Þjóðólfur - 02.02.1894, Blaðsíða 1

Þjóðólfur - 02.02.1894, Blaðsíða 1
Árg. (60 arkir) kostar 4 kr. Erlendis 5 kr. — Borgist fyrir 15. júli. ÞJÓÐÓLFUR. Uppsogn, bundin viö áramót, ógild nema komi til útgefanda fyrir 1. október. XLVI. árg. Bókmenntir. pauðastundin. Eptir Bjarna Jönsson stud. mag. Rvík 1893. Kostnaðar- maður Sig. Kristjánsson. 52 bls. 12. Höfundur kvæðis þessa er gáfaður ung- ur námsmaður í Kaupmannahöfn. Dvaldi hann hér á landi næstliðið sumar og hafði atvinnu við þingskriptir, en mun hafa ort meiri hluta þessa kvæðis í tómstundum sinum þann tímann, og má það kallast lagleg aukavinna, þótt kvæðið sé ekki lengra. Ber það samt engan veginn vott um, að því sé flaustrað af, því að yrkis- efnið er nákvæmlega hugsað og samlík- ingarnar margar mjög frumlegar og skáld- legar. Framan við kvæðið sjálft eru tvö smá- kvæði til foreldra lians, bæði vel ort. Eru þau í rauninni eins konar einkunn (,,motto“) aðalkvæðisins. Vér viljum taka t. d. í kvæðinu til föður skáldsins þessa vísu: Hallar nú undan fæti fram að gröf, ferðu að skila þeirri hefndargjöf, allir sem kalla líf, en löngum ber langan og þungan dauða í skauti sér. Pað er þessi grundvallarhugsun, sem ljósast ber á í aðalkvæðinu, að allt lífið sé árangurslaust strit og einskis vert, því að allar fegurstu vonir bregðist og háleit- ustu hugsjónir hjaðni og verði að engu á hinni „þungu sigling um lífsins lá“, og að lífið sé því í rauninni hefndargjöf, en dauð- inn bezti vinurinn, þótt menn óttist hann. Samt sem áður elska menn lífið, því að vonin lifir æ og ávallt. Hið eina, sem ljúft er að minnast að æfilokum, er „lífs- ins vinnau, það er meðvitundin um, að maður hafi ekki legið á liði sínu, heldur neytt allra krapta sinna til að halda sér uppi í baráttunui og leitast við með ein- lægum vilja að hefja samferðamenn sina á lífsleiðinni á æðra stig og brjóta af þeim hlekki ófrelsis, heimsku og hleypidóma, enda þótt slíkar tilraunir hafi engan sýni- leg&n árangur. Höfuðpersónan í aðal- kvæðinu; er Helgi nefnist, hann er einn þcssara manna, sem gengur út í baráttuna á morgni iifsins með glæstar vonir, gullinn hjálm og biturt sverð og „hugsjónir marg- ar hreinar 0g bjartar, er hann valdi að Reykjavík, föstudaginn 2. febrúar 1894. vegaljósi“, en ást til fríðrar meyjar, er Sig- rún nefnist, er sá árgeisli, er vermir hjarta- rætur hans og varpar sólskini yfir anda hans. Þessi ástmær hans kemur fram í kvæðinu sem eins konar endurskin, sem dýrðleg ímynd alls hins fegursta og há- leitasta, er hreyfir sér í brjósti hins unga manns. Hún er sú leiðarstjarna, er bein- ir hugsjónum hans að háu og veglegu takmarki, hún er það lyptiafl, sem varpar þeim út á meðal almennings, út í barátt- una. Þessar hugsjónir og frækorn þau, er af þeim spretta, það eru börn Helga og Sigrúnar. Sigrún er nauðug gipt öðr- um, en Helgi flæmdur burtu, þá er hann tekur að hefjast handa og flytja liinar nýju kenningar sínar. Þó „missir hann ekki móðinn“, því að það er minningin um Sigrúnu, sem veitir honum nýjan þrótt, og hann trúir því að takast muni, að vekja enn gott í gumna brjóstum: Hóf eg þvi móti hleypidömum herskjöld og haslaði heimskunni völl segir hann. Fer hann til bænda og fá- tæklinga og bendir þeim á þá leið, er til sannarlegs frelsis liggi. Þar á meðal bið- ur hánn þá að binda ekki hug sinn við úreltar kreddur og trúa aldrei í blindni þeim orðum, er enginn skilji o. s. frv. Þessum boðskap er í fyrstu vel tekið, en svo kemur apturkastið. Klerkarnir koma með krossmark í hendi og „bókina helgu“ og bændurnir stökkva hræddir heiin til búa sinna. Hreyfingunni er lokið. Það kemur víðar fram en á þessum stað, að höfundur kvæðisins stendur alls ekki á trúarlegum grundvelli, en ekki lítilsvirð- um vér skáldskap hans sakir þess, því að hann hefur jafnmikið gildi þrátt fyrir það. Helgi berst alla æfi fyrir hugsjónum sín- um, en verður ekkert ágengt, og þó hef- ur hann þá von, að einhvern tíma muni gróa flötin, sem hann færði í lag. Að rekja þráð kvæðisins frá upphafi til enda er óþarft. Helgi kemur að síð- ustu í elli sinui aptur í æskudalinn sinn, sofnar þar og dreymir Sigrúnu, sem þá er látin og verður hann henni allshugar feg- inn. Ræðast þau alllengi við um börnin sín, hugsjónirnar hreinu og fögru, er þau sendu frá sér á vormorgni lífsins. Þau Nr. 6. komu hrjáð og hrakin aptur til Sigrúnar og geymdi hún þeirra svo vel, sem henni var auðið. En þessar hugsjónir, sem ást og von vakti í æsku, eru hyllingar einar. Bleikur dauðinn stendur yfir höfði hins gamla manns og ávarpar hann þess- um orðum, er allvel lýsa meginhugsun kvæðisins: „Veslingsmaður, vonir fagrar gera hyllingar huga ungum. Hlæja þær fagrar í fjarska jafnan eltirðn þær meðan endist lif. Bn þótt þú hraðir og herðir göngu firrast þær þig og í fjarska hverfa. Verpur þá skugga á vegu þína og sorti leggst yfir lífs þíns dag. Altaf berstu, en aldrei sigrar, leitar æ, en aldrei finnur, elskar lífið en óttast dauðann, þó er það ég, sem þér er beztur". í þessari síðustu vísu er einkum dreginn saman aðalmergur, aðalgrundvallarhug- mynd kvæðisins í heild sinni, að menn berjist ávallt, en sigri aldrei, leiti ávallt en finni aldrei. Það er óneitanlega nokk- uð myrk lífsskoðun, meira að segja ram- asti „pessimismus", er auðvitað hefur við mikinn sannleik að styðjast. Það erum vér manna fúsastir að viðurkenna. En það eru einnig til ýmsir ljósdeplar í til- verunni. Hið sanna, fagra og góða ryður sér braut með tímanum, að svo miklu leyti, sem auðið er. Það er vor trú. Og vér getum ekki neitað því, að oss virðist starf ýmsra manna hafa borið blessunarríka á- vexti. En þrátt fyrir þennan stefnumun í skoðunum hljótum vér að ljúka lofsorði á þetta kvæði hins unga skálds, því að það ber vott um allmikla skáldskapargáfu, djúpa og skýra hugsun og sannleikselsk- andi, hræsnislausan anda. Málið á kvæð- inu er ágætt og klætt í smekklegan, forn- an búning. Kvæði þetta er yfirhöfuð eitt með hinum beztu heimsádeilukvæðum vor- um og ágæt byrjun hjá jafnungum höf. Má óhætt vænta þees, að hann láti ekki hér staðar nurnið, og viljum vér enda þessar fáu línur með þeirri ósk, að hann yrki mörg kvæði hér eptir með ofurlítið ánægjulegri og bjartari skoðun á tilver- unni og lífsstarfi manna yfirhöfuð, heldur en kemur fram í þessu kvæði.

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.