Þjóðólfur - 12.05.1893, Blaðsíða 2

86
skapurinn og sjávaraflinn ern svo ólíkir
keppinautar, þá reynist þetta mjög sjald-
gæft. Sjórinn gefur þeim óreyndu miklu
glæsilegri vonir en landbúskapurinn, en
opt að sama skapi svikulli. (Pramh.).
Um skóla í Svíþjóð.
(Úr bréfi frá, frú Þóru Tlioroddsen).
......,Eg hitti frú Retzius í samkvæmi
hjá barón Nordenskjöld — frú Retzius er
ein af hefðarkonum í Stokkhólmi, hún er
bæði góð og gáfuð og vellauðug; faðir
hennar var hinn sænski auðmaður og
merkismaður Lars Hjerta. — Hún bauð
mér í samkvæmi til sín nokkrum dögum
seinna, og var þá minnzt á skóla, sem frú
R. hefur stofnað í Stokkhólmi, og er hún
heyrði á mér, að mig langaði til að heyra
nánara um, hvernig þessum skólum væri
háttað, bauðst hún til að aka með mig þang-
að og sýna mér þá. Þetta þáði eg, og einn
ók hún með mig að húsi nokkru, þar sem
einn af skólum þessum var haldinn. í
skólanum voru tóm stúlkubörn, og 3 kenni-
konur; þrisvar í viku er stúlkunum kennt,
frá 5—7 e. h., en þrisvar í viku drengj-
um; stúlkurnar voru á aldrinum frá 8—12
ára. Sumar fléttuðu körfur úr viðarberki og
pappír, aðrar saumuðu klæðisskó með segl-
garnssólum, sem kvað vera mjög sterkir til
að brúka innan húss, sumar riðu gólfmottur,
sumar saumuðu þær saman, nokkrar bjuggu
til teppi úr klæðisjöðrum, og aðrar ófu
bönd; hinar elztu (10—12 ára) sátu við
vefstóla og ófu ýmsa mjög snotra hluti,
t. d. trefla, klúta, ábreiðurenninga, kjóla
handa ungbörnum, þurkur og margt fleira.
Vefstólar þessir, er þær ófu í, eru ekki
stærri en svo, að börn á þeim aldri geta
vel ráðið við þá, þeir eru ekki stignir og
þreyta því ekki. Eg sá undir eins, að
slíkir vefstólar mættu að gagni verða heima
á íslandi, og lét eg því seinna smíða mér
þannig lagaðan vefstól, sem eg ætla að
flytja heim með mér; á íslandi er næg ull
að spinna úr, og gætu unglingar ofið í
handhægri vél, mætti mikið gagn að verða.
Vél þessi er svo lítil og lipur, að það má
færa hana tilog hafa hana, hvar sem vera
skal. Augnamið skólanna er, að venja
börn við vinnu, svo þau ekki rápi iðju-
laus á götunum, eins og opt er títt i stór-
borgum, því slíkt er spillandi og hneysa
fyrir unga og gamla. Frúin sýndi mér 3
slíka skóla; á einum þeirra voru drengir,
er lærðu ýmsar smiðar; þar var smiður,
er kenndi þeim að hefla, saga og setja
saman hluti þá, er þeir unnu að; þar sá
eg borð og stóla og ýms búsgögn, er 10
til 12 ára gamlir drengir höfðu smíðað.
í einu herberginu var skósmiður, er kenndi
allmörgum skósmíði, þó einkum að bæta
skóna sína; ýmsir hinna minni drengja, er
unnu að burstagerð og pokasaum í öðru
herbergi, voru skólausir á öðrum fæti, því
hinn skórínn var í viðgerð í næsta her-
bergi, og var það hentugt fyrir þessa fá-
tæku drengi, að fá þannig plögg sín bætt
án kostnaðar eða fyrirhafnar. Klukkan 7
er vinnunni hætt, og eru þá diskar með
hrísgrjónagraut bornir inn (börnin bera á
borð til skiptis). í öðru sinni er eg kom
á einn af skólum þessum, hitti eg einmitt
svo vel á, að börnin fóru að borða; þau
voru heldur glöð í bragði yfir mat sín-
um; eg spurði þau að, hvort þeim þætti
vænna um matinn eða lærdóminn; þau
hlógu og sögðu sér þætti vænt um hvort-
tveggja.
Það er auðvitað, að slikir skólar kosta
mikið fé, þeir eru nú orðnir 8 að tölu í
Stokkhólmi, og nú er verið að bæta nokkr-
um við. Þó kostnaðurinn sé töluverður,
þá er gagnið, sem af þeim leiðir, svo
margvíslegt, að það er tilvinnandi, þó
nokkuð sé lagt í sölurnar. Frú R. er
frumkvöðull þess, að skólar þessir hafa
komizt á stofn í Stokkhólmi; stjórnin veit-
ir skólunum nokkurt fé, en prófessor
Retzius og frú hans styrkja þá að mikl-
um mun með fé og eptirliti. Hannyrðir
þær, er börnin nema, kenna ýmsar heldri
stúlkur kauplaust. Frú R. hefur komið á
gang ýmsum fleirum góðum stofnunum, t. d.
matreiðslu-skóla fyrir ungar stúlkur og
rnörgu fleira“.
Nýprentað: Draupnir. Ársrit. Safn af skáld-
sögum og sönnum sögum o. fl. Frumsamið og
þýtt. Útgefandi: Torfhildur Þorsteinsdöttir
Solm. Annað ár. Rvík 1893. 320 bls. 8.
Aðalefni þessa árs „Draupnis" er framhald á
sögu Jðns biskups VídalinB, og nær það yfir fullar
16 arkir, en fyrri hluti sögunnar, fullar 9 arkir að
stærð, kom út í „Draupni" í fyrra. Br því öll
eagan rúml. 25 arkir, og má það kallast þrekvirki
af konu að leysa jafnumfangsmikið ritverk af hendi
á allstuttum tíma. Að vísu væri það i sjálfu sér
lítt þakkarvert, ef þessi 25 arka saga væri mark-
lítið rugl, og ekkert í hana varið að neinu leyti,
en því er engan veginn svo varið með þessa sögu
frú Hðlm. Fyrri hlutinn hefur hlotið loflegt um-
tal i „Sunnanfara“, og þessi hinn síðari, sem nú
birtist, á það engu siður skilið. Það geta að vísu
orðið deildar skoðanir um, að hve miklu leyti höf.
hefur tekizt að sýna aldarandann, eins og hann
var i raun og veru, eða að hve miklu leyti vér fá-
um hnifrétta mynd af Jðni biskupi eptir sögunni,
en þess ber vel að gæta, að vér getum naumast
ætlazt til þess hér hjá oss, að sögulegar skáldsög-
ur séu svo meistaralega ritaðar, að ekkert verði
með réttu að þeim fundið. Jafnvel frægustu snill-
ingum í þeirri grein tekst það ekki ávallt.
Ef dæma ætti sérstaklega um einstök atriði
þessarar sögu, mundi það verða afarlangt mál. Vér
skulum því að eins láta oss nægja að geta þess,
að hinn sögulegi (faktiski) þráður, er víðasthvar
þræddur rétt. Það er ekki nema á örfáum stöðum,
að tímaröðinni er vikið ofurlítið við, án þess það
hafi nokkur truflandi áhrif á gang sögunnar. Sum-
um kann og að virðast, aö meiri áherzla sé lögð á
að lýsa hinu mikla og göfuga í hugsunarhætti og
fari biskups en hinu misjafna, og er það allafsakan-
legt. Að því er snertir viðskipti biskups við Odd
Sigurðsson, þá verður því alls ekki neitað, að Odd-
ur var ofstopaseggur og manna ósvifnastur við
hvern sem hann átti; en hins vegar má nokkurn
veginn sjá það af samtiða heimildarritum, að biskup
hefur alls ekki haft „hreint borð“ í þessari deilu,
og gefið Oddi að ýmsu leyti höggstað á sér, er
einkum stafaði af drykkjuskap hans, enda var
biskup sjálfur nokkuð deiJugjarn og stórlyndur,
sem kunnugt er, og var því eðlilegt, að þeim Oddi
lenti saman.
1 eptirmálanum getur frú Hólm þess, að ýmsar
sagnir um Jón biskup séu kunnar eystra, og séu
þær hafðar eptir Þórði Vídalín bróður hans, sem
lengi bjó embættislaus í Dal í Lóni og andaðist
1742. Bn ekki getur það staðizt, sem höf. segir,
að kona á áttræðisaldri, sem var á lífi eptir 1850,
hafi átt hálfbróður, sem fæddur var fyrir stórubólu
1707. Það verður ofmikið miseldri, og á víst að
vera einhvern veginn öðruvísi. Ártalið 1707 líkl.
skakkt.
Yfirhöfuð er saga þessi skemmtileg aflestrar og
Bumir kaflar hennar einkar-vel ritaðir. Frú Hólm
þarf ekki að blygðast Bín fyrir þessa bók, því að
hún er henni til sæmdarauka þá er á allt er litið,
hvernig sem dómarnir um hana kunua að falla.
Gönuhlaup. Þá er útséð var um, að and-
stæðingar vorir hér heima gætu náð tilgangi sín-
um í því að hamla för séra Matthíasar til Chicago,
voru engin önnur úrræði fyrir þá, en að reyna að
troða því inn í almenningsálitið, að tilboðið til séra M.
væri hið herfilegasta „humbug“ og að þjóðsagna-
fundurinn í Chicago stæði ekki í neinu hinu minnsta
sambandi við sýninguna. Þessa flugu henti ritstj.
„ísafoldar“ á lopti eptir „Lögbergi“ og bætti við
hana greinilegri skýringu frá eigin brjósti, en gætti
þess ekki, að þetta „humbugs“-þvaður var allt
saman órökstutt í „Lögbergi11, sem von var. Hann
hefði átt að lesa bœði vestanblöðin, áður en hann
reit greinina í 25.tbl. „lsaf.“, en það hefur hann ekki
gert, og því viljum vér leyfa oss að benda honum á að
líta í „Heimskringlu“ 1. april og lesa greinina, sem
þar stendur á 2. bls. 2. og 3. dálki með fyrirsögn-
inni: „Ekkert humbug“, en sú grein öll er byggð
á skýrslu frá áreiðanlegum manni, er einmitt á
heima í Chicago og sendi ritstj. „Hkr.“ (J. Ól.)
upplýsingar þessar samkvæmt tilmælum hans.
Það yrði oflangt að birta þessa grein i hoild
sinni hér í blaðinu, enda gerist þess ekki þörf. Þar
segir meðal annars :
„Til þess að gangast fyrir að haldnir yrðu um
sýningartímann og í sambandi við sýninguna fund-
ir eða málþing merkra fræðimanna frá öllum lönd-
um heims, mynduðu merkir menn félag, er nefnist
„Heims málfunda aðstoðarfélag Columbus-sýningar-