Þjóðólfur - 15.07.1892, Qupperneq 1

Kemur fit fi iöntudög- um — VerO árg. (60 árk'a) | i kr. Krlendis 5 kr. — Borgist fyrlr 15. jfilí. JÓÐÓLFU R* Uppsögn skrifleg, bundin við áramót, ógild nema komi til útgefanda iyrir 1. október.
XLIV. árg. Reykjavík, föstudaginn 15. júlí 1892. Nr. 33.

Kirkjulegar fréttir.
(NiðurL). Þá talaði biskup um lireina
kristindómskenningu, einkum í sambandi
við skoðun séra Matthíasar á útskúfunar-
lærdómnum og framkomu hans og skýrði
frá afskiptum sínum af því máli. Sagði
hann meðal annars, að kirkjustjórninni
hefði þótt varhugavert að setja hann af
embætti fyrir þessar sakir, einkum þar eð
sér væri ekki kunnugt um, að hann hefði
beinlínis borið þessa skoðun sína fram á
prédikunarstólnum, eða reynt á annan hátt
að útbreiða hana meðal safnaða sinna, t. d.
við barnafræðslu. Svo bæri og að taka
tillit til hins alkunna skapferlis séra M.
og hversu hætt honum væri við að fara
í öfgar o. s. frv. Af þessum ástæðum öll-
um og öðrum íleirum kvaðst biskup ekki
hafa getað Jagt til, að tekið væri á hon-
um hörðum höndúm í þessu máli. Einn
prestur á fundinum stóð þá upp og vítti
nokkuð svo þessa aðferð kirkjustjórnarinn-
ar; kvað réttast og virðingu kirkjunnar
samboðnast, að hún hefði sett séra Matt-
hías af embætti o. s. frv. Vér erum alls
ekki samdóma þessum kennimanni. Gæt-
um að, hverjar afleiðingarnar yrðu, ef þess-
ari frumreglu væri fylgt stranglega út í
yztu æsar. Vér ætlum, að þá þyrfti að
sópa fleirum en séra Matthíasi burt úr
þjónustu íslenzku kirkjunnar, því að með
sama rétti mætti setja hvern þann prest
af' embætti, er dirfðist að láta í Ijósi von
um endanleik . útskúfunarinnar, þar eð í
því er fólginn efi um áreiðanleik kenning-
arinnar og kannske optast alger neitun
hennar. í hjartanu. En þessa von vitum
vér, að ýmsir . prestar hafa borið fram
opinberlega og munu eflaust gera enn,
enda munu ummæli „Kirkjublaðsins“, að
ekki allfáir islenzkir prestar séu orðnir
veiktrúaðir á þennan lærdóm, eiga við all-
mikil rök að styðjast. Það liefði líklega
verið óhætt að segja wmtrúaðir í staðinn
fyrir veiktrúnðir. Það er tiígangslaust að
leyna þessu. Svona er ástandið ogþviverður
ekki kippt í samt íag, hvorki með trúar-
ofstækisorðum einum né nokkru harðneskju-
kúgunarvaldi af hálfu kirkjustjórnarinnar.
Hið eina, sem kynni að vinnast með þeirri
aðferð er ekki annað en það, að hálfvelgja,
hræsni og skinhelgi mundi stórum aukast
meðal prestastéttarinnar og yrði það trúar-
lífinu naumast til eflingar, því að ekkert
er háskalegra en sú sannfæring safnað-
anna, að prestar prédiki mót betri vitund,
það sem þeir alls ekki aðhyllast í hjarta
sínu og það væri því stór ábyrgðarhluti
fyrir kirkjustjórnina að ala þessar ódyggð-
ir með því að hneppa þjóna kirkjunnar í
nokkurn harðsnúinn bókstafsdróma, að því
er þessa skoðun á útskúfunarlærdómnum
snertir, sem engan veginn raskar megin-
grundvelli kristindómsins.
Að vorum dómi hefur kirkjustjórnin
komið mjög liðlega fram í þessu máli gagn-
vart séra Matthíasi. Það hefði að minnsta
kosti vakið mikla gremju hjá öllum
betri mönnum þjóðarinnar, ef hann liefði
verið settur af embætti og rekinn út á
klakann með konu og börn, enda þótt
kirkjustjórnin hefði sjálfsagt getað varið
slíkt atferli frá sjónarmiði kirkjunnar. Að
séra Matthías sé alls óhæfur þjónn kirkj-
unnar, þótt hann hafi látið í ljósi frávikna
skoðun á útskúfunarkenningunni, getum
vér ekki séð. Hann hefur vist miklu meiri
andlega vekjandi áhrif á söfnuði sina sem
kennimaður og skáld, heldur en margur
annar aðkvæðalítill drottins hjónn, er svæfir
andlegt líf safnaða sinna með þurrum og
andlausum „dogmatiskum11 kreddum, án
þess að liafa sjálfur nokkru sinni gert sér
grein fyrir eða skapað sér sjálfstæða skoð-
un á meginatriðum trúarinnar, á því, sem
er lífæð sannrar guðhræðslu og sannarlegs
siðgæðis í kristindóminum,
Vitaskuld komst kirkjustjórnin í all-
mikla klípu, þá er séra Matthías hafði lýst
yfir skoðun sinni. Það var ekki um að
villast, að hún var ekki lútersk, og eitt-
hvað varð þá til bragðs að taka að minnsta
kosti „formsins“ vegna, svo að veg og
virðing kirkjunnar yrði borgið að nafninu
til hið ytra, því að venjan er og hefur
| verið sú bæði hér á landi og annarstaðar,
I að líta eingöngu á skelina en ekki á kjarn-
ann, þá er um trúarefni er að ræða. Hefði
; þessari reglu átt að fylgja gagnvart séra
Matthiasi, var óhjákvæmilegt að víkja hon-
um frá embætti. En mannúð, umburðar-
; lyndi, heilbrigð skynsemi og réttlætistilfinn-
| ing réð meiru í þetta skipti hjá kirkju-
stjórninni og því hélt séra M. embætti,
þrátt fyrir óskapalæti nokkurra strang-
rétttrúaðra kennimanna. Vér kunnum því
kirkjustjórn vorri yfir höfuð þakkir fyrir,
að hún hefur sýnt séra M. svo mikla hlífð
og tekið svo mikið tillit til hins breytilega
skapferlis hans, er gerir það að verkum,
að honum veitir mjög erfitt að vega jafn-
an öll ummæli sín í trúarefnum á hinar
löggiltu metaskálar lúterskrar kenningar.
í sambandi við þetta mál vék biskup
einnig orðum sínum að framkomu þeirra
presta í þjóðkirkjunni, er rituðu blaða-
greinir óvinveittar kirkjunni og ósamboðn-
ar stöðu þeirra sem orðsins prédikara, og
lýsti þvi yfir, að slík aðferð mundi ekki
eptirleiðis verða látin óátalin. Hann á-
minnti prestastéttina um, að koma hóg-
værlega og kennimannlega fram í ræðu og
riti og forðast allt, er hnekkt gæti heiðri
hennar i augum safnaðanna. Jafnvel þótt
vér séum biskupi samdóma um, að prest-
ar eigi ávallt að gæta skyldu sinnar og
aldrei gleyma stöðu sinni, getum vér þó
ekki betur séð, en að þeir megi eins og
hverjir aðrir láta skoðanir sínar í ljósí á
prenti bæði í kirkjumálum og öðru, svo
framarlega sem ummæli þeirra ganga ekki
í berhögg við kirkju eða kristindóm, eða
miða ekki eingöngu til að rífa niður,
heldur einnig til að byggja upp, enda
ímyndum vér oss, að biskup sé svo frjáls-
Iyndur, að hann vilji ekki hepta málfrelsi
presta innau vissra takmarka og taki alls
ekki svo hart á, þótt einhver rödd, sem
ekki er að öllu leyti samróma kirkjustjórn-
inni, láti við og við til sín lieyra úr skauti
kirkjunnar, enda mun varla auðið að koma
í veg fyrir það. En öll óviðurkvæmileg
eða lineykslanleg ummæli um andleg mál-
efni ættu prestar að varast, því að slík
framkoma er fyllilega vítaverð.
Kristniboðsmálið fékk daufar undirtekt-
ir á „synodus“ að þessu sinni. Málshefj-
andi var séra Jens Pálsson. Skýrði hann
frá, að um tvennt væri að ræða, kristni-
boð meðal heiðingja og samskot til skóla
lúterska kirkjufélagsins íslenzka í Vestur-
heimi, er ráðgert væri að stofna. Helgi
lektor Hálfdánarson var ásamt biskupi með-
mæltur samskotum þessum, en lagði ein-
dregið á móti heiðingjakristniboðinu bæði