Þjóðólfur - 09.01.1891, Blaðsíða 2

4
til að taka að sjer kirkju sína, auðvitað
eptir sanngjörnu mati óvilhallra manna,
svo að báðir væri skaðlausir. Það er
hart fyrir eiganda eða umráðamann, að
þurfa að hera einn aila ábyrgð á kirkjunni
sjer nauðugt í þaríir allra sóknarmanna. Jeg
veit um kirkjuumráðendur og eigendur, sem
fegnir vilja koma af sjer kirkjunni á söín-
uðinn, og vilja talsvert til vinna, af því
að þeir kenna sig eigi menn til að stjórna
eigum þeirra svo að vel sje. En þetta
straudar á mótþróa safnaðanna, svo allt
situr í sama farinu. Þetta allt saman
þarf bráðrar lagfæringar. (Framh.).
Þorn.
ísafold og blaöiö Reykvíkingur.
Mánudaginn 5. þ. m. kom út hjer í bæn-
um 1. númer af blaði, sem nefnist Beylc-
mkingur, með ábyrgðarmanni Jóni Er-
lendssyni dómkirkjuhringjara. Tveim dög-
um síðar lýsir ritstjóri ísafoldar yfir því í
blaði sínu, að nafn JónsErlendssonar sem á-
byrgðarmanns á líeylcvílcingi sje „stolið“,
lætur íylgja vottorð frá Jóni sama efnis og
úthúðar eigi að eins þeim, sem kostað hefur
útgáfu blaðs þessa, heldur einnig Fjelags-
prentsmiðjunni, sem hefur prentað það!
Sem meðeigandi prentsmiðju þessarar
skulum vjer geta þess, að kostnaðarmað-
ur Reylcvíhmgs, sem samdi um prentun-
ina, afhenti prentsmiðjunni skýlausa skuld-
bindingu frá Jóni Erlendssyni um, að hann
tæki að sjer alla ábyrgð á blaðinu, undir-
skrifaða af 2 vottum; þessi ábyrgðar-yfir-
lýsing er svohljóðandi:
Jeg undirskrifaður Jón Erlendsson hringjari í
Reykjavík tek hjer moð að mjer að ábyrgjast gagn-
vart prentfrelsislögunum blaðið Reykvíking, sem
út kemur í dag og framvegis og stendur mitt nafn
á því sem ábyrgðarmanns.
Reykjavík ð. jau. 1891.
Jón Erlendsson
bringari
(handsalað)
Vottar:
Þ. Jóelsson
Quðmundur Qíslason.
* * *
Að þetta sje rjett ritað eptir mjer sýndu frum-
riti af ofanskráðu skjali, það vottast hjermeð
notarialiter eptir nákvæman samanburð. —
Notarius publicus í Reykjavík, 8. jan. 1891.
Hcdldór Daníelsson.
Með því að kostnaðarmaður Reyhvíkings
er ekki þekktur að nokkurri óráðvendni,
var engin ástæða til að efast um, að Jón
Erlendsson liefði gefið ábyrgðaryfirlýsingu
þessa, og er enda enn ekki ástæða til þess
6
þrátt fyrir vottorð lians í ísafold, sem
hanu auðvitað liefur verið fenginn til að
gefa eptir að blaðið kom út; hann hefur
síðan blaðið kom út ekki einu sinni minnst
með einu orði á þetta við eigendur prent-
smiðjunnar, sem hefði þó legið næst, ef
yfirlýsing lians hefði verið fölsuð.
Prentsmiðjan er að öllu leyti vitalaus,
þótt hún vefengdi ekki yfirlýsingu Jóns
Erlendssonar, enda er það ekki reiðiefni
ísafoldar, heldur liitt, að prentsmiðjan
skjddi taka biaðið til prentunar. Ritstjór-
inn fer um það mörgum orðum. Það lít-
ur svo út, sem hann vilji láta prentsmiðj-
ur viðhafa ritshoðun, og neita að prenta
annað en það, sem stjórnendur þeirra eru
samþykkir. Ritskoðun var algeng áður í
ílestum löndum; sjerstakir embættismenn
stjórnarinnar voru settir til að skoða allt,
sem prenta átti; strykuðu þeir út og jafn-
vel bönnuðu að prenta það, sem þeim lík-
aði ekki. Þetta var eitthvert hið mesta
og skaðlegasta ófrelsi. Nú er slíkt af-
numið í öllum löndurn Evrópu, nema Rúss-
landi, og í stjórnarskrá vorri er svo að
orði komist: „Ritskoðun og aðrar tálm-
anir fyrir prentfrelsið má aldrei innleiða".
Menn skyldu því ætla, að enginn gæti
verið þekktur fyrir að láta það sjást, að
hann vildi vekja upp jafnúreltar og skað-
legar ófrelsisskoðanir, eins og ritskoðunin
er, þótt í nýrri mynd sje. Ritskoðun, sem
prentsmiðjur viðhefðu, gæti orðið ströng
höpt á prentfrelsinu ekki síður en ritskoð-
unin í fyrri daga.
Það er ekki prentsmiðjunnar verk, sem
prentsmiðju, að athuga eða skipta sjer af
efni þess, sem preutað er. Ef hún gerir
það, er hún komin út í ritskoðun. En
þess verður hún að gæta, að þeir, sem
beiðast prentunar á einhverju, sjái um á-
byrgðiua, nema hún vilji sjálf taka liana
að sjer. Prentsmiðjunni er óviðkom-
andi, hvort það, sem hún prentar, er eptir
þann, sem gefur sig fram, sem ábyrgð-
armaður eða ekki, og getur enda opt
verið ómögulegt fyrir hana að vita það.
TJmmæli ísafoldar um, „að kaupa þjófa
ogbófa eða að fleka fábjána eðaumkomu-
lausa aumingja og fáráðlinga til að taka
að sjer ábyrgð á æruleysis-árásum“ og önnur
ummæli blaðsins um kostnaðarmann Reyk-
víkings, skulum vjer láta eiga sig; þau
snerta ekki oss eða prentsmiðju tora og
hún eða eigendur hennar hafa aldrei tekið
þátt í neinu slíku. En væri svo, sem
ísafold segir, að ábyrgðarmaður Reykvík-
ings liafi verið flekaður til að taka að sjer
ábyrgðina, þá væri því engin bót mælandi,
en ábyrgðin fyrir það hlyti þá að lenda á
þeim, sem það liefði gjört; það getur ekki
verið hlutverk prentsmiðjunnar að rann-
saka það.
Án þess að fara frekara út í þetta mál
að sinni, finnst oss vel eiga við að end-
ingu að taka hjer upp dálitla grein um
Málfrelsl og prentfrelsi.
Grein þessi er eptir sænskan prest,
Per Nymannsson, sem er að minnsta kosti
eins mikill siðfræðingur og ritstjóri ísa-
foldar og þeir af bæjarmönnum, sem ætla
að ganga af göflunum þessa dagana út af
blaðinu Reyhvíkingi. Ekki muudi prestur
þessi haf'a álasað prentsmiðjunni fyrir að
prenta Reyhvíking. Gfrein hans hljóðar svo:
Hvað er fyrsta skilyrði fyrir hamingju
hverrar þjóðar? Er það hár tollur? Nei.
Algjörlega frjáls verslun ? Nei. Að
hætta við allan herbúnað? Nei. Bann á
móti öllum áfengum drykkjum? Nei. Al-
mennur atkvæðisrjettur? Nei. Allt þetta
getur eins vel og ýmislegt anuað, hvert
á sinn hátt, aukið hamiugju sjerhverrar
þjóðar, þegar svo og svo stendur á, en
ekkert af þessu nje þetta allt til samans
er helsta skilyrðið.
Hið fyrsta, helsta og göfugasta skilyrði
fyrir hamingju hverrar þjóðar er hið frjálsa
orð í ræðu og riti, fullkomið málfrelsi.
Gef Rússlaudi fullkomið málfrelsi, og
það mun taka stakkaskiptum af sjálfu sjer
byltingalaust. En tak frá Ameríku funda-
frelsi, málfrelsi og prentfrelsi hennar, og
hún mun þá eigi eptir á vera Ameríka,
nema að nafninu. Það er málfrelsið, sem
hefur gjört þjóð Ameríku að hinni vold-
ugustu þjóð í heimi.
Hið frjálsa orð er hið sama og liinn
frjálsi sanuleikur og prentfrelsi er frelsi
sannleikans. Og sannleikurinn sigrar á-
vallt og frelsar frá lygi, ófrelsi og kúgun.
En með fullkomnu prentfrelsi fylgir
einnig fullt frelsi til þess að útbreiða lygi
og vantrú og guðsafneitun, segja menn.
Jú, rjett; því að án frelsis til þess mundi
prentfrelsið eigi vera fullkomið.
En svo hljóðar það enn fremur: Það
frelsi hlýtur þó að vera mjög hættulegt
fyrir hverja þjóð, því að vantrú og guðs-
afneituu grefur ræturuar undan velferð
hverrar þjóðar og býr lienni glötun.
Vesliugsmaðurinn, sem hefur svoua litla
trú á sannleikanum!
Láttu guðsafneitara koma fram og bera
vitni svo vel sem hann getur, um trú sína,
og láttu kristinn mann í nafni drottins síns
koma fram og bera vitni svo kröptuglega