Þjóðólfur - 18.12.1891, Blaðsíða 1

Dppsögn skrifleg, bundin
viö á,ram6t, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
Komur út & föstudög-
um — Verö árg. (60 arka)
4 kr. Krlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. Júll.
ÞJOÐOLFUR
XLIIL árg.
Reykjavík, í'östudaglnn 18. desemlber 1891.
Verkhyggni og hagsýni.
Opt heyri jeg talað um atvinnubrest
hjer á landi og mikið gert úr því. að menn
geti ekki lxaft ofan af fyrir sjer, af því
að þeir fái ekki vinnu, eða þá að hús-
bændur verði að láta hjú sín, einkum að
vetrinum, ganga iðjulítil eða iðjulaus
skemur eða lengur. Það er að vísu satt,
að margir ganga opt og einatt iðjulausir,
en það hef jeg aldrei getað kannast við,
að það kæmi af því, að þeir gætu ekki
fengíð eitthvað að gera, ef þeir væru sjer
ót um það, ef þeir vildu ganga að allri
vinnu og heimtuðu ekki of hátt kaup.
Sama er að segja um húsbændur, að þeir
geta æfinlega haft nóg að gera handa hjú-
Um sínum, ef þeir eru hagsýnir og verk-
hyggnir. En það er meinið og orsökin til
iðjuleysisins opt og einatt, liversu hús-
bændur eru óverkhyggnir og verkamenn
latir og viljalausír að vinna.
Litum fyrst á sjávarsveitirnar. Það er
kunnugt, að þar ganga á vertíðum mörg
hundruð manna iðjulausir í landlegum dag
eptir dag. En þurfa þeir að gera það?
Nei, segi jeg.
Það er mjög áríðandi fyrir sjávarbænd-
ur og þurrabúðarmenn við sjó að hafa að
minnsta kosti dálítinn túnblett og kálgarð
sjer til styrktar, er aflinn bregst. En
hversu margir eru þeir, sem liafa ekki
svo mikið sem dálitla garðholu? Og er
ekki alstaðar svo í fiskiverum lands-
ins> að rækta megi meira og minna land
o? gera úr því tún eða kálgarða? Og
fellur ekki nóg til, sem nota má sem á-
burð, svo sem fiskúrgangur, þang o. s. frv.?
Þessu lield jeg að fáir geti neitað.
Það er nú einmitt þetta, sem menn
gætu lagfært, er ekki gefur að stunda
sjóinn. í stað þess að ganga iðjulausir í
landlegum dag eptir, dag, gætu sjómenn
unnið að yrkingu túnbletta og kálgarða,
æfinlega þegar jörð er þíð, t. d. haust og
vor. Það er vinna, sem borgar sig vei.
En að vetrinum í frosti og gaddi er
þó ekki hægt að vinna að túnrækt og
kálgarðarækt, segja menn. Að vísu er
þetta satt að nokkru leyti, en að nokkru
Ieyti ekki. Alltjend gætu menn þó að
vetrinum ekið þangi og öðrum áburði í
kálgarðana og túnblettina. Menn verða
einnig að gæta að því, að það þarf að
girða túnblettina og kálgarðana, og til
þess eru grjótgarðar bestir. Þótt þeir bili
á stöku stað eða skarð komi í þá hjer og
hvar, þá verður þó ekki grjótið sjálft ó-
nýtt, lieldur liggur efnið þar alltaf við
höndina til að hlaða aptur upp í skarðið,
sem niður hefur hrunið. Að grjótgarða-
hleðslu má vel vinna á vetrurn, ef undir-
staðan er tekin, áður en frost og snjór
kemur.
En auk þess er ýms önnur vinna, sem
veturinn er mjög hentugur til; aldrei er
auðveldara en þá að draga að sjer grjót
með þvi að aka því, til húsabygginga,
girðinga o. s. frv. Og það er meira en
lítil vinna, sem menn í kauptúnum, eink-
um í Reykjavík, geta haft af því að höggva
grjót. Sumir vilja ekki gera það, ef þeir
liafa ekkert við grjótið að gera í þann
svipiun eða geta ekki þá þegar komið því
út. En þeir mega reiða sig á, að það
gengur út fyr eða seinna, ef það er gott,
og það er betra að stunda þá vinnu, þótt
menn uppskeri ekki þegar arðinn af henni,
heldur en að ganga iðjulausir.
En sjóróðrarmenn vilja ekki vinna að
öðrum verkum en sjósóku eða því, sem að
henni lýtur, segja menn; en slíkt má ekki
liðast. Útvegsbændur, sem taka sjóróðrar-
menn upp á kaup, ættu að taka það fram,
er þeir ráða til sín sjómennina, að þeir
skuli skyldir að ganga að hverri land-
viunu sem fyrir fellur, i landleguui eða
þegar sjór verður ekki stundaður, og þessu
gætu útvegsbændur fengið framgengt með
fjelagsskap og samtökum, og ættu þeir
nú þegar að taka sig saman um það fyrir
næstu vetrarvertíð. Hreppsnefndir ættu
að styðja þau samtök og gætu einnig gert
ýmsar aðrar ráðstafanir gegn vinnuleys-
inu í landlegum á vertíðum við sjóinn.
Þegar nú á hinn bóginn er litið til
sveitamanna, þá er iðjuleysi þar yfir höf-
uð minna en við sjóinn, enda er nóg að
gera í sveitunum á öllum tímum árs. Á
vorin og haustin jarðabótavinna auk venju-
iegra vor- og liaustverka. Að vetrinum til
ættu menn ekki heldur að þurfa að vera
vinnulitlir, eins og sumstaðar mun eiga
Nr. 59.
sjer stað. Um sveitamenn gildir að mörgu
leyti hið sama, sem sagt er hjer á undan
um grjótakstur og grjótgarðahleðslu. Yet-
urinn er hinn hentugasti tími til að draga
að sjer grjót til húsabygginga eða í girð-
ingar, og grjótgarða má víða hlaða að
vetrinum, nema í mestu snjóasveitum eða
mestu snjóavetrum, og túnunum hjer á
landi veitti ekki af að fá girðingar, og
engar girðingar álít jeg betri en grjót-
garðana, svo sem áður er sagt.
Víða er það í sveitum, að verkfæri öll
eru í ólagi á vorum, er útiverk byrja, og
á sumrum, er sláttur byrjar, svo að þá
verður að eyða hinum dýrmæta tíma til
aðgjörðar á amboðum eða til þess að búa
til ný. Væri nú ekki nær að gjöra allt
slikt á vetrum? Það sjá þó allir, að eins
má að vetrinum sem að vorinu eða sumr-
inu gera við klárur, orf og hrífur, reið-
skap og reipi o. s. frv. Með því að gera
allt þetta á vetrum, geta menn komist
hjá að eyða margri stund í iðjuleysi og
þurfa ekki að klípa af hinum dýrmæta en
stutta bjargræðistíma.
Þá má síðast en ekki síst minnast á
ullarvinnuna, sem víða hefur minnkað
mikið á síðustu árum. Það er einhver sú
mesta óhagsýni að láta svo mikið af ull í
kaupstaðinn, að eigi sje nóg eptir handa
kvennfólki að vinna allan veturinn. Verði
kvennfólk vegna þess að ganga vinnulítið
á vetrum, er það með öðru fleira óafsak-
anlegt skeytingarleysi og óhagsýni. Af-
leiðingarnar verða auk vinnuleysisins þær,
að lcaupa verður útlend fataefni, sem eru
bæði haldminni og óhollari. Það eru ekki
að eins sveitamenn, heldur einnig sjávar-
menn, sem gætu unnið miklu meira af ull
en nú á sjer stað — sjávarmenn, segi jeg,
því að ef þoir geta ekki átt kindur sjálf-
ir, væri þeim nær að fá hjá sveitamönn-
um fyrir fiskmeti ull til að vinna úr utan
á sig, heldur en kaupa dýrum dómum út-
lend fataeíni og þar á ofan láta kvenn-
fólkið ef til vill ganga iðjulítið marga
stundina að vetrinum.
Það er margt ógert hjer á landi, sem
þörf er að vinna og vel borgar sig að
vinna, og það má á hverjum tíma árs sem
er fá nóg handa fólki að vinna, ef viljann,
hagsýnina og verkhyggnina vantaði ekki