Þjóðólfur - 04.03.1892, Side 3

43
Bréfkafli úr Skagaiirði 5. febrúar:
nTíðarfarið hefur vcrið hér fremur stirt
síðau um sólstöður. 2. jan. var aftakahríð
með stormi og 12 stiga frosti. Um miðj-
an fyrra máuuð kom hláka og síðan
hefur tíðin verið betri. Hér austan Hér-
aðsvatna er jörð nóg, bæði fyrir útigangs-
hross og beitar-sauði. Á útsveitum eru
víst jarðbannir,. og vondar fréttir ganga
af því austan fjallgarðsins, úr Eyjafirði.
Með nýlundu má telja það, að Sauðár-
króksbúar fögnuðu Þorrakomunni með blót-
veizlu. Það er lífshreyfing fyrir sig.
Andlegt líf er hér sára dauft, en víða er
pottur brotinn. Meun Ianga til að lesa,
en hafa ekkert nýtt til að lesa, nema þar
sem blöðin eru keypt. Enda er sannleik-
urinn sá, að íslenzk alþýða hefur mest
gaman af tröllasögum og galdra. Trúin
á gildi hins gamla er ógnarík í huga
manna. Viðkvæðið er þetta: allt fer
versnandi. Menn líta tárvotum saknaðar-
augum tii liðiuna alda, en örvæntingar-
augum á framtíðina. Það sem bezt sýnir
þetta er það, að þær einu bækur, sem
ganga út meðal alþýðu, eru: 1. rímur,
riddarasögur, „Hrólfa-sögurnar“, 2. íslenzk-
ar fornsögur (nokkuð dræmara) og 3. guðs-
orðabækur. Ef við lítum á fyrsta flokk-
inn, þá eru víst allir mér samdóma um
það, að hann veiti óhollt „sálarfóður". Um
hina geta verið skiptar skoðanir; þó finnst
mér engum geti blandazt hugur um það,
að eitthvað vanti, þó þess konar fróðleik-
ur sé fenginn. Fornsögurnar okkar eru
dýrir gimsteinar, dýrar Ieifar; það er fjarri
mér að neita þvi. Eg hef elskað þær frá
barnæsku. Samt verð eg að játa þann
sorglega sannleika — eptir því sem mér
finnst — að sögurnar vorar eiga sinn þátt
í því, að hindra okkur frá því að flytjast
með straumnum. Þar sem undrun og aðdáun
á fornöldinni á sér stað, þar er hvötin til fram-
sóknar i byrjuninni sterk, en þegar fram
í sækir lifir andinn sig um of inn í hið
liðna ‘og missir sjóuar á hinu komanda.
Skyldi þetta ekki eiga sér stað hjá okk-
ur? Mér virðist það. Þó vil eg ekki
sleppa voninni. Ennþá er líf, þó lítið sé
ennþá höldum vér okkat séreinkennum
Sem þjóð, og í því tilliti eigum vér sög-
™um okkar mikið að þakka. Þó þurfum
vér í þessu tilliti að hafa vakandi auga
á timanum. Ungu bókmenntavinirnir okk-
ar við Hafnar-háskóla eru ekki eins vand-
ir að orðfæri og bræður þeirra voru nú
fyrir 50—60 árum: Almanak Þjóðvinafé-
lagsins hefur gefið okkur vont eptirdæmi
í þessu; þar er bæði hugsað og talað á
dönsku. Þetta er hraparlegt, því aiman-
akið er ein þeirra bóka, sem' mest er
lesiu. Ekkert ætti að vera okkur helgara
en móðurmálið okkar. Ef við skeytum
ekki um að halda því hreinu, þá er eng-
in lífsvon framar“.
Eyrarhakka 22. febr.: „Harðindatíð
síðan fyrir jól. Optast umhleypingar og
snjógangur, þangað til 3 vikur af þorra,
síðan hreinviðri með miklum kulda. Öll
jörð undir klaka. Tvisvar róið næstliðna
viku, en lítið um afla. Bráðkvaddir urðu
2 í Stokkseyrarhrepp í þ. m., nfl. 4. þ. m.
Vernharður Jónsson á Ásgautsstöðum, gam-
all maður, hættur að búa, og 11. þ. m.
vinnukona í Vestri-Móhúsum, Ingveldur að
nafni. Hvorugt þeirra var heima statt.
Hann hafði gengið að sjó til að gæta kinda
og drengur með honum; kvartaði allt í
j einu um bakverk og hné niður dauður fram
undan Kalastöðum. Hún fylgdi vinkonu
j sinni út yfir Hraunsá, glöð og heilbrigð.
Á heimleíðinni sást frá Kalastöðum, að
hún hné niður þar á túninu, virtist þó
með lífi, er að var komið, en varð ekki
lífguð. Ef eg verð bráðkvaddur — og
jafnvel hvort sem er — vil eg óska, að
kúlu sé skotið gegnum liöfuðið á mér um
leið og kistunni er lokað til fulls! Er
nokkuð á móti því ? Mætti það ekki verða
almenn regla?u
Nýjungar.
Endurbót xnálþráðarins. Hin lengsta
fjarlægð milli málþráðarstöðva í Bandaríkj-
unum hefur hingað til verið 90 enskar
mílur. Nú hefur maður nokkur í San
Francisco, J. A. Christy að nafni, lagt
mikla stund á að endurbæta málþráðinn,
og þykist hafa komist svo langt í tilraun-
um sínum, að það megi nota hann þvert
yfir Atlantshaf milli New York og Lund-
úna, en hvernig hann hugsar sér, að því
verði komið í verk, er ekki getið. í nóv.
f. á. var uppfundning þessi reynd millum
Cleveland i fylkinu Ohio og Chicago og
tókst ágætlega, eu fjarlægðin milli þessara
staða er 420 enskar mílur. Hlutafélag
með 10 milj. króna höfuðstól hefur þegar
myndazt í Chicago til þess að færa sér
þessa uppfundning í nyt og eiga stórkost-
legar tilraunir að hefjast nú í byrjun
marzmánaðar.
Mikilsverð uppgötvun. Enskur mað-
ur, Edvard Field, hefur af tilviljuu fundið,
að sambiand af liituðu þurru lopti og gufu
framleiðir meiri krapt en gufa eingöugu.
Með því að blanda einu rúmmáli af gufu
saman við 8 rúmmál af þurru lopti hit-
uðu upp í 400 gr. (Fahrenheit) kveðst hann
liafa framleitt krapt, er samsvari 10 rúm-
málum áf gufu með sömu þrýstingu. í
Englandi og á Frakklandi gjöra menn sér
vonir um mikinn hagnað af þessari upp-
götvun sakir hins afarmikla eldiviðarsparn-
aðar, er hún mun hafa í för með sér. Það
er mælt, að auðmaðurinu A. Rotschild í
París hafi þegar keypt einkarétt að
þessari uppgötvun í 4 löndum Norður-
álfuunar fyrir 9 miljónir króna, er verða
útborgaðar jafnskjótt sem sérstök gufuvél,
sem nú er í smíðum samkvæmt þessu
nýja fyrirkomulagi, veitir næga sönn-
un í þessu efni.
Talandi úr er ein af hinum nýjustu
uppfundningum Edisons. í því er hljóð-
riti (fónograf), sem með mannsrödd hróp-
ar upp, hvað framorðið sé við hvern fjórð-
ung stundar. Engin skífa er á því, en í
þess stað manns andlit og hreyfist munn-
urinn, þá er segja skal, hvað klukkan sé.
Jafnframt má nota úrið sem „vekjara“.
Það má setja það svo, að það á hverjum
tíma nætur sem er hrópi livað eptir ann-
að með hárri rödd: „Nú er mál að rísa
úr rekkju“. Auðvitað má einnig láta það
mæla fram einhver önuur orð.
Nýprentað rit: Supplement til islandske
Ordbeger, Tredje Samling, eptir dr. Jón
rektor Þorkelsson, 2.—3. hepti (belta—
fleygivakur). Biti þessu þarf ekki að lýsa
nánar. Hin alkunna vandvirkni þessa vís-
indamanns veitir næga tryggingu fyrir á-
gætum frágangi þess að öllu leyti. Það'
er nauðsynleg viðbót við hinar íslenzku
orðbækur, einkum að því er nýja málið'
snertir.
Maimslát. 1. þ. m. andaðist hér í bæn-
um úr lungnabólgu Jóliann Kristján BriemT
eldri sonur liinna góðfrægu höfðingshjóna
séra Valdimars Briems á Stóra-Núpi og
frú Ólafar Jóhannsdóttur prófasts i Hruna.
Hann var fæddur 17. ágúst 1874, scttist
í 2. bekk lærða skólaus 1889 og var því
kominn i 4. bekk, er hanu lézt. Fráfall
hans er ekki að eins mikið sorgarefni fyrir
foreldra lians og nánustu vandamenn, er
mest hafa misst, heldur og fyrir aðra, er
nokkur kynni höfðu af lionum, því að
hann var hinum beztu gáfum gæddur,
ráðsettur og eiukar háttprúður í hegð-