaldan ávöxt.
Enn um starndferðirnar.
Það er eitt atriði viðvíkjandi strand-
ferðum dönsku gufuskipanna. sem menn
eru eigi ásáttir um, en er þó mjög mik-
ilsvert að fá vissu fyrir, og það er, hver
eigi að bera ábyrgðína á sendigóssi með
skipunum, ef það skemmist eða týnist,
eins og opt hefur viljað til. Sumir segja,
að skipstjórarnir eigi að bera ábyrgð á
þessu, að þeim sje aðgangurinn með skaða-
bætur, ef eitthvað skemmist eða týnist af
flutningsgóssinu. Þetta getur þó ekki ver-
ið rjett, þannig að hver sem bíður tjón á
þennan hátt, verði að snúa sjer til skip-
stjórans og ef á þarf að halda, lögsækja
hann til skaðabóta. Það hefur ekkiverið
gerður neinn samningur við hann frá lands-
ins hálfu um þessar ferðir, heldur við
sameinaða gufuskipafjelagið, og það ligg-
ur í hlutarins eðli, að það verður gagn-
vart landsmönnum að ábyrgjast allar mis-
fellur á strandferðunum, þar á meðal bera
ábyrgð á því, ef sendigóss skemm-
ist eða glatast, alveg eins og það eptir
samningnum „ber ábyrgð á því tjóni, þeim
missi eða þeim skemmdum, sem póstflutn-
ingurinn kann að verða fyrir, af því að
hans sje illa gætt“ (sjá samninginn). Apt-
ur á móti hefur skipstjórinn, sem er í
þjónustu fjelagsins, ábyrgð gagnvart því
fyrir þær misfellur, sem honum verður
um kennt.
En þá kemur annað atriði til skoðun-
ar, sem er ekki síður þýðingarmikið: hvort
lögsækja þurfi fjelagið við varnarþing þess
í Khöfn, ef beita þarf lögsókn til skaða-
bóta fyrir vanskil eða skemmdir á flutn-
ingsgóssi eða misfellum á strandferðunum
hjer við land. Það eru sumir á þeirri
skoðun, og vilja binda fjárveitinguna til
strandferðanna næst því skilyrði, að sam-
einaða gufuskipafjelagið hafivarnarþing hjer
á landi, sem er alveg rjett, ef það verður
eigi lögsótt hjer. Á alþingi 1887 setti
fjárlaganefndin í neðri deild það skilyrði
við fjárveitinguna, „að útgjörðarmenn skips-
ins hafi varnarþing á íslandi“. Þetta var
samþykkt í neðri deild, en fjárlaganefnd-
in í efri deild lagði til að nema þetta
skilyrði burt, af því að henni þótti, eins
og framsögumaður komst að orði, „athuga-
semdin um, að útgjörðarmenn skyldu hafa
varnarþing á íslandi, önauðsynlegt skilyrði
í fjárlögunum, því að nefndin ætlar, að
það megi, eins og nú stendur, beina mál-
sókn á hendur afgreiðslunnar hjer (o: í
Reykjavík) fyrir hönd útgjörðarmanna“
(Alþ.tið. 1887 A 657). í nefndinni sat
háyfirdómarí L. E. Sveinbjörnsson, og því
engin ástæða til að efast um, að yfirdóm-
urinn mundi skera þannig úr, að menn
þurfi ekki að lögsækja fjelagið við varn-
arþing þess í Höfn, heldur geti menn snú-
ið sjer með lögsókn á hendur því gegn
umboðs- og afgreiðslumanni þess í Reykja-
vík, og einmitt vegna þess, að þingið íjellst