Þjóðólfur - 18.09.1891, Side 2

178
Vilji maður nú heimfæra þetta upp á
ástæður vorar hjer á landi, þá er, enn
sem komið er, sá annmarki á, að garð-
ræktin hjá oss, er, eins og margt annað,
í bernsku sinni, og að rófur og næpur úr
lítilli garðholu, eins og margar gjörast
sjer í lagi til sveita, mundi Iítið hrökkva
handa mörgu fje. En bæði er það, að
engum er vorkunn að stækka garða sína,
enda þarf helst að gefa lömbum og vetur-
gömlu sauðfje það fóður, sem hjer ræðir
um, og sje þurrð á næpum og rófum, eins og
vera mun sjer í lagi norðanlands, þá hef-
ur reynst vel, að láta lömb og vefurgam-
alt inn á nóttunni og liára því ögn af
góðu lieyi, helst töðu, þegar grös fara að
dofna á haustdag. Að minnsta kosti hef-
ur þetta reynst mjer vel, liafl jeg tekið
kindurnar inn nógu snemma, og staðhæft
get jeg það, að jeg hef aldrei misst neina
kind úr pest, sem farin var að jeta nœpur
og r'ofur með lyst, en liitt er aptur satt, að
kindur eru misnæmar á að jeta kálmeti; en
vandinn, að venja þær við það, er lítið
meiri, eu að kenna þeim átið. Jeg hef nú
um 10 ára reynslu í þessu falli, og er hún
sú, að liafi jeg nógu snemma tekið lömb
og veturgamalt fje inn á dálitla nætur-
gjöf, hef jeg misst eina kind eða enga, þó
að fje hafi hrunið úr pest í kring um mig:
en hafi jeg dregið það af misskildum hey-
sparnaði, þangað til frost og hrím fóru að
koma að haustinu, hef jeg misst á stund-
um 10—12 af hundraði. Það hlýtur hver
maður að skilja, hver viðbrigði það eru
fyrir ungt fje, sjer í lagi lömb, og þó
einkum dilka, þegar þeir bæði missa græn
grös og móðurmjólkina, en eiga að nærast
eingöngu á dofnuðu grasi og fjörunni, og
það þegar veðrátta er farin að kólna og
spillast. Það er óþarfi að gjöra vísindaleg-
ar rannsóknir um sjerstakar bráðapestar-
bakteríur. Skepnan fær það sem kalla má
magakvef, meltingin spillist, blóðið þykkn-
ar og hleypur, og dauðann ber bráðan
að.
Þó það kunni satt að vera að vissu
leyti, að bráðapest iiggi fremur í einu
landi en öðru, og máske einnig í einu
fjárkyni fremur en öðru, þá kennir
reynslan mjer, að það er undir meðferð-
inni komið á fjenu, sem ávallt gengur í
sama landi sumar og vetur, hvort það fær
bráðapest eður eigi. Sama var landið,
þegar jeg fyrir nokkrum árum missti 12
kindur af 70, ungum og gömlum, og í
fyrra, þegar pestin almennt geysaði hjer
syðra, og jeg missti eina af hundraði.
Nú segja sumir: „vjer höfum eigi efni á,
eður ástæður til, að fara að gefa fje á
veturnóttum“, en liafa rnenn þá betur efni
á að missa 10 og 12 og máske meira af
hundraði úr pest? Enda er hje’r eigi um
annað að ræða, en að hára sjer í lagi
lömbum og veturgömlu framan af haustinu,
meðan það er að venjast veðrabrigðum;
þegar álíður þolir það stórum betur úti-
gang. Sú var kenning gamalla og góðra
bænda, áður en vjer öðluðumst búnaðar-
skóla og búfræðinga, að fara vel með fje
og hesta framan af, og sjá um að engin
skepna legði af fyrir miðjan vetur, úr því
þyldu þær útigang stórum betur; þessu
trúðu þeir Ólafur stiptamtmaður, Magnús
Ketilsson og Ófeigur á Fjalli, og varð
þeim að trú sinni, — en hver er þá mun-
urinn, nema að eins sá, að jeg vil láta
hára ungfje fyr að haustinu, en tíðkast
hefur, til þess að verja það gegn bráða-
pest?
Að endingu er ein spurning, sem jeg
eigi get svarað. Hún er sú: hverju sæt-
ir það, að pestin drepur helst vænstu
kindurnar? Er það af því, að þær eru
blóðríkari, eða á einhvern liátt viðkvæm-
ari gegn veðrabrigðum ? — Þetta hef jeg
aldrei skilið, en víst er það, að þeim er
hættast. En — dýralækna einna er um
það að dæma.
Jeg bið yður, herra ritstjóri, að taka
það sem á undan fer, eins og það er tal-
að, sem litla beuding, en enga vísindalega
eða „rökfræðis“lega kenningu. En — hafi
jeg satt að mæla, þá er það orð í tíma
talað, núna að haustinu til; þeir sem reyna
ráðið, munu eigi yðrast þess; um það er
jeg fullviss.
Bessastöðum, um rjettir 1891.
Grímur Thomsen.
Ragnarökkur eöa Ragnarök.
Hinn nafnkunni franski stjörnuf'ræðing-
ur Camille Flammarion hefur í tímaritinu
Contemporary Review lýst því, hvernig líf-
ið á jarðarhnetti vorum muni líða undir
lok, eptir því sem hann kemst næst. Mann-
kynið muni frjósa burt af jörðinni 2,200,000
árum eptir Krists burð. Því jörðin kóln-
ar öld af öld og til fulls, þegar sólin er
hætt að verma hana. ísinn við heims-
skautið færist út, svo hitabeltin verða
„tempruð“ belti og loks verður hvergi bú-
andi nema í lieitum dölum og undir mið-
jarðarlínu. Mannkynið erfiðar ekki og
stritar, þegar hjer er komið. Jörðin er
eins og eitt heimili væri og allt, sem þörf
er á, er framleitt eptir óskum með rafur-
magnsneti, sem liggur utan um allan hnött-
inn. Hið siðasta athvarf og aðsetur mennt-
unarinnar verður í miðri Mið-Afríku. Lond-
on og New-York, Rómaborg og París eru
þá jöklum liuldar. Vísindum, listum og
verknaði er varið til þess að auka og
efla alla lífsnautn, sem mest má vera.
Rafurmagn er brúkað svo mikið, að taug-
ar líkamans fá ekki hvild og karlmenn og
kvennmenn er útslitið á 25 ára aldri og
deyr.
Kvennfólkið vill ekki eiga börn með
harmkvælum. Þó að öllum auð hins franska
þjóðveldis væri lofað þeirri konu, sem
fæddi barn, þá mundi engin kona verða
í til þess. Um langan aldur hafði kvenn-
fólk þá farið með karlmenn eins og karl-
í menn fara með kvennfólk nú. Þær höfðu
tekið rafurmagnið og allt andlegt magn í
hendur sjer, en ljetu þá ala upp börnin.
Þeir jarðbúar, sem voru seinastir ept-
ir á lífi, flugu í loptvjelum um hnöttinn
og leituðu, livort engir aðrir væru á lífi
aunarstaðar. Loks kom grenjandi snjó-
byiur, sem var hringbylur (cyclone). Hann
braut híbýli og sneri um grasrótinni. Tveir
elskendur voru hinir síðustu jarðbúar. Þau
flugu í loptvjel til hins mikla „pyramidau
(þrístrendings), sem stóð upp úr fannfergj-
unni, þegar öll önnur mannvirki voru
fallin. Hinir síðustu menn komu og leit-
uðu skjóls hjá hinum gamla Egyptakon-
ungi. Og þau dóu á leiði hans (pyra-
midanum) bæði. Hundur þeirra sat hjá
þeim. Hann sleikti audlit þeirra og hend-
ur. En þau vöknuðu ekki.
„Og allur jarðarhnötturinn var hulinu
snjó, fenntur“.
„Og það hjelt áfram að fenna, um hann
allan, drifhvítri smámjöll".
„Og jörðin hjelt áí'ram, hún snerist, nótt
og dag, og rann um himingeiminn“.
„Og sólin hjelt áfram að skína. En með
rosalegri, rauðleitri birtu“.
Svört verða sólskin
of sumur eptir,
veður öll válynd o. s. frv.
„Og löngu seinna slokknaði sólin algjör-
Iega, og hinn dimrni grafreitur, jörðin,
hjelt áfram að snúast, á næturþeli, utan
um feiknamikinn, ósýnilegan, svartan
hnött".
Sól tjer sortna,
sígur fold í mar,
hverfa af liimni
heiðar stjörnur.
Hjer ber Flammarion þó ekki saman við
Völuspá.