Þjóðólfur - 05.05.1891, Blaðsíða 1

Kemur 4t & töBtudög-
um — Verfl árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. júli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Oppsögn skriíleg, bundin
vifl áxamót, ðgild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
XLIII. árg. Reykjavík, þriðjudaginn 5. maí 1891. Nr. 21.
íslandssöngur Norðmanna.1
(„Yderst mod Norden“).
Bptir A. Munck.
Lýsir af eyju við ísþoku slóð
úti við Dumbs hafið kalda,
þar sem við berglogans leiptrandi glóð
ieika sjer fornmyndir alda,
þaðan í svanaham sagndísin fróð
svegir falda.
Út til hins kynlega, logfrána lands
leitaði fornhetju skarinn,
öndvegissúlur frá hásætum hans
helguðu leið yfir marinn,
norðurheims tungan liins norræna manns
nam þar arinn.
Meðan hin nátengdu norðurheims lönd
nornin í sundur rjeð draga,
lagðir þú, ísland, með letrandi hönd
lífsfræin komandi daga;
þar ertu að festa vor frændsemisbönd,
fræga saga!
Ættbræðra fólk þó þín örlaga norn
útlendu valdboði hlýði,
heyrir þó Noregur helgur og forn
hróp þitt í forlaga stríði;
dunar nú, ísland, sem dimmviðarhorn
djúpt úr víði!
* * *
Þótt síðasta versið þyki, ef til vill, eiga
miður við nú— kvæðið er ort fyrirl874! —
þá álítum vjer alveg rangt að sleppa því.
Þetta fagra kvæði er þess vel maklegt, að
allir íslendingar kynni- það og syngi. Því
miður mun skáldið hafa farið alveg á mis
í lífi sínu við þakkir eða viðurkenningu
af vors lands hálfu fyrir það; en víst ætti
það lengi að geyma Munchs minning.
Kvæðið er torvelt að þýða sakir þeirrar
skáldlegu og sctywlegu angurblíðu, sem þess
1) Af kvseði Jiessu voru prentuð 3 fyrstu versin
i 14. tbl. bjóðólfs þ. á., en þar hefur misprentast
eitt orð (lifsfrseðin fyrir Ufsfrœin) i 3. versinu, og
þá vantaði 4. versið. Danir sleppa pví ætið og
finnst pað því ekki nema i norskum átgáfum. Ný-
lega hefur þýðandinn sent oss þetta vers til prent-
unar í blaðinu, og þykir oss þá best eiga við að
prenta allt kvæðið í einni heild, þótt 3 versin sjeu
áður komin í 14. tbl. Ritstj.
orð, „kveðandi og fallandi“, bera með
S^6r' Matth. Jocliumsson.
Eitt atriði í prestkosningarlögunum,
Herra ritstjóri. Jeg er einn af þeim,
sem lesa stjórnartíðindin og veiti því ept-
irtekt öllu því, jsem þeir háu herrar stjórn-
arvaldarnir segja til skýringar lögunum.
En nýlega hefur borið fyrir mig brjef
landshöfðingja, þar sem jeg get, því mið-
ur, ómögulega verið honum samdóma í
skýringu hans og skilningi á þeirri laga-
grein, er þar er átt við. Raunar veit jeg
það, að skilningur hins hæstvirta Iands-
liöfðingja má sín meira en minn skilning-
ur ; en vinur minn sagði nú samt við mig
hjerna um daginn, að eigi væri víst, að
min skoðun væri rangari en landshöfðingja
fyrir það; hann sagði, að það vantaði að
eins dóm fyrir þvi, hver málstaðurinn væri
rjettari, til að skera úr þessari þrætu, en
því miður hefði enginn enn farið í mál
út af þessu, enda þótt sumum þeirra hefði
líklega fundist rjettur sinn fyrir borð bor-
inn. Það sem jeg hjer á við er: „Brjef
landshöfðingja til biskups um galla á kjör-
skrám við prestkosningar, dags. 10. nóv.
f. á.“ Þessir gallar eru það, að við kosn-
ingar presta i haust í tveim brauðum í
Dalaprófastsdæmi (Suðurdalaþingum og
Hvammsprestakalli) liafa lausamenn 0g
vinnumenn verið teknir upp á kjörskrárn-
ar og greitt atkvæði; biskupinn á því að
brýna fyrir prófasti, að slíkt sje ólöglegt.
Þessir svokölluðu gallar koma auðvitað
af því, að sóknarnefndirnar og prófastur
hafa eins og jeg skilið 3. gr. í lögum
8. jan. 1886 „um hluttöku safnaða. í veit-
ingu brauða“, borna saman við 4. gr. í
Iögum 27. febr. 1880 „um stjórn safnaðar-
mála“, þannig, að hver sólmarmaður sje
hver maður, er heima á í sókninni, sem
geldur til prests og kirkju, hafi rjett til
að kjósa prestinn, í hverri stöðu sem hann
er. En herra landshöfðingjanum virðist
nú annað; liann vill líklega láta orðið lú-
settur, í lögunum um prestakosningar, draga
Úr því, sem sagt er í lögunum um stjórn
safnaðarmála. Eptir hans skilningi eru
það að eins þeir, sem standa fyrir búi (eða
atvinnuvegi), sem mega kjósa prest, það
eru því allir bændur, og eins þótt þeir
þiggi af sveit, ef þeir einungis gjalda eitt-
hvað til prests og kirkju; þetta er líka
sjálfsagt; en aptur á móti mega; hvorki
lausamenn nje vinnumenn kjósa, hversu
efnaðir sem þeir eru, og þótt þeir gjaldi
þessi lögboðnu gjöld. En þegar jeg fer
að hugsa um orðin: að lúa og bú, og þau
orð, sem af þeim eru dregin: búi og bú-
settur, þá veit jeg vel, að búi var til forna
einungis. haft um bœndur, en nú á dögum
hefur þetta orð fengið miklu yfirgripsmeiri
merkingu; þegar t. d. er sagt sýslubúar,
þá þýðir það eigi einungis sýslubœndur,
heldur íbúa sýslunnar, eða þegar vjer segj-
um: landsbúar, þá þýðir það ekki lands-
bændur, heldur hreint og beint landsmenn,
þá sem eiga heima í landinu, eða íbúa
landsins almennt tekið án tillits til stöð-
unnar; sömu merkingu finnst mjer einmitt
að orðið búsettur hafi líka, það þýði blátt
áfram: að eiga heima, að vera til heimilis.
Þessu til stuðnings hef jeg það, að í lög-
um frá 14. desbr. 1877, „um tekjuskatt",
8. gr., er sagt hyklaust: að „hver búsettur
maður á lslandi“, er skattskyldar tekjur
hafi, skuli tekjuskatt greiða, og það án
tillits til þess, hverrar stjettar hann er.
Þar er því búsettur liaft líka um vinnuhjú
0g meira að .segja um börn, ef þotta fólk
á tekjur, sem skattskyldar eru; og þess
vegna geta orðin: að vera búsettur á Is-
landi, á þessum stað eigi þýtt annað en:
að eiga heima á Islandi, nema svo sje að
menn vilji nú fara að finna upp á því, að
engir aðrir en bændur sjeu í tekjuskatti,
en slík fásinna kemur víst eigi til mála.
Og fyrst svo er, hví skyldi þá eigi sama
orðið þýða sama í prestakosningarlögun-
um, eða búsettur í prestakallinu vera sama,
sem eiga ]>ar heima? Það er eigi hægt
að skilja í því. Mjer getur því eigi fund-
ist neitt ólöglegt við það, þótt lausamenn
og vinnumenn kjósi prestinn, þegar þeir
gjalda presti og kirkju, lieldur verð jeg
að álíta það miklu nær anda laganna og
líka bókstafnum. Prófasturinn í Dalapróf-
astsdæmi getur því naumlega skoðast mjög
vítaverður fyrir að líða þetta, og það því
síður, ef mönnum virðast lögin miður ljós-